�ݺ�ߣ

Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.

1)TE
USHQYERIT
Të ushqyerit është një proces sa i
rëndësishëm, aq edhe delikat.
Nëpërmjet tij merren dhe përdoren nga
organizmi elementet kryesore, si një
nevojë bazë fiziologjike dhe një kusht i
domosdoshëm për një jetë të
shëndetshme. Trupi i njeriut ka nevojë
për elementet kryesore të ushqimit, të
cilat ndahen në shtatë klasa që janë:
karbohidratet, proteinat, yndyrat,
vitaminat, mineralet, uji dhe fibrat.

2)Elementet kryesore te ushqimit.

KARBOHIDRATET
Karbohidratet gjenden në formë
niseshteje dhe sheqeri kryesisht te
perimet dhe drithërat konsumi i të
cilave na siguron edhe një ushqyerje
me përmbajtje të ulët dhjamore.
Karbohidratet e marë në këtë mënyrë
janë të shëndetshme por ka edhe
karbohidrate jo të shëndetshme që
vijnë nga të gjitha produktet që
përmbajnë sheqer, si ç’janë
ëmbëlsirat, çokollata, akullorja dhe
pijet freskuese me gaz. Së bashku me
sheqerin, nga të gjitha këto, ne marrim
gjithashtu edhe shumë lëndë
ngjyruese, për të cilat nuk kemi
nevojë.
PROTEINAT
Proteinat i gjejmë tek mishi, qumështi,
peshku, vezët, arrat, bajamet dhe
bishtajat. Ato janë lëndë ushqyese
shumë të rëndësishme, sepse
përdoren pjesërisht për të krijuar
energji e pjesërisht për të ndërtuar
gjithë organizmin. Proteinat mund të
jenë me prejardhje bimore ose
shtazore. Proteinat shtazore gjenden
në vezë, qumësht, djathë, mish dhe
peshk. Proteinat bimore gjenden në
bizele, fasule, oriz, miell dhe drithëra.
Proteinat marrin pjesë në
mirëmbajtjen e indeve të lëkurës,
prandaj është e rëndësishme që ato të
përfshihen në të gjitha racionet tona
ditore.

YNDYRNAT
Yndyrat i gjejmë tek vaji i ullirit, djathi i
skremuar, gjalpi, lajthia dhe arra. Ato
duhet të përdoren në një sasi të caktuar,
pasi përdorimi i yndyrës me sasi të
tepruar favorizon mbipeshën, të cilës i
kemi kushtuar vëmendje në një artikull
vijues.
Mishi, djathi, vaji i palmës, vaji i arrës së
kokosit, dhjamërat shtazore, vezët,
peshqit, arrat kanë yndyra të tretshme.
Kur yndyra grumbullohet në muret e
enëve të gjakut, ajo rrit rrezikun për
bllokimin e tyre. Për këtë arsye, duhet të
kemi kujdes në konsumimin e suxhukut,
llojeve të djathërave të pasura me
yndyrë, ushqimeve të skuqura, salcave
dhe ëmbëlsirave.
VITAMINAT
Vitaminat i gjejmë tek perimet, frutat,
drithërat dhe qumështi. Ato janë
substanca organike të cilat gjenden te
bimët, shtazët e mikroorganizmat dhe
janë të rëndësishme për shumë
funksione metabolike. Disa vitamina, si
A, D, E, K, mund të magazinohen në trup,
kurse vitaminat C dhe B kompleks duhen
arrë rregullisht. Mungesa e tyre mund të
shkaktojë probleme serioze
shëndetsore. Mungesa e vitaminës A
shkakton shkurtpamësi dhe verbim gjatë
natës, ndaj duhet të hamë majdanoz të
freskët, i cili është i pasur me të si dhe
me kalcium që nevojitet për elasticitetin
e muskulaturës së syve.

UJI
Ujin e gjejmë tek lëngjet, frutat,
perimet dhe shumica e
ushqimeve. Ai është i
domosdoshëm për të gjitha
format e jetës he njihet edhe si
tretësi më i gjithanshëm sepse
tret shumë lloje substancash. Uji
dhe lëngjet pa sheqer e shuajnë
etjen më së miri. Në ditë të pihen
1–2 litër lëngje në formë të
pasheqerosur. Pijet me
përmbajtje kafeine (kafja, çaj i zi
apo i gjelbër) të shijohen me
masë.
LENDET
MINERALE
DHE FIBRAT
Mineralet i gjejmë tek perimet, frutat,
mishi dhe qumështi. Ato janë lëndë
me rëndësi jetësore për njeriun.
Mineralet ne i marrim nga ushqimi që
hamë, sepse ato nuk krijohen në
trupin tonë.
Fibrat i gjejmë tek frutat, perimet dhe
drithërat. Ato përmbajnë vlera
ushqyese por mbi të gjitha sigurojnë
tretje të mirë. Një burim i mirë i
fibrave natyrore është edhe kungulli

3)Diet e
shendetshme.
Disa keshilla se si ti zgjedhni
ushqimet qe permiresojne
shendetin tuaj dhe ti shmangni
ato te cilat rrisin rrezikun per
ndonje semundje dhe ne te
njejten kohe te krijoni nje plan
per nje diete qe funksionon per
ju.

● Konsumo Mjaft Kalori por Jo Teper
Mbaj nje balance mes te kalorive qe merr dhe ato qe harxhon – me fjale te tjera mos ha me shume
ushqim se sa i duhet dhe perdor trupi jua. Sasia mesatare e rekomanduar qe lejohoet eshte 2000
kalori por kjo varet nga mosha juaj, gjinia, gjatesia, pesha dhe aktiviteti fizik i juaj.
● Ha Nje Mori Te Gjere Ushqimesh.
Te hash shendetshem eshte nje rast per ju qe te zgjeroni morine e zgjedhjeve – duke provuar
ushqime te ndryshme e vecanarisht perime, frutat dhe produktet e drithrave te plota – ushqime qe
zakonisht nuk i keni ngrene me pare.
● Mbaj Porcionet Mesatare.
Vecanarisht tek ushqimet me shume kalori. Ne vitet e fundit madhesia e servimit me ushqim eshte
rritur shume e vecanarisht ne restorane. Nese ju servohet nje pjate e madhe me ushqim ne ndonje
restorant ateher ndaje ate me dike qe ke afer apo – edhe me mire – porosit pjat mesatare ose te
vogel.

● Ha Shume Fruta, Perime, Drithera dhe Bime Bishtajore
Ushqime te larta me karbohidrate komplekse, fiber, vitamina dhe minerale, me pak yndyr dhe pa
kolesterol. Mundohu te gjesh prodhime sa me te freskta.
● Pi Me Shume Uje
Trupi jone eshte 75% uje. Dhe uji eshte nje pjes e vitale e dietes se shendetshme. Uji ndihmon te
pastrojme sistemin tone, vecanarisht veshket dhe fshikezen urinare , nga toksinat dhe mbeturinat.
Shumica e njerezve e kalojne jeten e tyre te dehidruar.
● Kufizo Ushqimet Me Sheqer, Kripe Dhe Produktet E Drithrave Te Rafinuara
Sheqeri i shtohet nje sasie te madhe ushqimeve qe prodhohen. Gjate nje viti vetem nje kanace me
soda (coca cola) qe ka 160 kalori, mund te shtoj peshen tuaj per 7 kilograme!

● Mos U Be Polic i Ushqimeve
Ju mund te knaqeni me embelsirat qe pelqeni dhe ushqimet e skuqura ne nje mase perderisa ato
jane pjese e rastesishme (here pas here) e dietes tuaj te shendetshme. Ushqimi eshte burim i mire
i knaqesise dhe knaqesia eshte e mire per zemren tuaj!
● Leviz
Nje diet e shendetshme permireson energjine dhe ndjenjen e mireqenies tuaj gjersa zvoglon
rrezikun tuaj ndaj shume semundjeve. Nese shtoni aktivitetin fizik dhe ushtrimet do te bej qe plani i
te ushqyerit te shendetshem te funksionoj edhe me mire.

4)PERBERES NATYRORE
Perberesit natyrore te cilet nuk duhet te mungojne kurrsesi ne dieten tone ushqimore jane:
Hidratet e karbonit: që përmbajnë: sheqer, amidon, fije dijetare, janë burimi kryesor i energjisë.
Fijet dietale: të cilat në rastet më të shpeshta janë të patretshme, lehtësojnë elasticitetin e zorrëve, dhe kësisoj
ndihmojnë tretjen.
Proteinat luajnë rol të rëndësishëm në ndërtimin e qelizave dhe të indeve të organeve, dhe në ruajtjen e
muskujve.
Yndyrërat (lipidet) paraqesin një nga përbërësit themelore për të ushqyerit e baraspeshuar, dhe marrin pjenë në
ndërtimin e membranes qelizore.
Vitaminat gjithashtu janë bazë për të ushqyerit e baraspeshuar, dhe pa to energjia e përfituar nga hidratet e
karbonit, proteinave dhe yndyrërat nuk mund të përdoret.

Mineralet gjithashtu janë të rëndësishme në të ushqyerit e baraspeshuar, i ndihmojnë organizmit
që në mënyrë aktive t`i kryej funksionet e veta.
Hekuri është përbërës i rëndësishëm i eritrociteve, të cilat janë të domosdoshme për ruajtjen e të
gjitha qelizave në organizëm që në mënyrë të drejtë të kryejnë funksionet e veta.
Kalciumi dhe fosfori janë të domosdoshëm për ndërtimin e eshtrave dhe dhëmbëve, kalciumi
gjithashtu luan rol të rëndësishëm në ngjizjen e gjakut dhe ndalimin e gjakderdhjes pas lëndimeve,
dhe varësisht nga sasia e kalciumit, koha e koagulimit shkurtohet apo zgjatet.
Jodi luan rol të madh në balancimin e hormoneve të cilat i tajon gjëndra mbrojtëse, dhe mungesa e
tij mund të shkaktoj hipertireozën bile edhe ngecjen mentale.

5)Semundjet e shkaktuara nga kequshqyerja.
● Obeziteti
● Sëmundjet e veshkave
● Sëmundjet e tëmthit
● Sëmundjet e zemrës
● Sëmundjet e gjakut
● Diabeti
● Hipertensioni
● Sëmundjet e arterieve të trurit
● Kanceri i qafës së mitrës
● Kanceri i ovareve
● Kanceri i gjirit
● Kanceri i zorrës
● Kanceri i tëmthit
● Kanceri i mëlçisë
● Kancerii prostatës

OBEZITETI
Cfare eshte ?
Obeziteti konsiderohet një situate jonormale, ku ka depozitim te
tepërt te yndyrës ne trup. Kjo ndodhe nga marrja e tepert te e
ushqimit, dmth te energjisë te tepërt.
Faktore qe lidhen me obezitetin :Stresi, lodhja,
trishtimi,Mosha,Disa ilace,Çrregullime hormonal,Nderprerja e pirjes
se duhanit ,Mbajta e kileve te teperta te shtatzanise,Trashëgimia.
Si mundet njerezit obezit te humbasin kilet e teperta ?
E para duhet te vendosin me siguri qe duan te humbasi kilet, ti
nenshrohet nje seri analizave laboratike te gjakut ( p.sh kolisterol,
hormonale etj ) per te indetifikuar shkakun e obezites dhe pastaj ti
drejtohet nje dietologu i cili do pergatisi nje diete ne nevojat dhe
zakonet e pacientit,perdorim I produkteve me pak sheqer dhe
yndyrna, te beni stervitje cdo dite. 20- 30 min ecje ju ndihmon te keni
nje peshe ideale

ANOREKSIA
Anoreksia - nenkupton nje deshire te
egzagjeruar per te qen i dobet, duka pasur
tendencen te ruash te njeten peshe trupore
perkohesisht. Personat te cilat kane anoreki
prezentojne nje imazh te deformuar mbi
trupin e tyre duke e konsideruar veten
shume me te trashe se sa jan ne realitet
dhe ne periudhat kur jan shume nen
peshten normale. Kto persona hane shume
pak, preferojne frutat dhe perimet, evitojne
sa me shume sheqernat dhe pastat, mishin
dhe djathrat sic dhe gjellen e gatuar.

BULIMIA
Bulimia eshte e ngjashme me
anoreksine,por ka disa
ndryshime.Bulimiket nuk humbasin shume
ne peshe dhe ne te vertete ata jane pak
mbipeshe.Gjithashtua ata jane te
shqetesuar per masen e tyre trupore dhe
duan te dobesohen.Ata kane shpesh nje
babezi per te ngrene,konsumojne sasi te
madhe karbohidratesh ne nje periudhe te
shkurter kohe dhe perdorin laksative qe
shtojne jashteqitjen per te eliminuar
ushqimin qe kane ose provokojne te
vjella.Bulimia nervore prek me shume
adoleshentet.

STRUMA ENDEMIKE
Struma eshte nje zmadhim jonormal i gjendres
tiroide,(Glandula thyroidea) e cila ndodhet ne regjionin
e gushes populli e quan “gusha”.
Struma eshte vetem nje shprehje, nje term qe tregon
rritjen e abnormale te gjendres, por nuk shpjegon me
teper Mjekesia njeh tri lloje Strumash:
1) Struma Hyperthyrote e cila ka te beje me nje hyper-
funksion te gjendres
2) Struma Hypothyrote e cila ka te beje me nje ulje te
funksionit te gjendres
3) Eurhyreote Struma e cila eshte ne funksionimi
normal

BIO
Të gjithë e kanë kuptuar se ushqimet biologjike, ato të
vërteta, të rritura pa pesticide apo produkte të tjera kimike,
janë shumë të shëndetshme për shëndetin tonë. Por tregu
e ka të pamundur të plotësojë kërkesat e konsumatorëve
për këto lloje ushqimesh. Kërkime të shumta kanë treguar
se këto lloj produktesh janë më të pasura me substanca,
që na ndihmojnë të ndihemi më mirë, si vitamina C dhe
oksidues të tjerë. Kush i provon për herë të parë mbetet i
shtangur nga shija dhe aroma e mrekullueshme. Një
studim amerikan i departamentit të agrikulturës ka treguar
se në 50 vitet e fundit përmbajtja e minerale dhe
vitaminave në shumë produkte është ulur në mënyrë
domethënëse, kjo për shkak edhe të produkteve kimike që
përdoren. Sot të gjithë jemi të ekspozuar ndaj produkteve
ushqimore të modifikuara, për prodhimin e të cilave
përdoren hormone, pesticide apo kimikate të ndryshme të
pakontrolluara, të cilat sjellin pasoja në organizmin e
njeriut.
DISA USHQIME BIO
Qumështi:Ky produkt biologjik, i marrë nga
lopët e ushqyera në mënyrë korrekte, përmban
Omega 3 shumë herë më shumë se sa ata që
shiten në supermarket. Ky lloj qumështi është i
shtuar artificialisht me Omega 3 të marra nga
peshqit. Për më tepër këto të fundit janë të
domosdoshme për sëmundjet degjenerative dhe
kardiovaskulare.
Mishi: Përtej shijes, mishi ka një përmbajtje më
të vogël yndyrash të ngopura dhe një
përqendrimi të lartë të acideve yndyrore të
pangopura që i bëjnë mirë zemrës. Kjo, sepse
nga kafshët që ushqehen sipas kërkesave të
tyre, me bar dhe jo koncentrat.

OMGJ
Me OMGJ (Organizëm i Modifikuar
Gjenetikisht) nënkuptohet një
organizëm gjallor, pasuria gjenetike e
të cilit është modifikuar nga njeriu
nëpërmjet teknikave të inxhinierisë
gjenetike.Sot, inxhenieria gjenetike
shtë mjaft e zhvilluar te fermerët dhe
ka gjetur aplikime në shumë fusha,
nga agrokultura tek mjekësia, deri tek
ushqimet.
Dëmet e ushqimeve te Modifikuar
Përdorimi i organizmave te
modifikuara dëmton:
● Aparatin tretës
● Krijon alergji
● Dëmton biodiversitetin
● Shkakton dëm ekonomik ]
● Dëmton marrëveshjet e Tregtisë
së Lirë me vendet e Bashkimit
Evropian.

7)Ja pse japonezët nuk shëndoshen kurrë dhe jetojnë më
gjatë.
A e dini se jetëgjatësia mesatare në Japoni është 84 vjeç?
Kjo është edhe arsyeja përse ata, prej 25 vitesh tashmë, mbajnë rekordin si vendi në të cilin gratë jetojnë më gjatë. Jo vetëm që
jetojnë më gjatë, por duket edhe sikur kalimi i viteve nuk ka asnjë ndikim te ata. Dhe duket se sekreti i kësaj gjëje qëndron në
kuzhinën e tyre.
Shkrimtarja japoneze Naomi Moriyama ka botuar një libër në të cilin thotë se kuzhina tradicionale japoneze është e bazuar në
ushqime që pengojnë shtimin në peshë dhe plakjen. Ushqime të tipit peshk, algat e detit, fruta, soja, orizi, perimet dhe çaji jeshil
konsumohen rregullisht çdo ditë dhe të gjitha kanë veti kundër plakjes dhe nuk lejojnë shtimin në peshë.
Për më tepër, japonezët preferojnë të konsumojnë ushqim të gatuar në shtëpi, sidomos ushqimin tradicional. Japonezët janë ndër
konsumuesit më të mëdhenj të peshkut në botë, ata konsumojnë rreth 10% të të gjithë peshkut që konsumohet, një shifër kjo mjaft e
lartë duke pasur parasysh edhe faktin se popullsia japoneze zë vetëm 2% të popullsisë së botës.

Fëmijët mësohen që në fëmijëri se si të ushqehen shëndetshëm, ata mësohen që të hanë ngadalë dhe
të vlerësojnë ushqimin e tyre, nuk lejohen racione të mëdha ose mbushje përsëri e pjatës, çdo ushqim
serviret i veçuar nga ushqimet e tjera. Përveç vaktit kryesor, japonezët konsumojnë edhe oriz, që
shërben si zëvendësues i bukës. Ai përbën edhe një nga ndryshimet midis kuzhinës japoneze dhe asaj
perëndimore.
Në Japoni mëngjesi është vakti më i rëndësishëm dhe zakonisht gjatë tij konsumohet një
shumëllojshmëri ushqimesh dhe pijesh, ku mund të përmendim çajin jeshil, orizin, supën, hudhrat, algat
e detit, omëletën dhe peshkun.
Japonezët konsumojnë shumë rrallë ushqime me sheqer, dhe në rastet kur i konsumojnë ata marrin
sasi shumë të vogla. Kjo nuk ndodh se japonezët nuk i pëlqejnë ëmbëlsirat por sepse ata janë edukuar
që në fëmijëri për ndikimin negativ që ato kanë në shëndetin e njeriut. Përveç mënyrës së të ushqyerit
japonezët i kushtojnë një rëndësi shumë të veçantë edhe aktivitetit fizik

7)Kuriozitete per ushqimin.
1-Mjalti mund të rezistojë i pa prishur për 3 mijë vjet. Sigurisht kur është origjinal.
2-Ananasi nuk është një fryt i vetëm. Në tërësi ai është një përzierje manaferrash.
3-Etiketat e frutave dhe zarzavateve janë gjithashtu të ngrënshme. Ato njihen si të tilla
edhe prej Agjencisë Amerikane te Ushqimit FDA.
4-Vezët që prodhohen në SHBA janë ilegale në Angli, dhe anasjelltas, vezët që
prodhohen në Angli janë ilegale në SHBA. Kjo vjen vetëm për pasoje të mënyrës se
larjes se tyre.
5-Përpara shpikjes se frigoriferit, për të ruajtur qumështin e freskët, njerëzit fusnin në të
bretkosa të gjalla.

6-Në kohërat e lashta, buka përdorej si gomë.
7-Sipas një studimi të publikuar në Nevv England Journal of Medicine, 2-3 filxhanë kafe në ditë,
mund ta zgjasin jetëgjatësinë e burrave me 10% dhe atë të grave, me 13%.
8-Xhenxhefili:Ai mund të reduktojë deri në 25%, dhimbjen e muskujve, të shkaktuar nga fizkultura.
9-Koka-kola:Në vitin 1985, koka-kola ishte pija e parë që u mor nga astronautët në hapësirë.
10-Çokollata:Çokollata, dikur, është përdorur si monedhë.
11-Qershitë:Ato lehtësojnë enjtjen dhe mund të të ndihmojnë të parandalosh artritin.
12-Mollët:Mollët bëjnë pjesë në familjen e trëndafilave, ashtu si kumbullat dhe dardhat.
13-Kokoshkat:Kokoshkat e pjekura në furrën me mikrovalë, lëshojnë një gaz helmues, që dëmton
mushkëritë.
14-Vezët biologjike:Vezët e pulave që rriten të lira, kanë 1/3 e kolesterolit dhe çerekun e yndyrnave të
ngopura që kanë ato të pularive.

Konkluzioni:
Keshilla qe ndihmojne ne nje shendet sa me te mire :
1. Mbani një ditar ushqimi.
Të paktën 5 ditë, deri një javë, mbani një laps dhe një letër në dorë dhe shkruani cdo gjë që hani, sa hani, kur
dhe ku duhet t‟a hani, dhe më kë ishit kur e hëngrët. Mundohuni ti shkruani këto gjatë kohës që hani/ shumë
njerëz mendojnë se kur mundohen të kujtojnë dicka që hengrën që ta shënojnë në fund të ditës, ato e harrojnë
ato. Ka pasur dhe nga ato njerëz që kanë thënë që nuk kanë ngrënë vetëm sepse nuk dëshironin ta shënonin në
letër. Jini tërësisht e ndershme me veten tuaj. Nuk keni pse t‟ja tregoni ndokujt rezultatet
2. Mos hani shumë pak
Dietat me shumë pak kalori,mund t‟ju ndihmojnë të humbni peshë, por janë shumë të vështira për t‟u mbajtur.
Gradualisht do të lodheni dhe do të irritoheni,do të humbni energjinë për ushtrime, dhe njerëzit nuk do të donin të
hanin me ju përshkak të listës së gjatë të ushqimeve që nuk mund të hani në një drekë në restorant, apo dhe në
shtëpi

3. As mos rrini pa ngrënë e as mos hani shumë
Nuk ishtë shaka kur thanë që ” mëngjesi është vakti më I rëndësishëm I ditës”. Studimet tregojnë se kush e lë
vaktin e parë, përfundojnë duke ngrënë më shumë kalori gjatë ditës dhe bëjnë zgjedhje më pak të shëndetshme.
Mundohuni të hani të paktën 3 vakte në ditë. Do të ishte mirë që ti ndanit vaktet në 6 vakte të vogla në ditë, kjo e
mban metabolizmin dhe nivelin tuaj të sheqerit të rregullt.
4. Të freskët gjatë ditës
Ushqimet e paketuara zakonisht ulin vlerat ushqyese të ushqimeve dhe rrjedhimisht rrisin kaloritë. Shoqata dietike
amerikane rekomandon 3-5 shërbime nga frutat dhe perimet në ditë. Nuk keni kohë për ushqime “shtëpie”?
Përgatitini në fund të javës, që gjatë javës thjesht t‟ju duhet ti ngrohni.
5. Hidratohuni që të humbni peshë më shpejt
Pini uje, kafe, caj ose lengje frutash. Duke përfshirë ujin e “fshehur” që ndodhet në ushqime, 1.5l në ditë. Sa ujë
duhet të pijmë? Në përgjithësi duhet të pini aq ujë në ditë sa urina juaj të jetë gati e qartë.

6. Hani më pak, ushtrohuni më shumë
Gjëja e mirë e dietave është se ju tregojnë ku duhet të ndaloni së marruri numrin ekstra
të kalorive. Shumë njerëz, hanë thjesht për zakon edhe nëse nuk janë të uritur. Në këtë
mënyrë ju duhët të filloni dhe një program fitnesi. E di që mund të thoni” nuk kam kohë
sepse…..( vendosni këtu justifikimin tuaj). Pyeteni veten..” Sa energji më tepër do të
kisha nëse nuk do të kisha këto ekstra kilogram? Sa gjëra do të shijoja dhe do të
ndjehesha mirë nëse do kisha një trup të shëndetshëm. A ja vlen disa minuta në ditë të
inkorporoni këto sjellje të thjeshta gjatë ditës tuaj?

�ݺ�ߣ

Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.

Recommended

More Related Content

What's hot (20)

Similar to Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti. (20)

Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.