�ݺ�ߣ

STUDIEDAG
DUURZAAMHEID & ERFGOED
VERDUURZAMING DOOR PREVENTIEVE CONSERVATIE
Birgit van Laar & Emma Schiltz
Monumentenwacht Vlaanderen vzw
4 mei 2023
© UGent

STUDIEDAG DUURZAAMHEID & ERFGOED
“VERDUURZAMING DOOR
PREVENTIEVE CONSERVATIE”
1. Introductie Monumentenwacht
2. Monumentenwacht en
duurzaamheid
3. Enkele standaard adviezen
4. Focus op schrijnwerk
5. Tot slot enkele open deuren…
© UGent

AL 30 JAAR EEN GEVESTIGDE WAARDE
➔ Opgericht in 1991
➔ Middenveldpositie (≠ overheidsdiensten zoals het Agentschap Onroerend Erfgoed)
➔ Ledenorganisatie voor eigenaars/beheerders van erfgoedgebouwen
➔ 5 provinciale Monumentenwachten (eerstelijns dienstverlening) + Monumentenwacht
Vlaanderen (koepel)
INTRODUCTIE MONUMENTENWACHT

BETER VOORKOMEN DAN GENEZEN
➔ Monumentenwacht als huisarts voor onroerend
erfgoed:
monitoring > diagnose > advisering > doorverwijzing
naar derden
➔ Periodieke inspecties gekoppeld aan adviesrapporten
➔ Informatie en sensibilisering rond duurzaam onderhoud
➔ Integrale werking
➔ 3235 leden met 8229 objecten
➔ +/- 1300 dienstverleningen per jaar

PREVENTIEF ONDERHOUD
Wat is preventief onderhoud?
➔ Acties en maatregelen die gericht zijn op het vermijden en minimaliseren van
toekomstig verval of teloorgang van een erfgoedobject.
Inspecteren → korte termijn
➔ Regelmatige en systematische monitoring van de toestand van het gebouw.
➔ Verval tegen gaan door onmiddellijke actie; voorkomen dat kleine problemen
grote problemen worden.
Adviseren → lange termijn:
➔ Onderhoud stimuleren.
➔ Een mentaliteitsverandering realiseren door onze leden aan te moedigen, te
informeren en te ondersteunen in een onderhoudsregime.

MONUMENTENWACHT
EN DUURZAAMHEID
© UGent

➔ Het wordt voor een lange periode gebruikt
➔ Herstel heeft de voorkeur ipv vernieuwen
➔ Stimuleert hergebruik van materialen
➔ Keuze voor traditionele/duurzame materialen (bv. zink, koper)
➔ Er wordt (meestal) goed voor gezorgd
ONROEREND ERFGOED IS INHERENT ‘DUURZAAM’
MONUMENTENWACHT EN DUURZAAMHEID

→ drie belangrijke stappen in de verduurzaming van erfgoed:
Infographics © Gemeente Nijmegen
1 2 3
EEN GOEDE
BASIS
EENVOUDIGE
MAATREGELEN
o.a. quick wins
weinig tot geen
impact op de
erfgoedwaarden
EEN STAP
VERDER
INGREPEN IN
DE BOUWSCHIL
grotere impact
op de
erfgoedwaarden
NOG EEN STAP
VERDER
INGREPEN IN DE
TECHNISCHE
INSTALLATIE
grotere impact
op de
erfgoedwaarden
DUURZAAMHEID & ENERGIE?

EEN GOEDE BASIS - EENVOUDIGE MAATREGELEN
➔ Een goed onderhouden gebouw is een essentiële basis!
➔ Zorg voor een droog gebouw
- Buitenhouden/reguleren van vocht (regenwater, optrekkend grondvocht)
- Geef het gebouw de kans om uit te drogen
- Een vochtige gebouwschil vraagt meer energie om op te warmen!
Een natte bouwschil verliest 30% sneller warmte dan een droge
bouwschil.
➔ Zorg voor een balans in de vochthuishouding
- Belang van ventilatie
- Binnenklimaat onder controle houden
- Vochtproblemen: negatieve gevolgen voor het gebouw (schade) en de
mens (gezondheidsproblemen)
1
“EEN GOED ONDERHOUDEN GEBOUW IS EEN DROOG GEBOUW”
Bronnen:
₋ Nusselder, E.J., van’t Slot, D., Uw monument energiezuinig.
Praktische tips voor verduurzaming, Stichting ERM, 2020.
₋ Webinar ‘Retrofit of historic buildings - the fundamentals’,
Technical Tuesdays, Historic England, 07/03/2023.

2
INGREPEN GEBOUWSCHIL
₋ Energieprestaties optimaliseren van schrijnwerk, muren, dak, vloer
₋ Belang van een goede afweging tussen comfort en erfgoedwaarden
₋ Stap verder dan de core business van Monumentenwacht
➔ We zetten de abonnee graag op weg
➔ Afwegingskaders van het agentschap Onroerend Erfgoed

3
INGREPEN TECHNISCHE INSTALLATIES
₋ Verbeteren of vernieuwen van de technische installaties
₋ Gespecialiseerde kennis
₋ (Hoge) investering
➔ Noden van de eigenaars/gebruikers vs. de erfgoedwaarden
➔ We verwijzen hier steeds door
➔ Wel adviezen over goede basisvoorwaarden

GLOBALE AANPAK
“ WHOLE BUILDING
APPROACH”
Bij inspecties:
Monumentenwacht kijkt
naar het gebouw als geheel
Parallel met aanpak
verduurzaming
Enkele standaardadviezen,
met invloed op de
energieprestatie en het
hygrothermisch gedrag van
het gebouw
Bronnen:
₋ McCaig, I., Pender, R., Pickles, D.,
Energy efficiency and historic
buildings. How to improve energy
efficiency, Historic England, 2018.
₋ www.monumenten.nl
₋ www.verduurzamingrichtlijnen.nl
Infographic © Historic England

ENKELE STANDAARD ADVIEZEN
© UGent

1
2
3
4
5
1. Houd het dak en de
goten waterdicht.
2. Reinig regelmatig de
goten en daken en ga
actief op zoek naar lekken
(indien nodig herstellen)
3. Maak alle plaatsen in een
gebouw vlot toegankelijk
en veilig bereikbaar
4. Herstel scheuren in
metselwerk en loszittend
en uitgespoeld voegwerk
met compatibele mortels
5. Onderhoud het
schrijnwerk en herstel
indien nodig

1
1. HOUD HET DAK EN DE GOTEN WATERDICHT

1. HOUD HET DAK EN DE GOTEN WATERDICHT

1
2. REINIG REGELMATIG DE GOTEN EN DAKEN EN GA ACTIEF OP ZOEK NAAR
LEKKEN

2. REINIG REGELMATIG DE GOTEN EN DAKEN EN GA ACTIEF OP ZOEK NAAR LEKKEN

3. MAAK ALLE PLAATSEN IN EEN GEBOUW VLOT TOEGANKELIJK EN VEILIG
BEREIKBAAR

ADVIEZEN
BEREIKBAAR

BEREIKBAAR

4. HERSTEL SCHEUREN IN METSELWERK EN LOSZITTEND VOEGWERK MET
COMPATIBELE MORTELS

1
5. ONDERHOUD HET SCHRIJNWERK EN HERSTEL INDIEN NODIG

5. ONDERHOUD HET SCHRIJNWERK EN HERSTEL INDIEN NODIG

SCHRIJNWERK
enkele voorbeelden uit de praktijk
© UGent

SCHRIJNWERK - ENKELE VOORBEELDEN
WAT ZIJN DE OPTIES?
➔ Behoud en onderhoud van het historisch schrijnwerk
➔ Aanpassen/herstellen van het historisch schrijnwerk
- nieuwe beglazing
- monumentenglas of vacuümglas
- kierdichting
➔ Toevoegen van voor- of achterzetbeglazing
➔ Vervangen van het schrijnwerk, al dan niet naar historisch model

RESTAURATIE VAN HISTORISCH SCHRIJNWERK

Achtergevel De Wolsack na de restauratie
HERSTEL HISTORISCH SCHRIJNWERK + ISOLERENDE BEGLAZING + KIERDICHTING

HERSTEL HISTORISCH SCHRIJNWERK + KADER MET EXTRA GLASPANEEL

RESTAURATIE HISTORISCH SCHRIJNWERK + ACHTERZETBEGLAZING
© Lander Loeckx
© Lander Loeckx
© Lander Loeckx

RESTAURATIE HISTORISCH SCHRIJNWERK + ACHTERZETBEGLAZING

GLAS-IN-LOOD + VOORZETBEGLAZING

VOORZETBEGLAZING - CONDENSPROBLEMEN

VERNIEUWEN VAN SCHRIJNWERK - AL DAN NIET NAAR HISTORISCH MODEL

NIEUW SCHRIJNWERK NAAR HISTORISCH MODEL

➔ Vragen over schrijnwerk
- aanpassen of vervangen? relatief eenvoudige ingreep
- wat is energiebesparend?
➔ Aandacht voor het geheel ; “Whole Building Approach”
- zorg voor een droog, goed onderhouden gebouw
- nieuw, energiezuinig schrijnwerk > impact op de vochthuishouding - ventilatie!
➔ Omgaan met het schrijnwerk is steeds een afweging tussen:
- erfgoedwaarden
- comfortvraag
- budget
- eigenheid gebouw en gebruik

🡪 MAAK GEBRUIK VAN DE HISTORISCHE TOEPASSINGEN VAN EEN GEBOUW
- Zonwering:
- Buiten- en binnenluiken
- Leilinden - knotwilgen - …
TOT SLOT ENKELE OPEN DEUREN…

MAAK GEBRUIK VAN DE HISTORISCHE TOEPASSINGEN VAN EEN GEBOUW
- Serres en wintertuinen:
- Warmen snel op in de winter en vormen een buffer bij slecht weer
- Ze werken als een grote dubbel glas wand…

- Natuurlijke isolatie & regenscherm:
- Begroeien van de gevels - opgelet dat het voegwerk in goede staat is zodat de
planten geen schade aanrichten aan het muurwerk

MAAK GEBRUIK VAN DE HISTORISCHE
TOEPASSINGEN VAN EEN GEBOUW
- Isolatie:
- Gordijnen als tochtportaal
- Gordijnen voor de ramen

- Binnenschrijnwerk:
- Binnendeuren opzetten in de zomer om verluchting te creeëren

- Binnenschrijnwerk:
- Binnendeuren sluiten in de winter om de warmte te behouden

NOG VRAGEN?
emma.schiltz@monumentenwacht.be
birgit.vanlaar@monumentenwacht.be
MONUMENTENWACHT VLAANDEREN VZW
Oude Beurs 27, 2000 Antwerpen
T 03 212 29 50
info@monumentenwacht.be
www.monumentenwacht.be
Filmpjes over de werking van
Monumentenwacht
Monumentenwacht Vlaams-Brabant aan het werk
Geweldig - Monumentenwacht
CONTACT

�ݺ�ߣ

Verduurzaming door preventieve conservatie

Recommended

More Related Content

Similar to Verduurzaming door preventieve conservatie (14)

More from Monumentenwacht (20)

Verduurzaming door preventieve conservatie