ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo
Соѐлын Өвийн Хөтөлбөр
 Эртний хүний оромж, отог бууц, оршин
сууж байсан ул мөрийг хадгалсан соѐлт давхарга
бүхий археологийн дурсгал, эртний
хүн, амьтан, бичил биетэн, ургамлын чулуужсан
олдвор, ул мөр зэрэг палеонтологийн
дурсгал, ард түмний билэг
авъяас, мэдлэг, туршлага, эрдэм ухаан, ур
чадварын тодорхой илэрхийлэл болон биет
бусаар өвлөгдөн уламжлагдаж ирсэн оюуны
соѐлын үнэт зүйлс зэргийг бүхэлд нь хамруулан
авч үздэг.
Бидний эргэн тойронд археологийн
болон, палеонтологийн дурсгалт газрууд ил
болон далд нуугдмал байдлаар оршиж байдаг
бөгөөд газрын гүнд буй олдворуудыг ихэвчлэн
булш тахилгын байгууламжийн дараас чулууны
тусламжтайгаар олж илрүүлж болдог ч газрын
хөрсөн дээр ил гарсан шинж
тэмдэггүй, хөрсний гүнд нуугдаж байдаг эрт
дээр үеийн хүмүүсийн амьдарлын түүхийг
илтгэсэн соѐлт давхарга бас байдаг ажээ.
Хөрс хуулалтын ажлын
явцад хөрсний гүнд буй буй эрт
үеийн хүмүүсийн суурин
байгууламжийн үлдэгдэл, хоол
хүнс хувцас хунар, сав суулга
багаж зэвсгийн үлдэгдэл
тэдгээрээс гарсан хаягдал нүүрс
зэрэг урьдчилан судлагдаж
тооцоологдоогүй зүйл гэнэт
илрэх тохиолдол бий. Үүнд
бэлтгэлтэй байхын тулд хэд хэдэн
зүйлийг бид мэдсэн байх
шаардлагатай.
Эртний хүмүүсийн хөдөлмөрийн
үр дүнд буй болсон олон арван зуун
жилээр булагдсан газрын давхрага
нь хүнд анзаарагдахгүй үе үеэр
зузааран нэмэгддэг. Эдгээр үе
давхрагад хадгалагдаж үлдсэн эд
өлгийн олдвор нь тэдгээр хийж
үлдээсэн нийгмийн соѐлын
түвшинг илтгэдэг тул ийм байдлаар
тогтсон үе давхрагыг соѐлт
давхрага гэж нэрлэдэг. Соѐлт
давхрага нь хэдхэн см-ээс авхуулаад
хэдэн метр хүртэл зузаантай байдаг
байна.
 Археологийн олдворууд нь түүхэн нэгэн үеийн
ард олны аж ахуйн хөгжлийн түвшин оюун
сэтгэлгээний чадвахи гар урлал гадаад оронтой
харилцаж байсан зэрэг олон хүчин зүйлүүдийг сэргээн
тодруулах боломж олгодгоос гадна тэдгээр зүйлийг
агуулсан хөрсөн давхарга нь тухайн зүйлийг хийж
бүтээсэн нийгмийн соѐлын түвшин, хүн, амьтан
ургамлын бүтээгдсэн цаг хугацаа үеийг тогтоох ач
холбогдолтой. Тиймд дурсгалт зүйл илэрсэн даруйд нь
ажлаа зогсоох нь хөрсний бүтэц тогтоцыг хамгаалж
шинжлэх ухааны үнэн зөв дүгнэлт гаргахад тус дөхөм
үзүүлдэг байна.
Бидний эргэн тойронд палеонтологийн дурсгал илрэх өндөр магадлалтай
газрууд олон бий. Газар шорооны ажлын үеэр ямарваа эртний амьтны яс, өндөг
таарвал мөн ажлаа зогсоох ѐстой ба хөрснөөс цухуйсан чулуужсан ясыг байрнаас
нь хөдөлгөх, хатуу зүйлээр хусаж, зурж болохгүй.
Хөрсний аль давхрагад ямар
байрлалтайгаар байж байсан эсэхийн
мэдээлэл нь тухайн олдворыг шинжлэх
ухааны үнэ цэнэтэй болгож байдаг ба
чухамдаа ийм л чулуужсан үлдэгдэл нь
геологийн цаг тооллын өнгөрсөн эрин
галавын шим ертөнцийн хөгжлийн
түүхийн талаар тодорхой мэдээлэл өгч
биологийн төрөл зүйл, он цагийг
тогтооход хамгийн чухал
хэрэглэгдэхүүн болдог байна.
Мөн зарим олдвор хөрсний гүнд өгөршсөн байдалтай
хадгалагдаж байдаг бөгөөд ийм ясыг бэхжүүлэхэд тухайн
олдворын өгөршилт сийрэгжилтээс шалтгаалж бэхжүүлэх
хугацаа харилцан адилгүй байх тул бэхжүүлэх бодис түрхэж
пайз зүүсэн олдворт гар хүрч болохгүй.
Ажлаа зогсоож
ойр байгаа
ахлах
ажилтандаа
мэдэгд
• Өгөх мэдээлэл:
• Соѐлын дурсгалт зүйлс илэрсэн газар нутгийн ерөнхий байдал
(дүрслэл, фото зураг)
• Байршил (дүрслэл, GPS-р тогтоосон координат)
• Уг тохиолдлын талаар мэдээлсэн хүний тухай дэлгэрэнгүй
мэдээлэл, огноо, цаг минут
• Соѐлын дурсгалт зүйлсийг олох, тогтооход хүргэсэн ажлын төрөл
Ахлах ажилтан нь болсон
явдлын талаар 24 цагийн
дотор СӨ хөтөлбөр
хариуцсан ахлах
мэргэжилтэн, төслийн
талбайд байгаа БО
хэлтсийн ахлах ажилтанд
мэдэгдэнэ.
• Холбоо барих:
• Газар зохион байгуулалт, соѐлын өв хариуцсан Ахлах
мэргэжилтэн
О.Цэрэннадмид, ОНХТХХ, tserennadmido@ot.mn, гар утас:
99092382, дотуур утас: 6112
• Соѐлын өвийн хөтөлбөрийн ажилтан О.Батзориг
batzorigo@ot.mn, утас: 99733994
• Соѐлын өвийн менежемтийн ажилтан
Д.Амарбаясгалан, amarbayasgalsan@ot.mn, утас: 99084076
Томилогдсон СӨ
хариуцсан ажилтан,
БО-ны ажилтан
олдвор олдсон
газраас 5-30 метрт
тойруулан хориотой
бүс тогтооно.
• Хориотой бүсд
нэвтрэх, мэргэжлийн байгууллагын
хүмүүсийн бэхжүүлсэн олдворт гар
хүрэхийг хатуу хориглоно.
Ямар нэгэн зүйл илэрсэн үед мэргэжлийн хүний хөл хорьж тууз
татсан бүсэд нэвтрэх, олдвороор оролдохыг хатуу хориглодог.
Хориотой бүсэд нэвтрэн, олдворт гэмтэл учруулсан бол Соѐлын өвийг
хамгаалах тухай хуулийн 23.1.1. –т заасны дагуу иргэнийг 10000-20000, албан
тушаалтныг 30000-60000, байгууллага, аж ахуйн нэгжийг 100000-250000
төгрөгөөр торгох арга хэмжээ авах ба эрүүгийн хуулийн 210.1-т заасны дагуу
түүх, соѐлын хосгүй үнэт дурсгалт зүйлийн жагсаалтад орсон байгалийн
объектыг санаатай эвдсэн, гэмтээсэн, устгасан бол хөдөлмөрийн хөлсний доод
хэмжээг хоѐр зуугаас хоѐр зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний
төгрөгөөр торгох, гурваас дээш зургаан сар хүртэл хугацаагаар баривчлах, эсхүл
гурван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ.
175.2-т заасны дагуу түүх соѐлын дурсгалт зүйл, музейн үзмэр, эртний
амьтны болон ургамлын өвөрмөц ховор үнэт олдвор, археологийн ба
палеонтологийн олдвор, эд өлгийн зүйлийг улсын хилээр хууль бусаар
нэвтрүүлсэн бол эд хөрөнгийг хурааж, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэг
зуун тавин нэгээс хоѐр зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний
төгрөгөөр торгох, эсхүл хоѐроос таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял
шийтгэнэ.
Газар шорооны ажлын эхлээс өмнөх соёлын өвийн зааварчилгаа.
Ad

More Related Content

What's hot (8)

АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
Otgonjargal Batzorig
биет ба биет бус өв
биет ба биет бус өвбиет ба биет бус өв
биет ба биет бус өв
ulziiiiiiii
6 r-angi-tuuh-suragch
6 r-angi-tuuh-suragch6 r-angi-tuuh-suragch
6 r-angi-tuuh-suragch
ssuserff3dba

Similar to Газар шорооны ажлын эхлээс өмнөх соёлын өвийн зааварчилгаа. (20)

Монгол нутаг дахь эртний хүмүүсийн ул мөр
Монгол нутаг дахь эртний хүмүүсийн ул мөрМонгол нутаг дахь эртний хүмүүсийн ул мөр
Монгол нутаг дахь эртний хүмүүсийн ул мөр
tolya_08
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе 1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
Хотгойд Шанж Болдбаатар Ууганбаяр
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙАРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
BatzorigO Batzorig
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэлТүүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
UrtnasanOdontuya
Монгол орон хүн төрөлхтөний уугуул өлгий нутаг болох нь.
Монгол орон хүн төрөлхтөний уугуул өлгий нутаг болох нь.Монгол орон хүн төрөлхтөний уугуул өлгий нутаг болох нь.
Монгол орон хүн төрөлхтөний уугуул өлгий нутаг болох нь.
tolya_08
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
BatzorigO Batzorig
монголын түүхийн шалгалтын асуулт
монголын түүхийн шалгалтын асуултмонголын түүхийн шалгалтын асуулт
монголын түүхийн шалгалтын асуулт
tuul1420
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилМонголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Batbaatar Everlastinghero
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
enkhsaruulsukhochir
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/  СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
Otgonjargal Batzorig
Mon.soyol,yos zanshil
Mon.soyol,yos zanshilMon.soyol,yos zanshil
Mon.soyol,yos zanshil
tolya_08
Эдлэг соёл
Эдлэг соёлЭдлэг соёл
Эдлэг соёл
surenee
11a 1хүний үүсэл гарал ба хөгжил
11a   1хүний үүсэл гарал ба хөгжил11a   1хүний үүсэл гарал ба хөгжил
11a 1хүний үүсэл гарал ба хөгжил
tungalag
түүх музей – Ii
түүх музей – Iiтүүх музей – Ii
түүх музей – Ii
А. Aku
11a 1-120131224924-phpapp02
11a 1-120131224924-phpapp0211a 1-120131224924-phpapp02
11a 1-120131224924-phpapp02
undarmal
хүний үүсэл гарал
хүний үүсэл гаралхүний үүсэл гарал
хүний үүсэл гарал
tulgaa14
Монгол нутаг дахь эртний хүмүүсийн ул мөр
Монгол нутаг дахь эртний хүмүүсийн ул мөрМонгол нутаг дахь эртний хүмүүсийн ул мөр
Монгол нутаг дахь эртний хүмүүсийн ул мөр
tolya_08
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙАРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
BatzorigO Batzorig
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэлТүүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
UrtnasanOdontuya
Монгол орон хүн төрөлхтөний уугуул өлгий нутаг болох нь.
Монгол орон хүн төрөлхтөний уугуул өлгий нутаг болох нь.Монгол орон хүн төрөлхтөний уугуул өлгий нутаг болох нь.
Монгол орон хүн төрөлхтөний уугуул өлгий нутаг болох нь.
tolya_08
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
BatzorigO Batzorig
монголын түүхийн шалгалтын асуулт
монголын түүхийн шалгалтын асуултмонголын түүхийн шалгалтын асуулт
монголын түүхийн шалгалтын асуулт
tuul1420
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилМонголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Batbaatar Everlastinghero
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
enkhsaruulsukhochir
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/  СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
Otgonjargal Batzorig
Mon.soyol,yos zanshil
Mon.soyol,yos zanshilMon.soyol,yos zanshil
Mon.soyol,yos zanshil
tolya_08
Эдлэг соёл
Эдлэг соёлЭдлэг соёл
Эдлэг соёл
surenee
11a 1хүний үүсэл гарал ба хөгжил
11a   1хүний үүсэл гарал ба хөгжил11a   1хүний үүсэл гарал ба хөгжил
11a 1хүний үүсэл гарал ба хөгжил
tungalag
түүх музей – Ii
түүх музей – Iiтүүх музей – Ii
түүх музей – Ii
А. Aku
11a 1-120131224924-phpapp02
11a 1-120131224924-phpapp0211a 1-120131224924-phpapp02
11a 1-120131224924-phpapp02
undarmal
хүний үүсэл гарал
хүний үүсэл гаралхүний үүсэл гарал
хүний үүсэл гарал
tulgaa14
Ad

Газар шорооны ажлын эхлээс өмнөх соёлын өвийн зааварчилгаа.

  • 2.  Эртний хүний оромж, отог бууц, оршин сууж байсан ул мөрийг хадгалсан соѐлт давхарга бүхий археологийн дурсгал, эртний хүн, амьтан, бичил биетэн, ургамлын чулуужсан олдвор, ул мөр зэрэг палеонтологийн дурсгал, ард түмний билэг авъяас, мэдлэг, туршлага, эрдэм ухаан, ур чадварын тодорхой илэрхийлэл болон биет бусаар өвлөгдөн уламжлагдаж ирсэн оюуны соѐлын үнэт зүйлс зэргийг бүхэлд нь хамруулан авч үздэг.
  • 3. Бидний эргэн тойронд археологийн болон, палеонтологийн дурсгалт газрууд ил болон далд нуугдмал байдлаар оршиж байдаг бөгөөд газрын гүнд буй олдворуудыг ихэвчлэн булш тахилгын байгууламжийн дараас чулууны тусламжтайгаар олж илрүүлж болдог ч газрын хөрсөн дээр ил гарсан шинж тэмдэггүй, хөрсний гүнд нуугдаж байдаг эрт дээр үеийн хүмүүсийн амьдарлын түүхийг илтгэсэн соѐлт давхарга бас байдаг ажээ.
  • 4. Хөрс хуулалтын ажлын явцад хөрсний гүнд буй буй эрт үеийн хүмүүсийн суурин байгууламжийн үлдэгдэл, хоол хүнс хувцас хунар, сав суулга багаж зэвсгийн үлдэгдэл тэдгээрээс гарсан хаягдал нүүрс зэрэг урьдчилан судлагдаж тооцоологдоогүй зүйл гэнэт илрэх тохиолдол бий. Үүнд бэлтгэлтэй байхын тулд хэд хэдэн зүйлийг бид мэдсэн байх шаардлагатай.
  • 5. Эртний хүмүүсийн хөдөлмөрийн үр дүнд буй болсон олон арван зуун жилээр булагдсан газрын давхрага нь хүнд анзаарагдахгүй үе үеэр зузааран нэмэгддэг. Эдгээр үе давхрагад хадгалагдаж үлдсэн эд өлгийн олдвор нь тэдгээр хийж үлдээсэн нийгмийн соѐлын түвшинг илтгэдэг тул ийм байдлаар тогтсон үе давхрагыг соѐлт давхрага гэж нэрлэдэг. Соѐлт давхрага нь хэдхэн см-ээс авхуулаад хэдэн метр хүртэл зузаантай байдаг байна.
  • 6.  Археологийн олдворууд нь түүхэн нэгэн үеийн ард олны аж ахуйн хөгжлийн түвшин оюун сэтгэлгээний чадвахи гар урлал гадаад оронтой харилцаж байсан зэрэг олон хүчин зүйлүүдийг сэргээн тодруулах боломж олгодгоос гадна тэдгээр зүйлийг агуулсан хөрсөн давхарга нь тухайн зүйлийг хийж бүтээсэн нийгмийн соѐлын түвшин, хүн, амьтан ургамлын бүтээгдсэн цаг хугацаа үеийг тогтоох ач холбогдолтой. Тиймд дурсгалт зүйл илэрсэн даруйд нь ажлаа зогсоох нь хөрсний бүтэц тогтоцыг хамгаалж шинжлэх ухааны үнэн зөв дүгнэлт гаргахад тус дөхөм үзүүлдэг байна.
  • 7. Бидний эргэн тойронд палеонтологийн дурсгал илрэх өндөр магадлалтай газрууд олон бий. Газар шорооны ажлын үеэр ямарваа эртний амьтны яс, өндөг таарвал мөн ажлаа зогсоох ѐстой ба хөрснөөс цухуйсан чулуужсан ясыг байрнаас нь хөдөлгөх, хатуу зүйлээр хусаж, зурж болохгүй. Хөрсний аль давхрагад ямар байрлалтайгаар байж байсан эсэхийн мэдээлэл нь тухайн олдворыг шинжлэх ухааны үнэ цэнэтэй болгож байдаг ба чухамдаа ийм л чулуужсан үлдэгдэл нь геологийн цаг тооллын өнгөрсөн эрин галавын шим ертөнцийн хөгжлийн түүхийн талаар тодорхой мэдээлэл өгч биологийн төрөл зүйл, он цагийг тогтооход хамгийн чухал хэрэглэгдэхүүн болдог байна.
  • 8. Мөн зарим олдвор хөрсний гүнд өгөршсөн байдалтай хадгалагдаж байдаг бөгөөд ийм ясыг бэхжүүлэхэд тухайн олдворын өгөршилт сийрэгжилтээс шалтгаалж бэхжүүлэх хугацаа харилцан адилгүй байх тул бэхжүүлэх бодис түрхэж пайз зүүсэн олдворт гар хүрч болохгүй.
  • 9. Ажлаа зогсоож ойр байгаа ахлах ажилтандаа мэдэгд • Өгөх мэдээлэл: • Соѐлын дурсгалт зүйлс илэрсэн газар нутгийн ерөнхий байдал (дүрслэл, фото зураг) • Байршил (дүрслэл, GPS-р тогтоосон координат) • Уг тохиолдлын талаар мэдээлсэн хүний тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл, огноо, цаг минут • Соѐлын дурсгалт зүйлсийг олох, тогтооход хүргэсэн ажлын төрөл Ахлах ажилтан нь болсон явдлын талаар 24 цагийн дотор СӨ хөтөлбөр хариуцсан ахлах мэргэжилтэн, төслийн талбайд байгаа БО хэлтсийн ахлах ажилтанд мэдэгдэнэ. • Холбоо барих: • Газар зохион байгуулалт, соѐлын өв хариуцсан Ахлах мэргэжилтэн О.Цэрэннадмид, ОНХТХХ, tserennadmido@ot.mn, гар утас: 99092382, дотуур утас: 6112 • Соѐлын өвийн хөтөлбөрийн ажилтан О.Батзориг batzorigo@ot.mn, утас: 99733994 • Соѐлын өвийн менежемтийн ажилтан Д.Амарбаясгалан, amarbayasgalsan@ot.mn, утас: 99084076 Томилогдсон СӨ хариуцсан ажилтан, БО-ны ажилтан олдвор олдсон газраас 5-30 метрт тойруулан хориотой бүс тогтооно. • Хориотой бүсд нэвтрэх, мэргэжлийн байгууллагын хүмүүсийн бэхжүүлсэн олдворт гар хүрэхийг хатуу хориглоно.
  • 10. Ямар нэгэн зүйл илэрсэн үед мэргэжлийн хүний хөл хорьж тууз татсан бүсэд нэвтрэх, олдвороор оролдохыг хатуу хориглодог. Хориотой бүсэд нэвтрэн, олдворт гэмтэл учруулсан бол Соѐлын өвийг хамгаалах тухай хуулийн 23.1.1. –т заасны дагуу иргэнийг 10000-20000, албан тушаалтныг 30000-60000, байгууллага, аж ахуйн нэгжийг 100000-250000 төгрөгөөр торгох арга хэмжээ авах ба эрүүгийн хуулийн 210.1-т заасны дагуу түүх, соѐлын хосгүй үнэт дурсгалт зүйлийн жагсаалтад орсон байгалийн объектыг санаатай эвдсэн, гэмтээсэн, устгасан бол хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хоѐр зуугаас хоѐр зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, гурваас дээш зургаан сар хүртэл хугацаагаар баривчлах, эсхүл гурван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ. 175.2-т заасны дагуу түүх соѐлын дурсгалт зүйл, музейн үзмэр, эртний амьтны болон ургамлын өвөрмөц ховор үнэт олдвор, археологийн ба палеонтологийн олдвор, эд өлгийн зүйлийг улсын хилээр хууль бусаар нэвтрүүлсэн бол эд хөрөнгийг хурааж, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэг зуун тавин нэгээс хоѐр зуун тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоѐроос таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ.