บทȨัสการมาตาปิตุคุณ1
- 2. จากแบบทดสอบก่ อนเรียน • จากทีนักเรี ยนเขียนข้ อดีของแม่และพ่อ และข้ อควรปรับปรุงของแม่และพ่อ จะพบว่ า - ข้ อควรปรับปรุงมากเป็ นพิเศษ - ข้ อดีน้อยกว่าข้ อควรปรับปรุงเกือบจะทุกคน
- 3. คุณแม่หนาหȨกเพียง พสุธา คุณบิดรดุจอา- กาศกว้าง คุณพีพ่างศิขรา เมรุมาศ คุณพระอาจารย์อาง ้ อาจสูสาคร ้ เนือความในโคลงบทนีกล่าวบรรยายพระคุณของมารดา บิดา พี และครูบาอาจารย์ ได้ อย่างกระชับยิงคือ เปรียบพระคุณของมารดากับผืนดินทีแผ่กว้ าง เปรียบพระคุณของบิดา กับท้ องฟ้ าอันกว้ างใหญ่เปรียบพระคุณของพีกับเขาพระสุเมรุอนสูงใหญ่ และเปรียบของครู ั กับนําอันมากมายในท้ องทะเลทีกว้ างและลึก บทร้ อยกรองทีเรารู้จักกันดีอกเรืองหนึงเกียวกับพระคุณของบิดมารดาและ ี ครู ได้ แก่ บท “นมัสการมาตาปิ ตุคุณ” และ “นมัสการอาจริยคุณ” ของ พระยาศรีสนทร ุ โวหาร(น้ อย อาจารยางกูร) กวีและปราชญ์สาคัญคนหนึงในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระ ํ จุลจอมเกล้ าเจ้ าอยู่หัว รัชกาลที ๕ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ บทร้ อยกรองทัง ๒ บท แต่งด้ วยอินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ หรือทีผู้แต่งเรียกว่า “อินทะวชิระฉันท์” จํานวน ๕ บทเท่ากัน
- 4. ลักษณะคําประพันธ์ • นมัสการมาตาปิ ตคณและนมัสการอาจริ ยคุณเป็ นบทกล่าว ุ ุ บรรยายเกียวกับพระคุณของมารดา บิดา ครูบาอาจารย์ โดยแต่งเป็ น ร้ อยกรองแบบอินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ • ในอินทรวิเชียรฉันท์นนต้ องกําหนดคําครุและลหุ โดยการกําหนด ั, คําครุและคําลหุในคําประพันธ์นนไม่ได้ เป็ นคําบังคับสําหรับผู้แต่ง ั, เท่านัน แต่รวมถึงผู้อานก็ต้องใช้ เป็ นแนวทางในการอ่านด้ วย , ่ เช่นกัน โดยถ้ าคําใดอยูในตําแหน่งของคําครุ ผู้อานจะต้ องลงเสียง ่ ่ หนัก ส่วนคําใดทีอยูในตําแหน่งของคําลหุก็จะอ่านโดยไม่ลงนํ ,าเสียง ่ หนักเสมอ (แม้ วาคํานันจะสะกดแบบคําครุก็ตาม) ่ ,
- 5. อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ • อินทรวิเชียร แปลว่า เพชรพระอินทร์ หรื อ สายฟาจากพระ ้ อินทร์ หมายถึง ฉันท์ทีมีลีลาประดุจเพชรของพระอินทร์ หรื อ สายฟา ้ จากพระอินทร์ • คณะและพยางค์ ฉันท์บทหนึงมี ๒ บาท บาทละ ๒ วรรควรรคต้ นมี ๕ คํา วรรค ท้ ายมี ๖ คํา รวมบาทละ ๑๑ คํา จึงเขียน ๑๑ ไว้ ท้ายชือฉันท์ • สัมผัส สัมผัสบังคับดูได้ จากแผนตามเส้ นโยงสัมผัส และจากตัวอย่าง • คําครุ คําลหุ บังคับครุ ลหุ ตามตัวอย่าง
- 7. คุณค่าของบท”นมัสการมาตาปิ ตุคุณ” และ “นมัสการอาจริยคุณ” บท”นมัสการมาตาปิ ตุคุณ” และ “นมัสการอาจริยคุณ”มีคุณค่าดังต่อไปนี ๑.ด้านวรรณศิลป์ มีการเล่นเสียงสัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ เล่นเสียงเบา-หนัก เล่นคําซ้ อน และเล่นความของคําทีมีความหมายตรงกันข้ าม การ เล่นเสียงสัมผัสทําให้ เกิดการกระทบกระทังกันของพยัญชนะเสียงเดียวกันอันก่อ ให้ เกิดความไพเราะ เช่น “ข้ าขอนบชนกคุณ” มีการเล่นเสียงสัมผัสพยัญชนะระหว่างคําว่า “ข้ า” กับ “ขอ” และ “คุณ” และระหว่างคําว่า “นบ” กับ “(ช)นก” ทีเป็ นการเล่นเสียงสัมผัสสระ เช่น “ตรากทนระคนทุกข์” มีการเล่นเสียงสัมผัสสระ ระหว่างคําว่า “ทน” กับ “(ระ)คน” บางวรรคมีทงการเล่นเสียงสัมผัสพยัญชนะและสระ เช่น “โอบเอือและเจือจุน” ั
- 8. คุณค่าของบท”นมัสการมาตาปิ ตุคุณ” และ “นมัสการอาจริยคุณ” ๒. ด้ านจริ ยธรรม บท”นมัสการมาตาปิ ตุคณ” และ “นมัสการอา- ุ จริ ยคุณ”เป็ นตัวอย่างของการใช้ บทประพันธ์เป็ นสือในการสอน จริ ยธรรม โดยปลูกฝั งให้ บตรธิดาสํานึกในพระคุณของบิดามารดา และ ุ ปลูกฝั งให้ ลกศิษย์สํานึกในบุญคุณของครูอาจารย์นบเป็ นการเริ มต้ นจาก ู ั การ เห็นคุณค่าของคนใกล้ ตวก่อน เมือถือปฏิบตเิ ป็ นนิสยแล้ วต่อไปก็ ั ั ั จะเห็นคุณค่าของคนอืนๆด้ วย ทําให้ เรารู้จกเคารพและยกย่องบุคคลที ั พึงเคารพและยกย่องตลอดจนรู้จกแสดง ความกตัญ>ูกตเวทีตอผู้มีคณ ั ่ ุ ต่อเรา
- 9. การ อ่านบท “นมัสการมาตาปิ ตุคุณ” และ “นมัสการอาจริยคุณ” ได้ ถูกต้ องและไพเราะ ผู้อ่านจําเป็ นต้ องรู้ฉันทลักษณ์ของอินทรวิเชียรฉันท์ก่อน ว่าตําแหน่งใดเป็ นคํา ครุ และตําแหน่งใดเป็ นคําลหุ อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ บทหนึงมี ๔ วรรค วรรคหน้ า ๕ คํา (ในคําประพันธ์ คํา หมายถึง การเปล่งเสียงครังหนึงๆ หรือพยางค์ ) วรรค หลัง ๖ คํา และมีคารับส่งสัมผัสเพียงแห่งเดียว คือระหว่างคําสุดท้ ายใน ํ วรรคที ๒ กับคําสุดท้ ายในวรรคที ๓ ดังปรากฏในแผนผัง
- 10. บทนมัสการมาตาปตุคุณ • ผู้แต่ ง พระยาศรี สนทรโวหาร (น้ อย อาจารยางกูร) ุ • จุดประสงค์ เพือสรรเสริ ญพระคุณของบิดามารดา
- 11. ข้าྺอนบชȨคุณ ชนนีเป็ นเค้ามูล ผูกอบนุกูล ้ ผดุงจวบเจริญวัย ฟูมฟักถนุถนอม บ บําราศนิราไกล แสนยากเท่าไร ๆ บ คิดยากลําบากกาย ตรากทนระคนทุกข์ ถนอมเลี+ยงฤดูวา ปกป้ องซึงอันตราย / จนได้รอดเป็ นกายา เปรียบหนักชนกคุณ ชนนีคอภูผา ื ใหญ่พ+นพสุธรา ื ก็ บ เทียบ บ เทียมทัน เหลือทีจะแทนทด / จะสนองคุณานันต์ แท้บูชไนยอัน อุดมเลิศประเสริฐคุณ
- 12. มือฉันได้เกิึϸา
- 15. บทนมัสการอาจริยคุณ • ผู้แต่ ง พระยาศรี สนทรโวหาร (น้ อย อาจารยางกูร) ุ • จุดประสงค์ เพือนมัสการและสรรเสริ ญพระคุณของครู อาจารย์ทีได้ อบรมสังสอนและให้ ความรู้แก่ ศิษย์ทงหลาย ั,
- 16. อนึงข้ าคํานับน้ อม ต่อพระครู ผ้ การุญ ู โอบเอื ,อและเจือจุน อนุสาสน์ทกสิงสรรพ์ ุ ยัง บ ทราบก็ได้ ทราบ ทังบุญบาปทุกสิงอัน , ชี ,แจงและแบ่งปั น ขยายอัตถ์ให้ ชดเจน ั จิตมากด้ วยเมตตา และกรุณา บ เอียงเอน เหมือนท่านมาแกล้ งเกณฑ์ ให้ ฉลาดและแหลมคม ขจัดเขลาบรรเทาโม- หะจิตมืดทีงุนงม กังขา ณ อารมณ์ ก็สว่างกระจ่างใจ คุณส่วนนี ,ควรนับ ถือว่าเลิศ ณ แดนไตร ควรนึกและตรึกใน จิตน้ อมนิยมชม
- 17. • กอบ คือ ประกอบ • กังขา ความเคลือบแคลง ความสงสัย • แกล้ง ตังใจ จงใจ + • คุณานันต◌์ คุณมาก มาจากคําว่า คุณ + อนันต์ • งุนงม หลงเชื/อโดยไม่มเี หตุผล • ชนกคุณ พระคุณของพ่อ ( ชนก แปลว่า พ่อ ) • ชนนี แม่ • แดนไตร โลกทัง ๓ ในทางวรรณคดี ได้แก่โลก + สวรรค์ มนุษย์ และบาดาล • ตราก ทนทําอย่างไม่คดถึงความยากลําบาก มักใช้เป็ น ิ คําซ้อนว่า ตรากตรํา • ตรึก คิด นึก
- 18. • นมัสการ การกราบ การคารวะ การไหว้ • นิราไกล ไม่จากไปไกล คําว่า นิรา แปลว่าไม่ • นุกูล เกือกูล สังเคราะห์ มาจากคําว่า อนุกล ู • บูชไนย ควรบูชา พึงบูชา ความหมายนีเป็ นอย่างเดียวกับคําว่า ปูชนีย • บําราศ จากไป • ปิ ตุ บิดา • พสุ นธรา แผ่นดิน • มาตา มารดา • โมหะ ความหลง ความเขลา ความโง่ • ระคน ปน ปะปน • อนุสาสน์ คําสังสอน ในที)นีใช้ในความหมายว่า สอน ) • อัตถ์ เนือความ • อาจริยคุณ พระคุณของครู "อาจริ ย" เป็. นคําบาลี ตรงกับคําสันสกฤต ่ ว่า อาจารฺ ย ซึ)งไทยใช้วา อาจารย
- 19. แบบทดสอบหลังเรียน • ๑) ใครคือผู้ประพันธ์ บทนมัสการมาตาปิ ตุคุณและนมัสการอาจริยคุณ ก. กรมหมืนพิทยาลงกรณ ข. พระยาศรี สนทรโวหาร(น้ อย อาจารยางกูร) ุ ค. พระจุลจอมเกล้ าเจ้ าอยู่หว ั ง. สมเด็จพระมงกุฏเกล้ าเจ้ าอยู่หว ั • ๒)บทร้ อยกรองทัง ๒ บทแต่ งด้ วยอะไร ) ก. อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ ข. กลอนแปด ค. โคลงสีสุภาพ ง. กาพย์
- 20. แบบทดสอบหลังเรียน • ๓) บท "นมัสการมาตาปิ ตุคุณ" กล่ าวถึงใคร ก. ภรรยาทีทะนุถนอม ข. พีชาย ค. บิดามารดาเฝาฟูมฟั ก ้ ง. เพือน • ๔)บท"นมัสการอาจริยคุณ" กล่ าวถึงใคร ก. บิดามารดา ข. พีน้ อง ค. ญาติมิตร ง. ครูบาอาจารย์
- 21. แบบทดสอบหลังเรียน • ๕) "ข้ าขอนบชนกคุณ" มีการเล่ นเสียงสัมผัสอย่ างไร ก. ทําให้ เกิดการกระทบกระทังกันของพยัญชนะเสียงเดียวกัน ข. ทําให้ เข้ ากันจนเกิดความไพเราะ ค. ทําให้ เกิดความเรี ยบเนียน ง. เกิดความขัดแย้ งกัน • ๖)บท"นมัสการมาตาปิ ตุคุณ" และ "นมัสการอาจริยคุณ"เป็ นตัวอย่ างของการใช้ บท ประพันธ์ โดยปลูกฝั งด้ านใดแบบใด ก. ปลูกฝั งด้ านให้ ร้ ูสํานึกในการมีความสามัคคี ข. ปลูกฝั งให้ มีระเบียบวินย ั ค. ปลูกฝั งให้ บตรธิดาสํานึกในพระคุณของบิดามารดา และลูกศิษย์สํานึกในบุญคุณของครู ุ อาจารย์ ง. ปลูกฝั งให้ ร้ ูจกคบคนดี ั
- 22. แบบทดสอบหลังเรียน • ๗)คุณค่ าของบท"นมัสการมาตาปิ ตุคุณ" และ "นมัสการอาจริยคุณ"มีคุณค่ าด้ านใดบ้ าง ก. ด้ านจิตกรรม และด้ านศิลปกรรม ข. ด้ านจิตเวช และด้ านคุณธรรม ค. ด้ านคุณธรรมและด้ านจริ ยธรรม ง. ด้ านจริ ยธรรมและด้ านวรรณศิลป์ • ๘)"ตรากทนระคนทุกข์ " มีการเล่ นเสียงสัมผัสสระระหว่ างคําใด ก. "ทน" กับ "(ระ)คน" ข. "ตราก" กับ"ทน " ค. "ระคน" กับ "ทุกข์" ง. "ทน" กับ "ทุกข์"
- 23. แบบทดสอบหลังเรียน • ๙) ชนกคุณ มีความหมายว่ าอย่ างไร ก. พระคุณของครู ข. พระคุณของพ่อ ค. พระคุณของแม่ ง. บุญคุณของพ่อ • ๑๐) คําว่ า นิราไกล หมายความว่ าอย่ างไร ก. ไม่ไปใกล้ ข. จากไปไกล ค. ไม่จากไปไกล ง. อยากอยู่ไกลๆ