More Related Content
Similar to 477810266-4-р-лекц-ХҮНИЙ-ЭРХ-ЭРХ-ЧӨЛӨӨ.ٳ (20)
More from AltantuyaDashnyam1 (15)
477810266-4-р-лекц-ХҮНИЙ-ЭРХ-ЭРХ-ЧӨЛӨӨ.ٳ
- 1. 4-р лекц ХҮНИЙ ЭРХ, ЭРХ ЧӨЛӨӨ
- 2. Хичээлийн агуулга -Иргэний харъяаллын тухай ойлголт, түүний агуулга -Хүний эрх, эрх чөлөө түүний ангилал -МУ-ын иргэдийн эрх, үүрэг
- 3. Бие хүний эрх зүйн байдлын тухай ойлголт Хүний нийгэм, хамт олонтойгоо, төртэй харьцах харилцаа, нөгөө талаас төрөөс иргэнтэй харьцах харилцааны үндсэн тулгуур асуудал нь бие хүний эрх зүйн байдал болно. Өөрөөр хэлбэл, нийгэмд үйлчилж буй эрхүүдийг төрөөс хуульчлах явдал юм.
- 4. Бие хүний эрх зүйн байдлын эрх зүйн гол үндэс нь үндсэн хууль, бусад хуулиуд байна. Хүний эрх, эрх чөлөө нь ардчиллын амин чухал асуудал бөгөөд дэлхий дахинд тогтсон жишигтэй. Үүнийг хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал/1789 он/, улс төр иргэний эрхийн пакт, нийгэм эдийн засгийн эрхийн тухай пакт зэрэгт бататган бэхжүүлж өгсөн.
- 5. Бие хүний эрх зүйн байдлын урьдчилсан нөхцөл нь иргэний харъяалал юм. МУ-аас өөрийн иргэнтэй харилцах харилцаа нь гадаад улсын харъяат хүмүүстэй харилцах харилцаанаас ялгаатай байна. Үүнд: -хугацааны талаасаа үргэлжилсэн шинжтэй -тогтвортой шинжтэй
- 6. МУ-ын иргэд төрийнхөө өмнө тодорхой эрх эдэлж, үүрэг хүлээж байдаг төр өөрийн иргэний өмнө тодорхой эрх эдэлж, үүрэг, хариуцлага хүлээж байдаг улсынхаа засаглалыг хүлээн зөвшөөрч захирагдах ёстой байдаг гм
- 7. МУ-ын иргэний харъяалал МУ түүний иргэн 2-ын хооронд үргэлжилсэн, тогтвортой эрх зүйн холбоо байдаг бөгөөд тухайн бие хүний улс орны дотоодод болон хилийн чандад байгаагаас үл хамааран төрийн ивээлд багтаж, төрийн бүрэн эрхт байдал, засаглалыг хүлээн зөвшөөрч, өөрсдийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг төрөөс хамгаалуулах эрх зүйн үндэслэл мөн.
- 8. Харъяат гэдэг нь МУ-д харъяалагдаж, төрийн ивээлд хамаарагдаж байгаа иргэнийг ойлгодог. Иргэний харъяалал нь дараах шинжүүдтэй байна. 1/ улсын хүн ам зүйн бүртгэлтэй холбогдож байдаг 2/ төрийн ивээл хамгаалалтанд шууд хамаарагдана 3/ төрийн зохион байгуулалтанд багтаж, засаг захиргаанд хамаарагдаж харъяалагдана 4/ иргэний эрх зүйн байдлын хууль зүйн баталгааг хангасан байна 5/ төр иргэдийн хоорондын харилцааны үндсэн хэлбэрийг хангах гм
- 9. Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр оршин сууж буй хүмүүсийг дараах байдлаар ангилдаг. Үүнд: МУ-ын иргэн гадаадын иргэн харъяалалгүй хүн
- 10. Иргэний харъяалал, түүний агуулга МУ-ын үндсэн хуульд зааснаар ...МУ-ын иргэний харъяалал, хийгээд харъяат болох, харъяатаас гарах үндэслэл, журмыг гагцхүү хуулиар тогтооно гэжээ МУ-ын иргэний харъяаллын зарчим бол хоёрдмол харъяаллыг үл зөвшөөрч түүнчлэн ураг төрлийн ба нутаг дэвсгэрийн зарчмыг удирдлага болгон харъяатаа тодорхойлдог.
- 11. МУ-ын харъяат байх хүмүүс харъяатын тухай хууль хүчин төгөлдөр болоход МУ-ын харъяат байгаа 1921-07-11-ний өдөр, түүнээс хойш МУ-ын харъяат байсан Харъяатын тухай хуулийн дагуу МУ-ын харъяат болсон
- 12. Хүүхэд МУ-ын харъяат байх Хүүхэд МУ-ын харъяат байх үндэслэл нь цусны эрхийн зарчмыг гол болгон баримталдаг. Заримдаа цусны болон хөрсний эрхийн зарчмыг хослох тохиолдол байна. Хуульд зааснаар: 1/ эцэг эх 2-аа МУ-ын харъяат байсан үед төрсөн хүүхэд
- 13. 2/ эцэг эхийн аль нэг нь МУ-ын харъяат, нөгөө нь гадаад улсын харъяат бол МУ-ын нутаг дэвсгэр дээр төрсөн тэдний хүүхэд 3/ эцэг эхийн аль нэг нь МУ-ын харъяат, нөгөө нь харъяалалгүй хүн бол тэдний хүүхэд хаана төрснөөс үл хамааран МУ-ын харъяат байна 4/ МУ-ын нутаг дэвсгэрт байгаа бөгөөд эцэг эх нь хоёулаа тогтоогдоогүй хүүхэд МУ-ын харъяат байна
- 14. 5/ Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байнга оршин суугаа харьяалалгүй эцэг, эх хоёрын дундаас Монгол Улсад төрсөн хүүхэд 16 нас хүрсний дараа өөрөө хүсвэл Монгол Улсын харьяат болж болно. 6/ Харъяалалгүй хүний үрчлэн авсан МУ-ын харъяат 16 нас хүрээгүй хүүхэд МУ-ын харъяат хэвээр байна
- 15. МУ-ын харъяат болох хууль тогтоомжид заасны дагуу гадаадын иргэн, харъяалалгүй хүн МУ-ын харъяат болж болно. Дараах шаардлагыг хангасан байна: -амжиргааны зохих чадвар, эх үүсвэртэй байх -монголын ардтүмний ёс заншил, төрийн албан ёсны хэлний зохих мэдлэгтэй байх
- 16. -МУ-ын нутаг дэвсгэрт 5-аас доошгүй жил байнга оршин суусан байх/харъяатын асуудлаар өргөдөл гаргасан өдрөөс өмнөх/ -Дээрх хугацаанд гэмт хэрэг санаатай үйлдээгүй байх -МУ-ын иргэн болсноор тус иргэний гадаад улстай тогтоосон харилцаа нь МУ-ын нэр хүнд, ашиг соирхолд хохирол учруулахааргүй байх Бусад
- 17. МУ-ынхаръяат болохоос татгалзах 1/ Олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээнд заасан хүн төрөлхтөний эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдсон 2/ МУ-ын үндэсний аюулгүй байдал, язгуур эрх ашгийн эсрэг үйл ажиллагаа явуулж байсан, одоо ч явуулж байгаа
- 18. 3/ Олон улсын алан хядах байгууллагын гишүүн гэж зарлагдсан 4/ Шүүхээр онц аюултай гэмт хэрэгтэн гэж тогтоогдсон 5/ МУ-ын нутаг дэвсгэрээс урьд нь албадан гаргагдсан бол 6/ МУ-ын нутаг дэвсгэрээс албадан гаргагдсанаас хойш 10 жил өнгөрөөгүй бол 7/ Монгол үндэсний ёс заншил, хуульд харш шашны урсгалыг сурталчилсан бол
- 19. МУ-ын харъяат болохыг түдгэлзүүлэх тохиолдол -МУ-ын харъяат болоход тавигдах шаардлагыг хангаагүй -МУ-ын иргэний харъяаллын асуудлаар хүсэлт гаргах журам зөрчсөн -хорих ял эдэлж байгаа бол -сэтгэл мэдрэлийн буюу гоц халдвартай өвчтэй, мансууруулах бодис хэрэглэх донтой, архаг архичин гэдэг нь зохих журмаар тогтоогдсон бол
- 20. Хүний эрх, эрх чөлөө, түүний ангилалт Хүний эрх, эрх чөлөө нь үндсэн хуульт ёс үүсч тогтохын үндэс юм. Өөрөөр хэлбэл: хүний эрх, эрх чөлөө, аюулгүй байдлыг төр засгийн алив дур зоргоос хамгаалахын тулд үндсэн хуулийг бий болгосон гэж үздэг.
- 21. НҮБ-аас гаргасан тодорхойлолтоор: “Хүний эрх гэдэг нь хүнд төрөлхөөс заяасан эрхүүд хүн бүр арьс үндэс, хүйс, хэл, шашин шүтлэг, нийгмийн гарал, өмч хөрөнгө зэргээр эрхээ эдлэхийг хэлнэ” гэжээ
- 22. Хүний эрхийг үүсэл гарлаар нь дараах байдлаар ангилна. Үүнд: -жам ёсны эрх -үүсмэл эрх Хүний эрхийг эдэлж буй субъектээр нь: -ганцаар эдлэх эрх -нийтээр эдлэх эрх
- 23. МУ-ын иргэдийн эрх, эрх чөлөө Хүний эрхийн талаархи баримт бичиг болон МУ-ын үндсэн хуулийн үзэл санааг үндэс болгон иргэдийн үндсэн эрх, эрх чөлөөг дараах хэсэгт ангилж үздэг. Үүнд: 1/ хувийн эрх, эрх чөлөө 2/ улс төрийн эрх, эрх чөлөө 3/ нийгэм эдийн засаг, соёлын эрх, эрх чөлөө
- 24. 1/ Хувийн эрх, эрх чөлөө: -Амьд явах эрх -Халдашгүй чөлөөтэй байх эрх -Шашин шүтэх, эс шүтэх эрх чөлөөтэй -Улсын нутаг дэвсгэрт чөлөөтэй зорчих, түр буюу байнга оршин суух газраа сонгох, гадаадад явах, оршин суух, эх орондоо буцаж ирэх эрхтэй
- 25. -...Эрх, эрх чөлөө нь зөрчигдсөн гэж үзвэл шүүхэд гомдол гаргах, өөрийн болон гэр бүлийн гишүүдийн эсрэг мэдүүлэг өгөхгүй байх, уучлал хүсэх эрхтэй...
- 26. 2/ Улс төрийн эрх, эрх чөлөө: -Шууд болон төлөөлөгчдийн байгууллагаараа уламжлан төрийг удирдах хэрэгт оролцох, төрийн байгууллагад сонгох, сонгогдох эрхтэй -Итгэл үнэмшилтэй байх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх, тайван жагсаал цуглаан хийх эрх чөлөөтэй
- 27. -Нийгмийн болон өөрсдийн ашиг сонирхол, үзэл бодлын үүднээс нам, олон нийтийн бусад байгууллага байгуулах, сайн дураар эвлэлдэн нэгдэх эрхтэй -Төрийн байгууллага, албан тушаалтанд өргөдөл, гомдлоо гаргаж шийдвэрлүүлэх эрхтэй -Төр, түүний байгууллагаас хууль ёсоор тусгайлан хамгаалбал зохих нууцад хамаарахгүй асуудлаар мэдээлэл хайх, хүлээн авах эрхтэй
- 28. 3/ Нийгэм, эдийн засаг, соёлын эрх, эрх чөлөө: -Эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй -Ажил мэргэжлээ чөлөөтэй сонгох, хөдөлмөрийн таатай нөхцлөөр хангуулах, цалин хөлс авах, амрах, хувийн аж ахуй эрхлэх эрхтэй -Өндөр наслах, хөдөлмөрийн чадвар алдах, хүүхэдтөрүүлэх, асрах болон хуульд заасан бусад тохиолдолд эд мөнгөний тусламж авах эрхтэй
- 29. -Эрүүл мэндээ хамгаалах, эмнэлгийн тусламж авах эрхтэй -Сурч боловсрох эрхтэй -Соёл, урлаг, шинжлэх ухааны үйл ажиллагаа явуулах, бүтээл тууривах, үр шимийг нь хүртэх эрхтэй -Улс төр, эдийн засаг, соёлын амьдрал, гэр бүлийн харилцаанд эр, эм тэгш эрхтэй -Хөдлөх, үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, эзэмших, өмчлөх, өв залгамжлуулах
- 30. Үүрэг МУ-ын үндсэн хуульд зааснаар дараах үндсэн болон журамт үүргийг хуульчилсан байна. Үүнд: 1/ Үндсэн хууль, бусад хуулийг дээдлэн хүндэтгэж, сахин биелүүлэх 2/ Хүний нэр төр, алдар хүнд, эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэх
- 31. 3/ Хуулиар ногдуулсан албан татвар төлөх 4/ Эх орноо хамгаалах, хуулийн дагуу цэргийн алба хаах зэрэг үндсэн үүргийг МУ-ын иргэн шударга, хүнлэг ёсыг эрхэмлэн ёсчлон биелүүлнэ
- 32. Харин хүн болж төрсний хувьд хэрэгжүүлэх жам ёсны үүргийг дараах байдлаар хуульчилсан. Тухайлбал, -хөдөлмөрлөх -эрүүл мэндээ хамгаалах -үр хүүхдээ өсгөж хүмүүжүүлэх -байгаль орчноо хамгаалах
- 33. Семинарын даалгавар Лекцийн баяжилт хийх МУ-ын ҮХ-ийн 2-р бүлэг, харъяатын тухай хууль, гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай хууль унших Сэдвийн хүрээнд 5 кейс зохиох “Хүний эрх, эрх чөлөө” гэсэн 3 тодорхойлолтыг 3-аас доошгүй ном сурах бичгээс олж бичих МУ-ын иргэний болон гадаадын иргэний эрх, үүргийн онцлогийг тэмдэглэх