More Related Content
Similar to Apunteak hizkuntza testuinguru eleanitzean (L.H.G. 2) (20)
Apunteak hizkuntza testuinguru eleanitzean (L.H.G. 2)
- 1. 1.1. HIZKUNTZA GIZA AHALMEN GISA: XIX. mendeko biologia zer da gizakia? Hizkuntza gizakia definitzeko giltzarria Hizkuntza hornidura genetikoaren zatia Oinarri biologikoa + esperientzia = H gaitasuna = ikusmena Epea: 4-5 urte Frogak: Genie eta Victor kasuak. KOMUNIKAZIOA Gizakiak elkarrekin komunikatzen dira Bitartekoak: keinuak, ukimena Komunikazioa: berariazko informazio-igortzea Igorritako zarata jasotako seinalea seinalea X igorlea KANALA jasotzailea Y KOMUNIKAZIO LINGUISTIKOA Komunikazioa Ez da linguistikoa soilik Ez da gizakiena soilik Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak: 1. Izaera artikulatua: Ahozko zeinuen bidez Artikulazioa ahotsaren bidez (keinuen bidez: gormutuak) Hizkuntzak katea dira, engranajea 2. Semantikotasuna: Balio esanguratsua du zeinu artikulatuak Ezagutzen ez ditugun hizkuntzetan ez dugu artikulaziorik sumatzen 3. Artikulazio bikoitza: Ezaugarri bereizgarriena Bi unitatetan artikulatuta:
- 2. Banako esanguradunak Banako desberdintzaileak Bien konbinazioak mugatzen du giza hizkuntza 3.Trukagarritasuna: Espezieko norbanako guztiek igorri eta jaso dezakete Ez da hala animalia batzuen kasuan 4. Arrazoigabetasuna: Ez dago harremanik adierazle eta adieraziaren artean Animalien kasuan bai 5. Lekualdaketa: Denboran eta espazioan urrun dauden gertakariei erreferentzia egn dakieke Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak 6. Ekoizkortasuna: Edozein unetan edozelako mezu berriak 7. Kontrola: Erabiltzaileek mezua kontrolatzen dute 8. Tradizioa eta ikasgarritasuna: Sistemaren atal batzuk beste erabiltzaileengandik 9. Bihurkaritasuna: Sistemak bere buruaz aritzeko ahalmena du. Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak
- 3. 1.2. Komunikazio gaitasuna Chomskyren teoriari (1957) kritika Dell Hymesek (1967-1972) Kritikaren arrazoiak: Hizkuntza gaitasuna trebetasunen arabera aldakorra da Hiztunaren gaitasuna ez da gramatikala soilik Ezagutza pragmatikoa du hiztun orok Ikuspegi pragmatikoa: Komunikazioaren helburua, solaskidea, lekua aldakorrak Ondorioz: erregistro eta aldaera desberdinak aukeratu Canale eta Swainek (1980) Hymesen ekarpenetan sakondu Helburua: hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzarako ondorioak ateratzea KOMUNIKAZIO GAITASUNA BANATU: Gramatika gaitasuna: Zuzentasun kontzeptuarekin lotuta Fonologia, morfologia, sintaxia, lexikoa Oinarrizkoa hizkuntzaren didaktikan Gaitasun soziolinguistikoa Egokitasun kontzeptuarekin lotuta: zer da egoki? Erabilera-arauen araberako hizkuntza Arau sozialak ezagutu Partaideen adina, sexua, hierarkia Aldaerak eta erregistroak erabiltzen jakin Erabilerarekin ikasi. Irakasten zaila. Gaitasun estrategikoa Arlo kognitiboari lotua Hizkuntza-artekoa Hizkuntza manipulatzeko trebetasuna, helburu komunikatiboa lortzeko Hitzezko nahiz ez-hitzezko mekanismoak Ulertze estrategiak: Asmatze adimentsua (dedukzioa): testuingurua, hizkuntzaren gakoak erabilita
- 4. Adierazte-estrategiak: Parafrasiak (itzulinguruak, sinonimoak, gutxi gorabeherako terminoak) Kode-transferentzia (mimika, 1H-2H, 2H-1H, kalkoak) Saihestea (gaia aldatu, desbideratu, isiltasuna) Hitzak asmatzea Laguntza eskatzea Gaitasun diskurtsiboa (berbaldi gaitasuna) Diskurtsoak edo testuak osatzeko bidea Koherentzia, kohesioa eta zuzentasuna Ideiak antolatu, adierazi, hierarkizatu, gaiak lotu Testu eta diskurtso-motak ezagutu
- 5. 1.3.- Lehen hizkuntzaz jabetzea HIZKUNTZAREN DIDAKTIKAREN OINARRIAK TESTUINGURU ELEANITZEAN Lehen hizkuntzaz jabetzea XX.mendean ugaldu ziren ikerketak 1Heta 2H ikasteari buruzko ikerketak: Antzekotasunak eta desberdintasunak Garrantzitsa 1H jabekuntza ulertzea 2Hrena ulertzeko Lotura prozesu kognitibo eta afektiboekin Etapak: Aste gutxi batzuk: protosolasak Urte 1: Intonazioa imitatu, lehen hitzak Funtzioak: seinalatu, eskatu, agurtu 18 hilabete: Hiztegia osatzen joan 2 termino konbinatzen hasi Sintaxia konplexuagotzen 3 urte Elkarrizketa-baliabide handiak harremanak arautu Hizkuntza-funtzioen eta bitartekoen kontrola Galderak: Nola jabetzen gara hizkuntzaz? Zein harreman kognizioaren eta hizkuntzaren artean? Erantzunak: 1. AZALPEN BEHAVIORISTA Gizakia tabula rasa da ingurunetik ikasi Estimulua erantzuna dinamikaren bidez ikasi Hizkuntza-estimulua erreakzio egokia erreakzioa indartu ohitura bihurtu Hizkuntza, inguruneari emandako erantzuna Imitazioaren bidez ikasten da
- 6. Ez du azaltzen: Hizkuntza arau sintaktikoen araberakoa Ekoizgarritasuna: inoiz entzun gabeko esaldiak nola sortu? 2. AZALPEN INNATISTA (CHOMSKY 1959) Behaviorismoaren kontrako argudioak: Ereduak okerrak dira askotan Inoiz aditu gabeko esaldiak egiteko gai da haurra Hipotesia: gramatika unibertsala (GU) Haurrak sortzetik duen jakintza-multzoa Hizkuntzaz jabetzeko mekanismoaren parte (LAD) Hizkuntza naturalekin harremanetan jartzean aktibatu GU eta LAD Ez da beharrezkoa: Haurrak munduaz duen ezagutza Beste hiztunekiko komunikazio pribilegiatua (kontaktua aski da) Ez ditu azaltzen: Alderdi emozionalak, kognitiboak eta komunikatiboak H1 garatzeko aski da organismoa garatzea? Kritika: Alderdi sintaktiko-gramatikalek semantikoekin eta testuinguruarekin lotura dute. 3. KONPUTAZIONALISMOA Gogamenaren eta hizkuntzaren arteko lotura aztertu Ordenagailua metafora gisa: Informazioa prozesatzeko unitate asko elkarlanean Ikasi konexioak aldatu Hizkuntza ulertzea konexio askoren ondorio: Orkestra metafora gisa Alor asko: kognizioa, afektua, hautematea, komunikazio- azpigaitasunak Perfink: perceive, feel, think Garatu ahala, sistema askeagoa da Eredua bateragarria innatismoarekin zein anbientalismoarekin
- 7. 4. PIAGET-EN KONSTRUKTIBISMOA Innatismoaren eta kulturalismoaren arteko continuuma Banakoa: ingurunera egokitzen den biziduna Ikasketa prozesua: Aurrez ikasitakoaren gainean Esperientzia berriak bereganatu egokitu oreka berria sortu Esperientzia bakoitza beretu, egokitu eta orekatu Inguruarekin harreman egokia garapen intelektuala Hizkuntza: Gogamenaren eregiketen emaitza Hizkuntza garapen kognitiboaren ondorio Konstruktibismo berria: Zehaztu kog. - hiz. harremanak Haur-hizketa sistema konplexua da: Eredua ez da: akats asko akats gutxi Bilakaera-une bakoitzean sistema bat 5. EREDU NEOKONSTRUKTIBISTA Gogamenaren ezaugarria: bere buruaz pentsatu eta irudikatzea Hizkuntza: Birdeskribapenak (aditz irregularrak) U itxurako prozesuak Irudikapenezko birdeskribaketak 3 etapa: 1. Maila inplizitua: hizkuntza zuzena 2. Maila esplizitua (E1): autozuzenketa 3. Maila esplizitua (E2/3): kontzientzia Aldaketak egonkortasuna lortu ondoren Piaget-ek aurkakoa dio: gatazkatik dator kognizioa Haurrak metakognizioa erabiltzen du Jakintza metalinguistikoa
- 8. 6. TEORIA SOZIO-KULTURALA (VIGOTSKI) Hizkuntza gizarte-komunikaziorako tresna Hizkuntza ez da berez agertzen Garapen Hurbileko Eremua Helduek ereduak ematen dizkiete Haurrak jarduerekin batera hizkuntza ikasi Hizkuntza eta kognizioa: Mintzaira: soziala pentsatzeko tresna Adimenaren eta hizkuntzaren jatorri desberdinak Ondoren bat egin (2 urte inguruan) Gogamena komunitatean soilik: sinbolismo partekatua 7. GAUR EGUNGO IKUSPEGIA: IKUSPEGI INTERAKZIONISTA 1. Hizkuntzaren ezagutza ez dator beste ezagutzetatik 2. Gogamenak aurre-diseinua du 3. Ingurunearekin harremanetan garatu 4. Hautematea,oroimena, emozioa eta pentsamendua elkarrekin lotuta 5. Funtzioa, esanahia eta forma aldi berean hautematen dira 6. Zentzu-bilaketa oinarria
- 9. 2.1. ELEBITASUNA (OINARRIZKO KONTZEPTUAK) ELEBITASUNA: DEFINIZIOAK Bloomfield (1933): elebitasuna bi hizkuntza jaiotzetiko hiztunek bezala menperatzea da Macnamara (1969): elebiduna da ama hizkuntza ez den batean lau gaitasunetan gutxieneko gaitasuna izatea Mackey (1976): bi hizkuntza normal eta bietako edozeinetarako lehenespenik gabe baliatzen dituen pertsona edo herria da elebiduna PERTSONA MAILAKO ELEBITASUNA Elebitasuna zehazteko bi bide: 1. Lau trebetasunak Ulermena Irakurmena Mintzamena Idazmena 2. Testuingurua eta komunikazioa Kontestu barruko Kontestu komunikazioa murritzeko komunikazioa Elebitasun orekatua 3 ezaugarri (Sigu叩n eta MacKey): 1. Independentzia 2. Alternantzia 3. Itzulpena
- 10. ELEBITASUNAREN SAILKAPENA (Hamers-Blanc) GIZARTE MAILAKO ELEBITASUNA Gizarte elebidunean ez dira hiztun guztiak elebidunak Soziolinguistikaren aztergai: Gizartearen eta hizkuntzen arteko harremana Gizarte-ezberdintasunek isla dute hizkuntzetan Gizarte-egoerak hizkuntzaren garapena baldintzatu
- 11. Gizarte elebidun kontzeptua ezbaian. Argudioak: Pertsonak soilik dira elebidunak (transferentzia, independentzia, alternantzia) Gizarte elebidun askotan hiztun elebakarrak Gizarteen berezko joera elebakartasuna (hainbaten ustez). Ondorioz: bestelako terminoak (ukimen egoera...) kontzeptuak 1. Hizkuntz komunitatea: Batasun linguistikoa duen jende multzoa Hizkuntza bera edo aldaera bera Elebidunen, eleanitzen, elebakarrez osatu liteke Estatu bat-hizkuntza bat ez da egia: 5000 (?) hizkuntza, 190 estatu Estatu gutxi dira ofizialki elebidunak Hizkuntza gutxituak indartzeko ahaleginik ez 2. Diglosia (Ferguson 1959) A hizkuntzak goi-mailako funtzioak; B hizkuntzak behe-mailakoak. Diglosia definitzen duten 3 elementu: 1. A-k goi-mailako funtzioak betetzen ditu; B-k behe mailakoak 2. B hizkuntza gutxitua da: Prestigiorik ez Ikasteko beharrik ez Eremu ez-hiritarrean 3. Ondorioz: etxean B ikasten dutenen artean elebidun gehiago. 4. Hiztun kopurua: ez da definitzailea. Diglosia-egoerak: 1. Egonkorra: Egoera diglosikoa egonkorra Paraguai: gaztelania eta guarania Luxemburgo: triglosia 2. Aldakorra: Desagerpenerantz: A hizkuntza B-ren eremu pribatuan erabilzean Hizkuntz normalizazioa: B indartzea, A-ren funtzio batzuk hartuz.
- 12. HIZKUNTZ NORMALIZAZIORAKO ZER? 1. Eredu estandarra: Ortografia, gramatika, hiztegiak, lexikosorkuntza... Batzuek eredua badute; besteek, sortu behar. 2. Estatusa: Ofizialtasuna: legez berezko hizkuntzatzat hartu Estatus-aldaketak ez dira beti hizkuntza minorizatuaren mesedetan Funtzio sozialak areagotzea 3. Hiztun-kopurua Hiztun-kopurua handitu eta alfabetatu Hezkuntza giltzarria
- 13. 2.2. HEZKUNTZA ELEBIDUNAREN ONURAK ETA ARRISKUAK AURREKARIAK Luxenburgoko Elebitasunari buruzko Nazioarteko Jardunaldiak (1928): 2Hn eskolaratzea kaltegarria da garapenerako 2H ahalik eta beranduen irakatsi behar da Datuak: AEBetako etorkinak ingelesez, galesdunak ingelesez eskolatzean Montrealgo Saint Lambert eskola (1962): Frantsesezko murgiltze-eredua Bi komunitate linguistikoak elkartzeko helburuz SAINT LAMBERT-EKO ESPERIENTZIA Lambert eta Peal-en ikerketak: Ingelesez nahiz frantsesez emaitza onak (= elebakarrak) Adimenean elebakarrek baino emaitza hobeak Saint Lambert-eko esperientziaren ondorioak: Hizkuntzalariek iritzia aldatu behar Hezkuntza elebiduna ugaldu: Afrika eta Asiako kolonia ohietan, AEBetako etorkinekin Esperientzia horiek huts egin zuten: emaitza kaskarrak LAMBERT-EN ERANTZUNA : Elebitasun kentzailea: 1H ahula, prestigio gabea duten haurrak 2H indartsuagoan eskolatzen direnean 1H alde batera utziz joango dira, 2Hren indarragatik Emaitza: ez dute eskolako hizkuntza menperatzen maiz Elebitasun gehitzailea: 1H indartsua, prestigioduna. Elebidun orekatu bihurtu haurrak Ez badute lortzen elebidun izatea, ez dute 1H galtzen
- 14. ELEBITASUNA NOIZ DA KENTZAILEA EDO GEHITZAILEA? Eragina duten faktoreak: 1. Haurren jatorri sozio-kulturala 2. Haurren jatorrizko hizkuntza 3. Gurasoen eta haurren motibazioa 4. Eskolako programa eta irakasleak ELKARMENPEKOTASUNAREN TEORIA Ikuspegi tradizionala: Hizkuntza bakoitza bere aldetik erabili eta gordetzen da. Elkarmenpekotasunaren teoria (Cummins): Sakoneko gaitasuna: komuna hizkuntza guztietan Azaleko gaitasuna: aldakorra hizkuntza batetik bestera Hizkuntza berri bat ikasteak ez du lekua eskatzen Sakoneko gaitasuna landu behar da hizkuntzetako batean Eskolan: Beharrezkoa hizkuntzaren batean sakoneko trebetasunak bereganatzea Sakoneko trebetasunak ez dira berrikasi behar 2Hn Ondorioak: Etxeko hizkuntza desberdina bada, komeni da etxekoa mantentzea eta indartzea 1H gutxitua bada, eta 2Hn eskolatu behar badu, 1H lantzeari denbora eskaini behar zaio.
- 15. ELEBITASUNA ETA ADIMENA Aurrekariak: XX. mendean zehar elebitasuna adimenarentzat kaltegarri Erabilitako frogak: 2Hn eskolatutako 1H gutxituetako haurrak Aldaketa: Gales (1950) eta Saint Lambert-eko esperientziaren ondorioak Peal eta Lambert: elebitasunaren onurak Pentsaeraren malgutasuna Kontzientzia metalinguistikoa Komunikazio-egoeretara moldatzeko gaitasuna AtalasearenTeoria (Cummins, Toukomaa, Skutnabb-Kangas) CUMMINSEN TEORIAREN GARAPENA Bereizketa: BICS (Basic interpersonal comunication skills): pertsonen arteko oinarrizko komunikaziorako trebetasunak CALP (cognitive academic language proficiency): hizkuntza akademiko kognitiborako gaitasuna Eskolan: BICS 2Hn garatua duten haurrak 2Hko eskolatzean zailtasunak, CALP garatu ez dutelako
- 16. 2.3. HEZKUNTZA ELEBIDUNAREN ANTOLAKETA PROGRAMA MOTAK PROGRAMA ELEBIDUNAK Sailkapen irizpideak: Programaren helburua: elebitasuna hizkuntza bat menperatzea Eskolak hizkuntzei emandako tratamendua: Haurraren ama-hizkuntzan Bigarren hizkuntzan, 1H kontuan hartuz Bigarren hizkuntzan, 1H kontuan hartu gabe AZPIRATZE PROGRAMAK Ez dira elebidunak, helburua ez da haurrak 2 hizkuntza ikastea H gutxituko haurrek, hura alboratu Emaitza: hizkuntza-ordezkapena, elebitasun kentzailea Oro har, arrakasta gutxikoak: Baldintza sozioekonomiko, kulturalak Haur gutxi heltzen dira goi mailako hezkuntzara Ondorio txarren arrazoiak: Irakasleek haurraren 1H ez ulertzea, mespretxatzea Eskolako edukiak eta hizkuntza aldi berean ikasi behar Gehiengoaren mailaren arabera ebaluatuak izatea Programa eta prozedura egokirik ez erabiltzea
- 17. MURGILTZE PROGRAMAK Qu辿bec-eko Saint Lambert-eko esperientziaren ondoren ugaldu 1H sendoa duten haurrentzat hezkuntza-mota aberasgarriena Programaren helburua ez da 1H alboratzea, ezpada elebidun bihurtzea. Tokiak tokiko egokitzapenak behar dira Jokabide komunikatiboz ikasten da. Murgiltze programak: noiz? Haur Hezkuntzatik hastea gomendagarriena Irakasleekin harreman estua Jolasaren bidez ikasten da: testuingurudun komunikazioa, zailtasunik gabe. Sailkapena: Goiztiarra Erabatekomurgiltze goiztiarra Erdizkako murgiltze goiztiarra Atzeratua: 5. mailan Berantiarra: DBHn. Murgiltze programak: emaitzak Emaitza hoberenak Elebitasun gehitzailea: 1Hn hezkuntza elebakarrean bezain emaitza onak Azalpena: Cumminsen Elkarmenpekotasunaren Teoria Emaitza onenak: Erabateko murgiltze goiztiarrean 2H garaiz finkatu, edukiak lantzeko 1H da irakaskuntzaren oinarria, baina gizarteko H nagusia ere sartzen da. Eskolan bi hizkuntzak lantzen dira Emaitza: elebitasun maila ona Arrakastaren arrazoiak: Haurrek 1H gorde eta landtzen dute 2H irakaskuntza elebakarrean bezain ongi Eskolan elebakarren pareko emaizak Jatorrizko hizkuntza ongi estimatu
- 18. 3.1. HEZKUNTZA ELEBIDUNA EH-AN HASTAPENAK: IKASTOLAK Irakaskuntza euskaraz emateko eta euskara transmititzeko ikastetxeak Gizarte-ekimenetik sortuak Estatus berezia: publiko/pribatu artean 1. Aroa: Gerra aurreko garaia 1910-1920 aldean lehen erreferentziak Euzko Ikastola-Batza (1932-1936) Herrikoia, gizarte-maila guztientzat irekia, osoro kristaua eta euskalduna 2. aroa: 1960-70 hamarkada Gipuzkoatik (1960), Bizkaia Araba (1963), Nafarroa (1965) eta Iparraldera (1969) zabaldu. Zabalkunde ikusgarria Berrikuntza pedagogikoak 3. aroa: konfederazioa eta publifikazioa 1980ko hamarkadan EH osoko ikastolak konfederatu 1990 hamarkadan ikasleen % 20 inguru Euskal Eskola Publikoaren legea (1993): Publiko (% 32) /pribatu (% 68) sareen artean erabaki behar Ikastolak Egungo egoera: Eskola pribatuen estatusa EAE-n. Nafarroan: egoera erdi-legezkoa eremu ezeuskaldunetan Ipar Euskal Herrian: 1960ko hamarkadan EAEn betetzen zuten funtzioa (eskolen % 3) Euskal Herri mailako kooperatiba (2009tik). Ez da haur euskaldunentzako mantentze-programa soilik Lege aldaketak frankismoaren ondoren Hegoaldean: Espainiako Konstituzioa (1978) 3. Artikulua 1. Gaztelania da Espainiako Estatuaren hizkuntza ofiziala. Espainol guztiek jakin behar dute eta erabiltzeko eskubidea dute. 2. Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira haiei dagozkien Erkidego Autonomoetan berauen Estatutoei dagozkien eran.
- 19. 3. Espainiako hizkuntza mota ezberdinen aberastasuna kultur ondare bat da eta hura babes eta begirunegarri izango da. Euskal Autonomi Erkidegoa Gernikako Estatutua (1979) 6. art. 1. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi hizkuntzok ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea. 2. Komunitate Autonomoko Erakunde amankomunek Euskal Herriko egoera sozio linguistikoaren 単abardurak kontutan izanik, bi hizkuntzen erabilpena bermatuko dute, beroien ofizialtasuna erregulatuz, eta beroien ezagutza segurtatzeko behar diren neurriak eta medioak erabaki eta baliaraziko dituzte. 3. Hizkuntza dela-eta, ez da inor gutzietsiko. 4. Euskarari dagozkionetan, Euskaltzaindia izango da erakunde aholku-emale. 5. Euskara beste euskal lurralde eta komunitate batzutako ondarea ere izanik, erakunde akademiko eta kulturazkoek beroiekin izan ditzaketen harreman eta loturez kanpo, Euskal Herriko Komunitate Autonomoak eskatu ahalko dio espainol Gobernuari lurralde eta komunitate horiek kokaturik daudeneko Estatuekin itunak eta komenioak egin ditzala -edo eta hala behar izanez gero Gorte Jeneralei horretarako eskabidea ager dezan, berauek hura onartzeko-, horretara euskara zaindu eta bultza dadin. Euskararen normalkuntzarako Legea (1982) Jaurlaritzak, ikaslegoari nahitaezko ikastaldiak bukatzerakoan bi hizkuntza ofizialak erabiltzeko adina ezagutuko ditueneko segurantza emateko xedezko neurriak hartuko eta euskera-giroa bermatuko du, barne- nahiz kanpo-ekintzapidetan eta Arduralaritzako ihardun eta agirietan euskera agizko adierazpide eginez.
- 20. 1983ko dekretua: A, B, D ereduak ezarri Euskara eta gaztelania gutxienez ikasgai bezala D eredua haur euskaldunentzat; A, B erdaldunentzat A eredua Ikasgai guztiak euskaraz; gaztelania ikasgai Haur euskaldunentzat azpiratze programa da Erdaldunentzat: atzerriko hizkuntzaren pareko Euskal Autonomi Erkidegoa B eredua: Euskara nahiz gaztelania Euskaldunentzat mantentze-programa da Erdaldunentzat erdizkako murgiltze-programa Emaitza: elebitasuna (D baino maila apalagoan) D eredua: Euskaraz ikasgai guztiak, gaztelania izan ezik Euskaldunentzat mantentze-programa Erdaldunentzat: erabateko murgiltze goiztiarra Gaztelanian ere emaitza onak Hizkuntz ereduen ondorioak 1. B eta D ereduetakoek maila ona euskaran; A eredukoek ez. D eredukoek maila hobea B eredukoek baino Gaztelaniaz pareko emaitzak 3 ereduetan. Elkarmenpekotasunaren Teoriak soilik esplika dezake hori Gabeziak: B eta D ereduetan haur erdaldunek nekez lortzen dute jatorrizko hiztunen maila bera Akatsen zuzenketa urria Ulertzeko gaitasun onak ez dakar ekoizteko gaitasuna Jatorrizko hiztunekin aritzeko aukera gutxi B ereduaren gabeziak: Irakurketa eta idazketa gaztelaniaz Beharrezkoa da 2Hn (euskaraz) gutxienekomaila izatea Hasierako urteetan euskarari denbora kentzeak kalte
- 21. Nafarroa Ley de Amejoramiento del R辿gimen Foral (1982) Art鱈culo 9. 1. El castellano es la lengua oficial de Navarra. 2. El vascuence tendr叩 tambi辿n car叩cter de lengua oficial en las zonas vascoparlantes de Navarra. Una ley foral determinar叩 dichas zonas, regular叩 el uso oficial del vascuence y, en el marco de la legislaci坦n general del Estado, ordenar叩 la ense単anza de esta lengua. Euskararen legea (Ley del Vascuence) (1986) Eremu euskalduna (61 herri) Eremu mistoa (Iru単ea eta inguruko 47 herri) Eremu ez-euskalduna (gainerakoa) Nafarroa Nafarroa Hezkuntza elebiduna arautzeko Dekretua (1988) A eredua: EAEko berdina B eredua: ia erakasgai guztiak euskaraz. Desagertzear. D eredua: EAEkoa bezalakoa. Euskarazko irakaskuntza eskaintzen duen bakarra. G eredua: gaztelania hutsean (euskara irakasgairik ez) Lurraldearen arabera: Eremu euskalduna: euskara derrigorrezkoa (A /D) Eremu mistoa: euskara hautazkoa (A /D/ G) Eremu ez-euskalduna: euskara ez da eskaintzen(A/G) Ipar Euskal Herria Euskara ez da ofiziala, ez du lege-babesik Art. 2. - La langue de la R辿publique est le fran巽ais Ipar Euskal Herriak egitura administatiborik ez: Pyr辿nn辿es Atlantiques departamenduaren (Akitania) Hezkuntza elebiduna (haurren % 20): Ikastolak (1969tik aurrera; Seaska elkartea) Ikas-Bi: eredu elebiduna eskola publikoetan Iniziazio-ereduak: eskola publiko eta pribatuetan
- 22. 2011-2012 matrikulazioa Euskal Autonomia Erkidegoa (HH): D eredua (% 74) B eredua (% 22) A eredua (% 4) Nafarroa (HH): D eredua (% 28) B eredua (% 0,3) A eredua (% 22) G eredua (% 50)
- 23. 3.2. HEZKUNTZA ELEBIDUNA EH-AN Hastapenak: IKASTOLAK Irakaskuntza euskaraz emateko eta euskara transmititzeko ikastetxeak Gizarte-ekimenetik sortuak Estatus berezia: publiko/pribatu artean 1. Aroa: Gerra aurreko garaia 1910-1920 aldean lehen erreferentziak Euzko Ikastola-Batza (1932-1936) Herrikoia, gizarte-maila guztientzat irekia, osoro kristaua eta euskalduna 2. aroa: 1960-70 hamarkada Gipuzkoatik (1960), Bizkaia Araba (1963), Nafarroa (1965) eta Iparraldera (1969) zabaldu. Zabalkunde ikusgarria Berrikuntza pedagogikoak 3. aroa: konfederazioa eta publifikazioa 1980ko hamarkadan EH osoko ikastolak konfederatu 1990 hamarkadan ikasleen % 20 inguru Euskal Eskola Publikoaren legea (1993): Publiko (% 32) /pribatu (% 68) sareen artean erabaki behar Egungo egoera: Eskola pribatuen estatusa EAE-n. Nafarroan: egoera erdi-legezkoa eremu ez euskaldunetan Ipar Euskal Herrian: 1960ko hamarkadan EAEn betetzen zuten funtzioa (% 3) Euskal Herri mailako kooperatiba (2009tik). Ez da haur euskaldunentzako mantentze-programa soilik Lege aldaketak frankismoaren ondoren Hegoaldean: Espainiako Konstituzioa (1978) 3. Artikulua 1. Gaztelania da Espainiako Estatuaren hizkuntza ofiziala. Espainol guztiek jakin behar dute eta erabiltzeko eskubidea dute. 2. Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira haiei dagozkien Erkidego Autonomoetan berauen Estatutoei dagozkien eran. 3. Espainiako hizkuntza mota ezberdinen aberastasuna kultur
- 24. ondare bat da eta hura babes eta begirunegarri izango da. Euskal Autonomi Erkidegoa Gernikako Estatutua (1979) 6. art. 1. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi hizkuntzok ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea. 2. Komunitate Autonomoko Erakunde amankomunek Euskal Herriko egoera sozio linguistikoaren 単abardurak kontutan izanik, bi hizkuntzen erabilpena bermatuko dute, beroien ofizialtasuna erregulatuz, eta beroien ezagutza segurtatzeko behar diren neurriak eta medioak erabaki eta baliaraziko dituzte. 3. Hizkuntza dela-eta, ez da inor gutzietsiko. 4. Euskarari dagozkionetan, Euskaltzaindia izango da erakunde aholku-emale. 5. Euskara beste euskal lurralde eta komunitate batzutako ondarea ere izanik, erakunde akademiko eta kulturazkoek beroiekin izan ditzaketen harreman eta loturez kanpo, Euskal Herriko Komunitate Autonomoak eskatu ahalko dio espainol Gobernuari lurralde eta komunitate horiek kokaturik daudeneko Estatuekin itunak eta komenioak egin ditzala -edo eta hala behar izanez gero Gorte Jeneralei horretarako eskabidea ager dezan, berauek hura onartzeko-, horretara euskara zaindu eta bultza dadin. Euskararen normalkuntzarako Legea (1982) Jaurlaritzak, ikaslegoari nahitaezko ikastaldiak bukatzerakoan bi hizkuntza ofizialak erabiltzeko adina ezagutuko ditueneko segurantza emateko xedezko neurriak hartuko eta euskera-giroa bermatuko du, barne- nahiz kanpo-ekintzapidetan eta Arduralaritzako ihardun eta agirietan euskera agizko adierazpide eginez.
- 25. 1983ko dekretua: A, B, D ereduak ezarri Euskara eta gaztelania gutxienez ikasgai bezala D eredua haur euskaldunentzat; A, B erdaldunentzat A eredua Ikasgai guztiak euskaraz; gaztelania ikasgai Haur euskaldunentzat azpiratze programa da Erdaldunentzat: atzerriko hizkuntzaren pareko Euskal Autonomi Erkidegoa B eredua: Euskara nahiz gaztelania Euskaldunentzat mantentze-programa da Erdaldunentzat erdizkako murgiltze-programa Emaitza: elebitasuna (D baino maila apalagoan) D eredua: Euskaraz ikasgai guztiak, gaztelania izan ezik Euskaldunentzat mantentze-programa Erdaldunentzat: erabateko murgiltze goiztiarra Gaztelanian ere emaitza onak Hizkuntz ereduen ondorioak 1. B eta D ereduetakoek maila ona euskaran; A eredukoek ez. D eredukoek maila hobea B eredukoek baino Gaztelaniaz pareko emaitzak 3 ereduetan. Elkarmenpekotasunaren Teoriak soilik esplika dezake hori Gabeziak: B eta D ereduetan haur erdaldunek nekez lortzen dute jatorrizko hiztunen maila bera Akatsen zuzenketa urria Ulertzeko gaitasun onak ez dakar ekoizteko gaitasuna Jatorrizko hiztunekin aritzeko aukera gutxi B ereduaren gabeziak: Irakurketa eta idazketa gaztelaniaz Beharrezkoa da 2Hn (euskaraz) gutxienekomaila izatea Hasierako urteetan euskarari denbora kentzeak kalte
- 26. Nafarroa Ley de Amejoramiento del R辿gimen Foral (1982) Art鱈culo 9. 1. El castellano es la lengua oficial de Navarra. 2. El vascuence tendr叩 tambi辿n car叩cter de lengua oficial en las zonas vascoparlantes de Navarra. Una ley foral determinar叩 dichas zonas, regular叩 el uso oficial del vascuence y, en el marco de la legislaci坦n general del Estado, ordenar叩 la ense単anza de esta lengua. Euskararen legea (Ley del Vascuence) (1986) Eremu euskalduna (61 herri) Eremu mistoa (Iru単ea eta inguruko 47 herri) Eremu ez-euskalduna (gainerakoa) Hezkuntza elebiduna arautzeko Dekretua (1988) A eredua: EAEko berdina B eredua: ia erakasgai guztiak euskaraz. Desagertzear. D eredua: EAEkoa bezalakoa. Euskarazko irakaskuntza eskaintzen duen bakarra. G eredua: gaztelania hutsean (euskara irakasgairik ez) Lurraldearen arabera: Eremu euskalduna: euskara derrigorrezkoa (A /D) Eremu mistoa: euskara hautazkoa (A /D/ G) Eremu ez-euskalduna: euskara ez da eskaintzen(A/G) Ipar Euskal Herria Euskara ez da ofiziala, ez du lege-babesik Art. 2. - La langue de la R辿publique est le fran巽ais Ipar Euskal Herriak egitura administatiborik ez: Pyr辿nn辿es Atlantiques departamenduaren (Akitania) Hezkuntza elebiduna (haurren % 20): Ikastolak (1969tik aurrera; Seaska elkartea) Ikas-Bi: eredu elebiduna eskola publikoetan Iniziazio-ereduak: eskola publiko eta pribatuetan 2011-2012 matrikulazioa Euskal Autonomia Erkidegoa HH: D eredua% 74, B eredua % 22, A eredua % 4 Nafarroa HH: D eredua % 28, B eredua % 0,3, A eredua % 22, G eredua % 50
- 27. 4.1. HIZKUNTZEN TRATAERA BATERATUA JUSTIFIKAZIOA Azken 25 urteotako aldaketak: Elebitasuna Migrazioak Atzerriko Hizkuntzaren beharra LOGSEk (1992) ekarritako aldaketak: Hizkuntzak hezkuntza-arlo bakarreanbildu Ikuspegi integratua hizkuntzekiko 2007ko curriculumak (EAE): Hizkuntzak modu integratuan irakatsi beharra Oinarrian dauden printzipioak: Hizkuntza guztiak ikasteko eta jabetzeko prozesuak antzekoak dira Hizkuntzen erabilerak helburu bera: erabiltzaile gaituak lortzea. Hizkuntza guztiek eduki gehienak komunean: Prozedurazko edukiak Ikasteko eta komunikatzeko estrategiak Kontzeptuzko edukiak Jarrerazko edukiak Diskurtso literarioaren ezaugarri orokorrak ONDORIOA HizkuntzenTrataera Bateratua proiektua (2007-2010) Gogoeta teorikoak eta praktika abiapuntu hartuta, 3 hizkuntzetako irakasleen lankidetza Hainbat dokumentu: Sekuentziazio markoa Unitate didaktikoak LH: SEKUENTZIAZIO-MARKOA Sekuentziazioa: edukiak banatzeko proposamena Hizkuntzazkoak ez diren edukiak sartuz Oinarrizko konpetentzia/gaitasunetan oinarritua Egiten jakitea da garrantzitsua Kontzeptu/jarrera/prozedura banaketa gainditu
- 28. Ikuspegi komunikatiboari lehentasuna eman Komunikazio-xedea duten proiektuak aurkeztu Edukiak atazetan oinarritu Testu-mota, kontzeptuen errepikapena bermatu Idazketa-proiektuetan oinarritu: Ardatza komunikazio-helburua Ahozko nahiz idatzizko testuak ekoiztea helburu Hizkuntzaren erabilera zuzen, egoki eta koherentea Hizkuntzak beste arloetan Arlo kurrikularreko beste edukiak proiektu hauetan uztartu Matematika, ingurunea eta tutoretza gutxienez. Arlo bakoitzak hizkuntza baliabideen erabilera berezitua LH: Sekuentziazio-markoa Testu-generoen aniztasuna 3 testu-tipo nagusi: narrazioa/azalpena/argudioa Proiektuetan testu genero bat baino gehiago landu Azken ekoizpena testu- genero bat normalki Kooperazioa, proiektu guztietan Elkarlanerako giroa sustatu Taldekatze-mota desberdinak proiektuetan H1, H2, H3 Ez da kontuan hartu ikasleen jatorrizko H (H1, H2) H3-rako proposamena ere bai Ikasleen beste ama-hizkuntzak ez dira aintzat hartu Inklusioa Eskola inklusiboaren aldeko apustua Ikasle guztiak dira hezkuntza komunitateko kide Sekuentziaziorako irizpide orokorrak 3 testu tipo bereizi: narrazioa/argudioa/azalpena Hizkuntza guztietan testu tipo guztiak Testu-tipo guztiak maila guztietan Fikziozkoak ez diren testu narratiboek garrantzia Proiektu guztietan testu-genero bat baino gehiago
- 29. Literatura-eremuko proiektu bana kurtso bakoitzean Ekoizpen guztiek komunikazio-xedea behar dute Hizkuntza gutxituaren egoera eta hizkuntzen presentzia aintzat hartuko da Atzerriko Hizkuntza eskolatzearen hasieratik Proiektuak zikloka antolatu Abiapuntua ikasleen interesak: Zaletasunak, harremanak, gaurkotasuna, teknologia Proiektu globalizatuak Amaieran beti testu bat ekoitziko dute: Ikasturtean behin gutxienez, ahozkoa Ikasturtean behin, gelatik kanpo Ahozko/ idatzi proportzioa: Hizkuntzaren ezagupenaren arabera Etapa hasieran ahozkoak ugariago Bost trebeziak landu: Irakurmena, idazmena, mintzamena, ulermena Ahozko elkarreragina Iraupena: 3-5 aste Talde-lana bultzatu Antolaketa aldatu kurtsoan zehar Hizkuntza-aniztasuna onuragarri: Ahozko informalean, etxeko hizkuntza errespetatu Auto-erregulaziorako aukerak eman hasieran eta bukaeran
- 30. 4.2 ETORKINAK ETA HIZKUNTZAK ESKOLAN DIFERENTZIA, ANIZTASUNA, EZBERDINTASUNA Diferentzia: generoa, arraza, kultura Hierarkia: klase sozialak Inmigrazioa: ez dakar aniztasuna soilik Kulturartekotasuna: ez da berez gertatzen IMMIGRAZIOA ETA HEZKUNTZA 2003-2004 ikasturtean 8000 etorkin EAEko eskoletan 2009-2010 Hego Euskal Herrian 35.000 (%8) Ikasle etorkinen ereduak: A (% 50); B (% 27,8), D (%22,6) Kopuru osoak: A (%26), B (%23), D (% 51) Nafarroako kasua larriena (2005-2006): Ikasle guztien % 8,2 D ereduan % 1,4 Gainerakoak: G ereduan (% 98,6) Eremu ez-euskaldunean gehienak Eremu euskaldunetan ere pilaketak Ikasle etorkinen % 76 ikastetxe publikoetan Ikasle gehienak egoera sozioekonomiko eskasean dauden eskoletan Eskola maila eta errendimendua batez bestekoaren azpitik Harrera etorkinen komunitateak eta hizkuntzak Harrera Magrebiar etorkinen hizkuntzak hizkuntzak EHn Bereberra Arabiera Bereberra eta arabiera Euskara Elebitasuna Elebitasuna Hirueletasuna Gaztelania Elebitasuna Elebitasuna Hirueletasuna Eusk/gazt. Hirueletasuna Hirueletasuna Laueletasuna ESKOLAREN ZAILTASUNAK Baliabide pedagogiko eta materialak badira (oinarrizkoak) Arazoa: LHko azken etapetan datozenean Ez euskara ez gaztelania ez dakitenean Irakasleen kezka: formazio falta eta baliabide eskasia
- 31. DILEMAK Maila soziopolitikoan, eztabaida: Harrera vs baztertze jarrera Ikastetxe pribatu eta publikoen arteko desoreka Aurreiritziak: irakasleenak, bertakoen gurasoenak, sozialak Maila pedagogikoan: Kontzentrazioa vs etorkinak banatzea Harrera hizkuntzak: euskara / gaztelania? Etorkinen hizkuntzak: gelan / gelatik kanpo? Etorkinen hizkuntza eta kulturen trataera Eskola arrakastarako edo lanerako prestatu? Hezkuntza etorkinentzat edo ikasle ororentzat? EAEKO HEZKUNTZ POLITIKA Kulturarteko Hezkuntza lehenetsi Epez kanpo eskolaratuen kasuan: Publiko eta pribatuen arteko oreka lortu B/D ereduen bidez hizkuntza-normalizazioan sartu ikasle etorkinak Etorkinekin egin beharrekoaren diagnostikoa egin: estrategiak eta baliabideak aztertu Euskal Hezkuntza Sistema: aurkeztu 8 hizkuntzatan (2004) Ikasle etorkinak artatzeko programa: Integrazioa: eskola- eta gizarte-integrazioa Berdintasuna: gutxiengo/nagusiak Interkulturalitatea: elkarrizketa/errespetua Kalitatea: ikasle guztien garapenaren alde Ikasle etorkinentzat harrera-plana: Hasierako ebaluaketa: ikaslearen hizkuntz gaitasunak (ama hizkuntza, euskara, gaztelaniaz) Banakako interbentzio-plana: helburuak, hizkuntzak Beharrezkoak: Programak/ formazioa/ baliabideak
- 32. ZENBAIT PROPOSAMEN Euskara egoera ahulean; laguntza behar Hizkuntza komunikazio bide: integrala Ikuspegi instrumentala: hizkuntza tresna Ikuspegi globalizatzailea: hizkuntza oro hizkuntza irakasle da Ikuspegi integratzailea: hizkuntza oro proiektu integralaren parte JATORRIZKO HIZKUNTZAK Eskola guztietan (sentsibilizazioa): Hizkuntzen eta kulturen eguna Kultura arteko jaialdiak Kartelak eta posterrak ikastetxean Hizkuntzen eta kulturen astea eskolan Etorkinen hzkuntzen oinarrizko ezagutza: agurrak, esaldiak, abestiak Balioen heziketa: arrazakeria, xenofobiaren aurka 10 ikasle baino gehiago etorkinak badira: Jatorrizko hizkuntza eta kultura eskolatik kanpo, elkarteen ardurapean Curriculumaren atal bat etorkinen hizkuntzan. Hautazkoa, etorkinentzat Irakurketa/idazketa prozesua (zati bat) ama-hizkuntzan Curriculumaren zati bat etorkinen hizkuntzan, gela barruan Etorkinen hizkuntza hautazko ikasgai DBHn