Cumlenin ogeleri
- 1. Hakan YAVUZ UZE-507 C端mlenin eleri Y端klem, zne, Nesne, Dolayl脹 T端mle巽, Zarf T端mleci, 聴lge巽 T端mleci
- 2. C端mle; bir duyguyu, d端端nceyi, olay脹 anlatan s旦zc端k ya da s旦zc端kler topluluudur. Duygu, d端端nce ya da olay anlat脹l脹rken c端mlede her s旦zc端k ya da s旦zc端k grubu bir g旦rev 端stlenir, ite, s旦zc端k ya da s旦zc端k gruplar脹n脹n birtak脹m g旦revler 端stlenmesiyle c端mle 旦eleri ortaya 巽脹kar. Bu 旦eler unlard脹r: Y端klem zne Nesne (D端z T端mle巽) Dolayl脹 T端mle巽 Zarf T端mleci 聴lge巽 T端mleci
- 4. Y端klem; kip ve kii eki al脹p i, olu, hareket bildirerek c端mleyi bir yarg脹ya balayan s旦zc端k ya da s旦zc端k 旦beidir. Y端klem, c端mlenin temel 旦esidir. Bir c端mlenin varl脹脹ndan s旦z edebilmek, y端klemin varl脹脹na bal脹d脹r.duyguyu, d端端nceyi, olay脹 anlatan s旦zc端k ya da s旦zc端kler topluluudur. Y端klem kip ve kii eklerini al脹r. Buna g旦re y端klem, 巽ekimli bir eylemden oluabilir: Bu kitaplar脹 kardeim i巽in al脹yorum. Bize yolu g旦steren g旦revliye teekk端r ettik. Bu c端mlelerde al脹yorum ve teekk端r ettik eylemleri kip ve kii eki alarak c端mleyi bir yarg脹ya balad脹脹 i巽in y端klemdir.
- 5. zne; c端mlede ii, oluu, hareketi yapan veya olan脹 bildiren 旦edir. Y端kleme kim? ne? sorular脹 sorularak bulunur. renciler sahnedeki arkadalar脹n脹 alk脹lad脹lar. (Alk脹layan kim? / renciler) Dolab脹n b端t端n raflar脹 romanlarla doluydu. (Dolu olan ne? Dolab脹n b端t端n raflar脹) Bu c端mlelerin birincisinde, y端kleme (alk脹lad脹lar) kim sorusu sorularak ii yapan 旦e yani 旦zne bulunuyor. 聴kinci c端mlede de ad soylu bir s旦zc端k olan y端kleme (doluydu) ne sorusu sorularak 旦zne bulunuyor. Bu sorular y端kleme dorudan deil de alk脹layan kim, dolu olan ne bi巽iminde sorulursa 旦zne doru olarak bulunur.
- 6. Nesne (D端z T端mle巽) 旦znenin yapt脹脹 iten etkilenen 旦edir. Y端kleme sorulan neyi? kimi? sorular脹yla belirtili nesne, ne? sorusuyla belirtisiz nesne bulunur. Nesne, y端klemi eylem olan c端mlelerde aranmal脹d脹r. zneyle nesneyi kar脹t脹rmamak i巽in 旦nce 旦zne, sonra nesne bulunur. 1) Belirtili Nesne (Neyi? Kimi?) Kardeim i巽in bu saati beendim. Babam kardeimi bu okula yazd脹rm脹. 2) Belirtisiz Nesne (Ne?) Kardeim i巽in bir saat beendim. Bu c端mlede y端kleme (beendim) ne sorusu sorularak yap脹lan iten etkilenen 旦e yani nesne bulunuyor. Bu c端mlede nesne herhangi bir varl脹脹 kar脹lamaktad脹r. Aa脹daki c端mlelerde belirtisiz nesneler koyu olarak yaz脹lm脹t脹r.
- 7. Dolayl脹 T端mle巽; y端klemi; yer, y旦n bak脹m脹ndan tamamlayan 旦edir. Y端kleme sorulan kime, kimde, kimden, nereye, nerede, nereden, neye, neyde, neyden sorular脹n脹n cevab脹 olur. Bu sorulara g旦re, dolayl脹 t端mle巽 olan 旦e -e, -de, - den durum eklerinden birini al脹r. B端t端n yolcular arabaya bindi. Bu c端mlede arabaya s旦zc端端, y端kleme sorulan neye sorusuna cevap verdiinden dolayl脹 t端mle巽tir. Aa脹daki c端mlelerde dolayl脹 t端mle巽ler koyu olarak yaz脹lm脹t脹r. Bah巽e sahibini g旦ren 巽ocuklar hemen aa巽tan atlad脹. Salonun duvarlar脹nda 巽eitli tablolar as脹l脹yd脹. S脹ras脹 gelen 巽ocuk iirini okumaya balad脹. Bir巽ok edebiyat dergisinde 端nl端 sanat巽脹 ile ilgili yaz脹lar var. Hafta sonu yapaca脹m脹z geziden s旦z ediyorduk. Bir kii k端巽端k kul端bede oturan bek巽ilere soru sordu. G端ne y端z端n端 g旦sterince biraz d脹ar脹ya 巽脹kt脹k.
- 8. Zarf T端mle巽i; y端klemi; y端klemi; durum, zaman, miktar, yer-y旦n ve sebep gibi y旦nlerden tamamlayan 旦elerdir. Y端kleme sorulan nas脹l, ne zaman, ne kadar, neden, ni巽in, niye sorular脹yla bulunur. Okuldan eve y端r端yerek giderdim. Daha hava ayd脹nlanmadan yola 巽脹kard脹m. Bu c端mlelerin birincisinde y端r端yerek s旦zc端端, y端klemi durum y旦n端nden; 聴kincisinde daha hava ayd脹nlanmadan s旦z端 y端klemi zaman y旦n端nden tamamlad脹脹ndan zarf t端mlecidir. Aa脹daki c端mlelerde zarf t端mle巽leri koyu yaz脹lm脹t脹r. Karn脹m脹z ac脹k脹nca eve koard脹k. Akam 巽ocuklar脹 dedelerine g旦t端receim. O zamanlar bu yolculuk bir ay kadar s端r端yormu. Karlara bata 巽脹ka oyunlar oynard脹k. Sizin ilerinizle birazdan ilgileneceiz.
- 9. 聴lge巽 (Edat T端mle巽i); y端klemi; y端klemi; ama巽, ara巽, birliktelik, neden y旦nlerinden tamamlayan ile, i巽inilge巽leriyle oluturulmu 旦elerdir. Y端kleme sorulan ne ile? kiminle? ne i巽in? kimin i巽in? sorular脹yla bulunur. Bu y脹l bizim memlekete u巽akla gideceiz. Bu c端mlede u巽akla s旦zc端端 neyle sorusuna cevap verdiinden ve y端klemi ara巽 y旦n端nden tamamlad脹脹ndan ilge巽 t端mlecidir. Aa脹daki c端mlelerde ilge巽 t端mle巽leri koyu renkle g旦sterilmitir. Bundan sonra ie tramvayla gideceim. (Ne ile?) Yetkili biriyle g旦r端mek istiyorum. (Kiminle?) M端d端r bey benimle g旦r端ecekmi. (Kiminle?) Ben dostlar脹m i巽in her eyi yapar脹m. (Kimin i巽in?)
- 10. 意掘就掘悪悪檎晦掘檎