More Related Content
Similar to local_media6485474161169553927378678.pdf (20)
Recently uploaded (20)
local_media6485474161169553927378678.pdf
- 1. Kagawaran ng Edukasyon Rehiyon III SANGAY NG LUNGSOD NG MABALACAT Pangalan: ______________________ Baitang at Pangkat: ___________ Paaralan: _______________________________ Petsa: ________________ GAWAING PAMPAGKATUTO Edukasyon sa Pagpapakatao 10 Ikatlong Markahan Ikatlong Linggo Paggalang sa Buhay I. Panimula Ano ang pinakapaborito mo sa lahat ng regalong natanggap mo? Marahil espesyal sa iyo ang taong nagbigay nito o espesyal rin ang regalong natanggap mo. Ano kaya ang mararamdaman ng taong naghandog sa iyo ng regalo kung ito ay mawawala o masisira? Paano mo pinapakita ang pagpapahalaga mo rito? Katulad din ba ito ng pagpapahalaga mo sa regalong binigay sa iyo ng Diyos ang iyong buhay? II.Kasanayang Pampagkatuto Natutukoy ang mga paglabag sa paggalang sa buhay. (ESP10PB-IIIc-10.1) Nasusuri ang mga paglabag sa paggalang sa buhay. (ESP10PB-IIIc-10.2) III. Mga Layunin Pagkatapos ng gawaing pampagkatuto na ito, ikaw ay inaasahang: 1. matutukoy ang mga gawain na lumalabag sa paggalang sa buhay; 2. mahahanay ang mga gawain na lumalabag sa paggalang sa buhay sa bawat sitwasyon; at 3. mapaliliwanag ang kahalagahan ng paggalang sa buhay sa pamamagitan ng pagbuo ng akrostik.
- 2. 2 IV. Pagtatalakay Ang buhay ang pinadakilang kaloob ng Diyos sa tao. Sa pamamagitan ng buhay ay naisasakatuparan ng tao ang kanyang layunin. Sa lahat ng may buhay, espesyal ang tao sapagkat nilalang siya ng Diyos ayon sa Kanyang wangis. Dahil dito pinagkatiwalaan Niya ang tao na pangalagaan nito ang sarili nitong buhay maging ang buhay ng iba Niyang nilalang. Gaano kahalaga ang buhay ng tao? May katumbas ba itong halaga gaya ng kidnap for ransom na humihingi ng malaking halaga ng pera kapalit ang buhay ng biktima (Gomez, 2016). Tandaan, walang katumbas na halaga ang buhay ng tao. Ito ay priceless at hindi maaaring tumbasan ng salapi. Walang sinuman ang maaaring kumuha nito, maging ang mismong nakatanggap nito. Ang ibig sabihin ng paggalang sa buhay ay pangangalaga sa kalusugan, pagiging maingat sa mga sakuna at pagsasaalang-alang ng sariling kaligtasan at ng buhay ng iba. (Macabeo, 2019) Ang buhay natin ay hiram lamang mula sa ating Panginoon kaya ito ay mahalaga at dapat ingatan at mahalin. Sa kabila ng katotohanang ito, narito ang ilan sa mga isyung lumalabag sa paggalang sa buhay ng tao. A. Ang Paggamit ng Ipinagbabawal na Gamot Nakakatakot isipin na may mga kanta at palabas na ang tema ay tungkol sa paggamit ng ipinagbabawal na gamot. Tila naging normal na lamang ito at naging basehan ng mga kabataan sa pagiging cool, o paraan upang matanggap ng mga barkada (peer group), at kadalasan ay upang makatakas mula sa problema sa kani-kanilang pamilya. May iilan naman na nadala lamang ng kuryosidad kaya sinubukan ang paggamit nito hanggang sa nauwi sa pagkalulong. Ang paggamit ng ipinagbabawal na gamot ay maituturing na paglapastangan sa sariling buhay at maging sa buhay ng iba. Ito ay nagdudulot ng masamang epekto sa isip at katawan. Dahil sa droga, ang isip ng tao ay nagiging blank spot. Nahihirapan ang isip na maiproseso ang ibat ibang impormasyon na dumadaloy dito na karaniwang nagiging sanhi ng maling pagpapasiya at pagkilos (Brizuela, 2019). Karamihan sa mga krimen na nagaganap sa ating lipunan ay may kaugnayan sa paggamit ng droga. Ang taong lulong sa ipinagbabawal na gamot ay maaaring gumawa ng kalapastangan sa kanyang kapuwa, maging sa kanyang sariling pamilya. Ilang buhay na ba ang nasira o nawala dahil sa impluwensiya ng ipinagbabawal na gamot na ito? Ilang krimen pa ba ang magaganap na dulot nito? Mahalaga na magkaroon ng sapat at tamang kaalaman hindi lamang ang mga kabataan ngunit maging ang bawat mamamayan ukol dito upang maiwasan ang mas malaking problema na dala nito.
- 3. 3 B. Alkoholismo at Paninigarilyo Ang mga bisyong paglalasing at paninigarilyo ay kapwa may masamang epekto sa tao. Humihina ang resistensiya ng katawan ng taong labis ang pagkonsumo ng alak at sigarilyo. Maaari itong magdulot ng cancer, sakit sa atay, baga at kidney at maaaring mauwi sa kamatayan (Brizuela, 2019). May mga krimen din na dala ng alkoholismo tulad ng pakikipag away na nauuwi sa sakitan o kamatayan; mga aksidente sa kalsada dahil sa pagmamaneho ng lasing at iba pa. Ang paninigarilyo ay hindi lamang nagdudulot ng sakit sa mga mismong naninigarilyo ngunit maging sa mga secondhand smokers o sa mga taong nakalalanghap ng usok mula sa taong naninigarilyo. Maraming nagsasabi na paraan lamang ito upang mabawasan ang stress o pansamantalang makalimot ng problema, ngunit dapat nating maunawaan na ang gawaing ito ay maaaring magbunga ng mas malaking problema sa ating pakikipagkapuwa-tao, at higit sa ating kalusugan. Hindi tayo dapat magpalinlang sa pansamantalang ginhawang hatid nito dahil sa huli, sakit lamang sa katawan at ulo ang dala nito. C. Aborsiyon Bagamat pinapahintulutan ang aborsiyon o pagpapalaglag sa ibang panig ng mundo, ilang dekada nang usapin ang tungkol sa pagpapalegal ng aborsiyon sa ating bansa. Ano ang aborsiyon at bakit isa ito sa mga pinakamahalagang isyu patungkol sa paggalang sa buhay? Ang aborsiyon o pagpapalaglag ay pag-alis ng fetus o sanggol sa sinapupunan ng ina. Ang isyu patungkol sa aborsiyon ay nagbunga ng dalawang magkasalungat na posisyon sa publiko; ito ang Pro-life at Pro-choice. 1. Pro-life. Kinikilala nito ang likas na karapatan at dignidad ng tao na mabuhay mula sa konsepsiyon hanggang kamatayan (Macabeo, 2019). Naniniwala ang mga tagapagtaguyod nito na ang buhay ay nagsisimula sa pagsasanib ng punlay at itlog mula sa mga magulang (fertilization). (Gomez, 2016) 2. Pro-choice. Ito ay tumutukoy sa pagpapasiya at pagpili batay sa sariling paniniwala, kagustuhan, at iniisip na tama (Macabeo, 2019). Naniniwala ang mga tagapagsulong nito na ang fetus ay hindi pa maituturing na isang ganap na tao dahil wala pa itong kakayahang mabuhay sa labas ng sinapupunan ng kanyang ina. Samakatuwid, umaasa pa lamang ito sa katawan ng kanyang ina upang mabuhay. May karapatan at malaya ang ina na magpasiya para sa sariling katawan (Brizuela, 2019).
- 4. 4 May dalawang uri ng aborsiyon: 1. Kusa (Miscarriage). Ito ay tumutukoy sa natural na mga pangyayari at hindi ginagamitan ng medikal o artipisyal na pamamaraan. 2. Sapilitan (Induced). Sa pamamagitan ng pag-opera o pagpapainom ng mga gamot ay nagwawakas ang buhay ng sanggol sa sinapupunan ng kanyang ina. Ibat iba ang dahilan sa pagpili ng gawaing ito. Marahil dala ng takot dahil hindi pa handa sa responsibilidad ang mga magulang ng sanggol o bunga ito ng pagkakamali. Ngunit pamilyar ka ba sa kasabihang Hindi maitatama ng mali ang isa pang pagkakamali? Hindi nararapat na madamay ang sanggol na nabuo dahil sa kapusukan ng magulang nito. Kailangang harapin ng ama at ina ang responsibilidad ng ginawa nilang aksiyon. Ang iba naman ay dala ng kahihiyan o dili kayay dulot ng masamang pangyayari o pang-aabuso ang dahilan ng pagbubuntis. Paano ba matatanggap ng isang ina ang sanggol na paulit-ulit na magpapaalala sa kanya ng paglapastangan sa kanyang pagkatao? Sapat ba itong dahilan upang magwakas ang buhay ng sanggol na bunga ng kasalanan? Ayon kay Prof. Stephen Kraason (2012), sa pamamagitan ng pagbibigay ng tamang suporta, ang mga nabuntis na biktima ng panggagahasa ay nagkakaroon ng pagbabago sa kanilang kaisipan tungkol sa kanilang ipinagbubuntis, nagkakaroon sila ng pananaw na may katuturan na buhayin ang sanggol na dinadala nila. Tandaaan, ang sanggol ay inosente at walang kalaban-laban gaya ng kanyang ina na biktima ng pang-aabuso. Hindi maitatama ng aborsiyon ang masamang pangyayari. Walang makatuwirang dahilan upang boluntaryong ipalaglag ang isang sanggol maliban na lamang kung ito ay payo ng doktor upang iligtas ang ina na nasa bingit ng kamatayan o hindi ligtas para sa ina ang kanyang pagbubuntis. Sa kadahilanang ito, wala siyang kakayahan na ipagpatuloy ang kanyang pagbubuntis dahil ito ay makakasama sa kanyang kalusugan at maaaring humantong sa kamatayan. D. Euthanasia (Mercy Killing) Ang salitang Euthanasia ay galing sa salitang Griyego na ang ibig sabihin ay mabuting kamatayan (Gomez, 2016). Isa itong pamamaraan kung saan napadadali ang kamatayan ng isang taong may malubhang karamdaman na maaari ring mauwi sa kamatayan dahil wala na itong lunas. Ginagamitan ito ng modernong kagamitan o medisina upang tapusin ang paghihirap ng taong maysakit.
- 5. 5 Dalawang uri ng Euthanasia: 1. Active Euthanasia. Ito ay ginagawa sa pamamagitan ng paggamit ng gamot na nakakapagdulot ng kamatayan sa isang tao. Ito ay mahigpit na ipinagbabawal sa maraming bansa dahil ito raw ay malinaw na suicide o murder kaya itinuturing na imoral (Macabeo, 2019). 2. Passive Euthanasia. Ito ay pagtigil sa pagbibigay ng gamot at mga medikal na serbisyo. Ilan sa paraan nito ay ang pagtanggal ng makinang sumusuporta sa buhay ng pasyente o pagtigil sa pagbibigay ng gamot na maaaring makapagpahaba ng kanyang buhay. Ito ay itinuturing na lehitimo sapagkat tinatanggap lamang na ang kamatayan ng tao ay hindi maaaring pigilan. E. Pagpapatiwakal (Suicide) Ang pagpapatiwakal o suicide ay sadyang pagkitil ng isang tao sa sariling buhay at naaayon sa sariling kagustuhan. Kadalasan, ginagawa ito upang takasan ang hirap at problema na nararanasan sa mundo. Nawawalan na sila ng pag-asa na magpatuloy kaya pinipili na lamang nilang tapusin ang kanilang buhay. Nakikita nila ang kanilang sarili na wala nang halaga. Ang iilan naman ay nakararanas ng depresyon na kung hindi maaagapan ay mauuwi sa pagpapatiwakal. Samantalang may mga pagkakataon naman na hindi kapansin-pansin ang kanilang pinagdadaanan dahil sa pinapakita nilang mga ngiti at tawa upang pagtakpan ang lungkot na kanilang nadarama. Ito ay patunay na nararapat na batiin at komustahin natin ang mga taong mahahalaga sa atin, maging ang ibang nakakasalamuha natin. Marahil sa simpleng pagbati, pangongomusta at pakikipag-usap ay makapagbigay tayo ng pag-asa at makasagip ng isang buhay. Mahalaga ang pagpapatibay ng support system na kinabibilangan ng ating pamilya at tunay na mga kaibigan na nagbibigay sa atin ng pagmamahal at tunay na saya (Brizuela, 2019). Higit sa lahat, ang tunay at matatag na pananalig sa Diyos ang makakatulong sa atin upang mapagtagumpayan ang anumang hamon sa atin ng buhay. Gaya ng ating natunghayan sa nakaraang aralin, ang tunay na pagmamahal mo sa Diyos ang nagsisilbing dahilan upang mahalin mo ang regalong Kanyang binigay sa iyo at ito ang iyong buhay, maging ang buhay ng iyong kapuwa. Kung pinapahalagahan mo ang regalong ito, hindi mo ito sasayangin; sa halip ay pangangalagaan mo ito at gagamitin sa mabuti upang patunayan na karapat-dapat ka sa pagtanggap ng regalong ito. Ang buhay ay sagrado. Ito ay biyaya ng Diyos sa iyo at sa lahat nang nagtataglay nito. Ang bawat pagmulat ng iyong mata sa umaga, bawat pintig ng iyong puso at bawat paghinga ay isang kahanga-hangang regalo mula sa Diyos. Ito ay binigay sa iyo upang magampanan mo ang dahilan ng iyong
- 6. 6 pagkalalang mahalin ang Diyos at mahalin ang ibang tao. Isang indikasyon ng kawalan ng pasasalamat at pagkilala sa kapangyarihan ng Diyos ang hindi paggalang sa kasagraduhan ng buhay. V. Mga Gawain Gawain #1 Panuto: Sa pamamagitan ng mga larawan, tukuyin ang mga gawain na lumalabag sa paggalang sa buhay. 1. __________________ 2. __________________ 3. __________________ 4. __________________ 5. __________________ 6. __________________
- 7. 7 Gawain #2 Panuto: Piliin sa hanay B ang nilalarawan sa hanay A. Isulat ang letra ng tamang sagot sa patlang. A B ______1. Natuklasang may cancer sa baga ang A. Aborsiyon walong taong gulang na apo ni Pina. Ang sanhi ng sakit ng bata ay ang B. Alkoholismo walang humpay na paninigarilyo ng mga kasama nila sa bahay. C. Active Euthanasia ______2. Isa sa mga dahilan ng nakawan sa D. Paggamit ng barangay nina Aling Resi ay ang ipinagbabawal na pagdami ng mga gumagamit ng gamot ipinagbabawal na gamot. E. Pagpapatiwakal ______3. Nauwi sa gulo at sakitan ang sele- brasyon ng kaarawan ni Bert dahil F. Paninigarilyo naparami na ang ininom na alak ng kanyang mga kaibigan. G. Passive Euthanasia ______4. Hindi inakala ng pamilya at kaibigan ni Fredo na kukunin niya ang sarili niyang buhay dahil lagi naman itong nakangiti na tila walang iniindang problema. ______5. Napagdesisyunan na ni Tess na ipalaglag ang batang nasa kanyang sinapupunan dahil hindi ito pananagutan ng kanyang kasintahan at ama ng batang kanyang dinadala. _______6. Limang taon nang comatose ang ama ni Joseph at hindi na nila kaya pang tustusan ang mga gastusin sa ospital kaya nagdesiyon ang buong pamilya na itigil na ang life support nito.
- 8. 8 Gawain #3 Panuto: Magbigay ng kaalaman/ideya base sa iyong karanasan o obserbasyon sa iyong komunidad ukol sa mga isyung moral na lumalabag sa paggalang sa buhay. Isulat ang sagot sa loob ng kahon. Mga Isyung Moral Na Lumalabag Sa Paggalang Sa Buhay Aborsiyon Alkoholismo Euthanasia Paggamit Pagpapatiwakal Paninigarilyo Ng Ipinagbabawal na Gamot Rubrik para sa Gawain 3 RUBRIK SA PAGGAWA NG GAWAIN PUNTOS NAKUHANG PUNTOS Kaangkupan ng sagot 4 Nilalaman ng sagot 3 Kaayusan ng ideya 3 Kabuuan 10
- 9. 9 Gawain #4 Panuto: Ipaliwanag ang kahalagahan ng BUHAY sa pamamagitan ng pagbuo ng akrostik gamit ang salitang REGALO. Isulat ang sagot sa patlang. R _______________________________________________________________________ E _______________________________________________________________________ G _______________________________________________________________________ A _______________________________________________________________________ L _______________________________________________________________________ O _______________________________________________________________________ Rubrik para sa Gawain 4 RUBRIK SA PAGGAWA NG GAWAIN PUNTOS NAKUHANG PUNTOS Kawastuhan ng mga salitang ginamit 4 Nilalaman at kabuuan ng mga pangungusap 3 Kaayusan ng ideya 3 Kabuuan 10 VI. Pagsusulit Panuto: Bilugan ang letra ng pinakaangkop na sagot. 1. Ito ay pagkilala sa likas na karapatan at dignidad ng tao na mabuhay mula konsepsiyon hanggang kamatayan. A. Pro-life C. Life B. Pro-choice D. Pro-line 2. Ito ay tumutukoy sa pagpapasiya at pagpili batay sa sariling paniniwala, kagustuhan, at iniisip na tama. A. Pro-life C. Life B. Pro-choice D. Pro-line 3. Ito ay isyu ng moral na tumutukoy sa pagpapalaglag o pag-alis ng fetus o sanggol sa sinapupunan ng ina. A. Pagpapatiwakal C. Euthanasia B. Alkoholismo D. Aborsiyon
- 10. 10 4. Ito ay isang pamamaraan ng paggamit ng modernong medisina upang wakasan ang buhay ng taong may malubhang sakit na kailanman ay hindi na gagaling pa. A. Lethal Injection C. Euthanasia B. Suicide D. Abortion 5. Dahil sa droga, ang isip ng tao ay nagiging ________________. Nahihirapan ang isip na maiproseso ang ibat ibang impormasyon na dumadaloy dito. A. Blank Space C. Blank Sheet B. Blank Spot D. Tabula Rasa 6. Isang uri ng mercy killing na kung saan ito ay ilegal dahil ginagamitan ito ng gamot upang makapagdulot ng kamatayan. A. Euthanasia C. Passive Euthanasia B. Active Euthanasia D. Active-Passive Euthanasia 7. Mahalagang mapagtibay ang ____________________ ng mga taong nagnanais na tapusin ang sariling buhay. A. Life Support C. Support System B. Pagmamahal D. Mental Support 8. Ito ay itinuturing na lehitimong uri ng Euthanasia sapagkat tinatanggap lamang na ang kamatayan ng tao ay hindi maaaring pigilan. A. Euthanasia C. Passive Euthanasia B. Active Euthanasia D. Active-Passive Euthanasia 9. Isang uri ng aborsiyon na tumutukoy sa natural na mga pangyayari at hindi ginagamitan ng medikal o artipisyal na pamamaraan. A. Kusa (miscarriage) C. Pro-choice B. Sapilitan (Induced) D. Pro-life 10. Sa pamamagitan ng pag-opera o pagpapainom ng mga gamot ay nagwawakas ang buhay ng sanggol sa sinapupunan ng kanyang ina. A. Kusa (miscarriage) C. Pro-choice B. Sapilitan (Induced) D. Pro-life
- 11. 11 VII. Pangwakas Repleksiyon Panuto: Buuin ang tsart sa ibaba sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong na makikita sa bawat kahon. Isulat ang sagot loob ng kahon. Ano ang konseptong natutunan ko? Anong pagpapahalaga ang natutunan ko? Paano ko magagamit ang natutunan ko sa totoong buhay? RUBRIK SA PAGGAWA NG GAWAIN PUNTOS NAKUHANG PUNTOS Pamantayan Sapat at akma ang nilalaman ng mga kasagutan. 10 Maayos ang organisasyon ng mga ideya. 7 Wasto ang pagbaybay at gramatika 3 Kabuuang Puntos 20
- 12. 12 VIII. Sanggunian Brizuela, Mary Jean B., Arnedo, Patricia Jane S., Guevara, Goeffrey A., Valdez, Earl P., Rivera, Suzanne M., Yumul, Benedick Daniel O., Rito, Glenda N., Gayola, Sheryll T. 2019. Edukasyon sa Pagpapakatao 10 Modyul 13. Published Modules. Carlos, Marynol G., Nicdao, Myla V. 2020. Edukasyon sa Pagpapakatao 9 Quarter 1 Week 1. Unpublished LAS. Gomez, M. G. at Briones, E. H. 2016. Lilok 10. Trinitas Publishing, Inc. Macabeo, A. 2019. Butil sa Pagpapahahalaga 10. St. Augustine Publications, Inc. Mga Larawan: Alcohol Abuse. Retrieved January 02, 2021 from https://justbeerapp.com/article/what-to-do-if- your-friend-has-had-too-much-to-drink-responsible-drinking & https://www.everydayhealth.com/news/essential-facts-about-alcohol-abuse/ Cigarette. Retrieved January 02, 2021 from https://www.newswise.com/articles/heavier- smoking-linked-to-skyrocketing-health-risks Comatose patient. Retrieved January 02, 2021 from https://www.neuroadvise.com/2018/12/coma-overview-of-anatomic-localization/ Drug abuse. Retrieved January 02, 2021 from https://www.sunflowerwellnessretreat.com/addiction-blog/5-effects-drug-abuse-families/ Drug addiction. Retrieved January 02, 2021 from https://www.businessinsider.com/physical- vs-psychological-addiction-2016-4 Fetus. Retrieved January 02, 2021 from https://www.whattoexpect.com/pregnancy/fetal- development/fetal-sex-organs-reproductive-system/ Life line. Retrieved January 02, 2021 from https://care.org.uk/news/2020/10/euthanasia-for- children Rope. Retrieved January 02, 2021 from https://www.deccanherald.com/national/one-dies-by- suicide-every-four-minutes-in-india-maharashtra-tamil-nadu-karnataka-among-top-five- states-881077.html Scissors. Retrieved January 02, 2021 from https://www.stickpng.com/img/tools-and- parts/scissors/scissors-clipart
- 13. 13 Suicidal Person. Retrieved January 02, 2021 from https://www.streetroots.org/news/2019/04/05/connection-between-eviction-and-suicide Tobacco. Retrieved January 02, 2021 from https://cen.acs.org/articles/95/i14/Can-tobacco- clean-up-its-act.html
- 14. 14 IX. Susi sa Pagwawasto Gawain 3 Maaaring magkakaiba- iba ang mga kasagutan Gawain 2 1. f 2. d 3. b 4. e 5. a 6. g Gawain 1 1. Aborsiyon 2. Alkoholismo 3. Euthanasia 4. Paggamit sa Ipinagbabawal na Gamot 5. Pagpapatiwakal 6. Paninigarilyo Pagsusulit 1. a 2. b 3. d 4. c 5. b 6. b 7. c 8. c 9. a 10. b Repleksiyon Maaaring magkakaiba- iba ang mga kasagutan Gawain 4 Maaaring magkakaiba- iba ang mga kasagutan
- 15. 15 X. Grupo ng Tagapaglinang Bumuo sa Pagsusulat ng Gawaing Pampagkatuto Manunulat: Maria Lea L. Castulo Patnugot: Myrna M. Valencia, EdD Tagasuri ng Nilalaman: Mercidita Saldero Jacqueline C. Tuazon Lorna V. Guintu Patnugot ng Wika: Jennifer Bungque-Ilagan, EdD Tagalapat: Jenaro C. Casas, Juliane Nicole Paguyo Tagaguhit: Grupo ng Tagapaglinang: May B. Eclar, PhD, CESO III Rhoda T. Razon, PhD Elizabeth M. Perfecto, EdD Ma. Editha R. Caparas, EdD Rosalinda S. Ibarra, PhD Ericson S. Sabacan, EdD, CESO VI Leandro C. Canlas, PhD, CESE Elizabeth O. Latorilla, PhD Sonny N. De Guzman, EdD Myrna M. Valencia, EdD For inquiries or feedback, please write or call: Department of Education Division of Mabalacat P. Burgos St., Poblacion, Mabalacat City, Pampanga Telefax: (045) 331-8143 E-mail Address: mabalacatcity@deped.gov.ph