More Related Content
What's hot (20)
Viewers also liked (20)
![[Fil] pagsasalita](https://cdn.slidesharecdn.com/ss_thumbnails/filpagsasalita-151027142337-lva1-app6892-thumbnail.jpg?width=560&fit=bounds)
Similar to Ponolohiya (20)
Ponolohiya
- 2. Ang ponolohiya o palatunugan ay pag-aaral sa mga ponema (tunog), paghinto (juncture), pagtaas- pagbaba ng mga pintig (pitch), diin (stress) at pagpapahaba ng tunog (prolonging/lengthening). Ponema ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng tunog. May dalawang uri ng ponema: ang segmental at ang suprasegmental. Ano ang Ponolohiya?
- 3. Ang ponemang segmental ay binubuo ng ponemang katinig at patinig. a) Labing-lima (25) ang orihinal na kasama sa palabaybayan ngunit isinama ang impit na tunog o glottal stop (?) sapagkat at ay itinuturing na isang ponemang katinig dahil napagbabago nito ang kahulugan ng isang salita. Ang dating bigkas nito ay malumi o maragsa. Ano ang ponemang segmental?
- 4. b) /p, t, k, ?, b, d, g, m, n, ŋ, s, h , f, v, z, l, r, j, w, y/ ang bumubuo sa ponemang katinig Halimbawa: ba : tah – housedress tu : bo - pipe ba : ta? – child tub : bo? – profit c) Ang ponemang patinig ay lima: a, e, i, o, u. Ano ang ponemang segmental?
- 5. d) May mga salitang nagkakapalit ang ponemang /u/ at /o/, gayundin ang /l/ at /e/ ngunit hindi nagbabago ang kahulugan ng salita. Halimbawa: babae – babal kalapati – kalapate lalaki – lalake noon - nuon Ano ang ponemang segmental?
- 6. e) Mayroon din namang mga salitang itinuturing na hiwalay na ponema ang /u/, /o/, /i/, at /e/ dahil nagbibigay ito ng magkaibang kahulugan at hindi maaaring pagpalitin. Halimbawa: uso – modern mesa - table oso – bear misa - mass Ano ang ponemang segmental?
- 7. Tatlong Salik sa Pagsasalita 1. Enerhiya (Energy) – nilikhang presyon ng papalabas na hiningang galing sa baga. 2. Artikulador (Articulator) – nagpapakatal sa mga babagtinga ng pantinig. 3. Resenador (Resonator) – nagmomodipika ng tunog. Ang bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na resonador. Ponolohiya
- 8. Ang ponema ay isang makabuluhang tunog. Ang Filipino ay may 20 ponema: 15 ang katinig at 5 ang patinig. Mga katinig: * 1. Panlabi – dumidiit ang ibabang labi sa labing itaas /p,b,m/. 2. Pangngipin – dumidiit sa loob ng mga ngiping itaas ang dulo ng dila /t,d,n/. 3. Panlabi-Pangngipin – dumidiit ang ibabang labi sa mga itaas na ngipin /f,v/. 4. Panggilagid – ang ibabaw ng dulong dila ay lumalapit o dumidiit sa punong gilagid /s,z,l,r/. 5. Palatal – lumalapit o dumidiit sa matigas na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /y/. 6. Velar – dumidiit sa velum o malambot na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /k,g,ŋ,w/. 7. Panlalamunan – ang likurang bahagi ng dila ay dumidiit sa lalamunan /j/. 8. Glottal – lumalapit o dumidiit ang mga babagtingang pantinig at hinaharang ang presyon ng papalabas na hiningang galing sa baga at pagkatapos ay pakakawalan upang bumuo ng paimpit o pasutsot na tunog /?,h/. * Mga patinig: A, E, I, O, U Ponolohiya ng Filipino
- 9. Paraan ng artikulasyon/ paraan ng pagbigkas: 1. Panlabi – dumidiit ang ibabang labi sa labing itaas /p,b,m/. 2. Pangngipin – dumidiit sa loob ng mga ngiping itaas ang dulo ng dila /t,d,n/. 3. Panlabi-Pangngipin – dumidiit ang ibabang labi sa mga itaas na ngipin /f,v/. 4. Panggilagid – ang ibabaw ng dulong dila ay lumalapit o dumidiit sa punong gilagid /s,z,l,r/. 5. Palatal – lumalapit o dumidiit sa matigas na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /y/. 6. Velar – dumidiit sa velum o malambot na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /k,g,ŋ,w/. 7. Panlalamunan – ang likurang bahagi ng dila ay dumidiit sa lalamunan /j/. 8. Glottal – lumalapit o dumidiit ang mga babagtingang pantinig at hinaharang ang presyon ng papalabas na hiningang galing sa baga at pagkatapos ay pakakawalan upang bumuo ng paimpit o pasutsot na tunog /?,h/. Ponolohiya ng Filipino
- 10. Ang diptonggo ay alin mang patinig na sinusundan ng malapatinig na w at y. Halimbawa: aw, iw, ay, ey, iy, oy, at uy Halimbawang salita: bahaw, bahay, okoy, baliw * Ang morpolohiya ay pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at ng pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita. * Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan. Ito ay maaaring salitang ugat o panlapi. Diptonggo, Morpolohiya, at Morpema
- 11. 1. Asimilasyon – pagbabagong nagaganap sa huling posisyon dahil sa impluwensiya ng kasunod na ponema. Kung ang ponemang ‘pang’ ay ikinakabit sa salitang-ugat na nagsisimula sa b, p ang n ay nagiging m. Halimbawa: pang + balabal = pambalabal pang + panitikan = pampanitikan pang + kuha = panguha pang + tabas = pantabas Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko
- 12. 2. Metasis – ang salitang ugat na nagsisimula sa L, O, Y pag nilagyan ng panliping (in) ay nagkakapalit ng posisyon. Halimbawa: in + layo = nilayo in + yakap = niyakap 3. Pagpapalit ng ponema – kapag ang ponema ay nasa unahan ng salitang (d) ito ay karaniwang nagpapalitan ng ponemang (r) kapag ang huling ponema ng unlapi ay patinig. Halimbawa: ma + damot = maramot ma + dungis = marungis Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko
- 13. 4. Paglilipat-diin – ang mga salita ay nagbabago ng diin kapag nilalapian. Halimbawa: basa + hin = basahin laro + an = laruan 5. Pagkakaltas ng ponema – nagaganap kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawala kapag nilalagyan ng hulapi. Halimbawa: takip + an = takipan – takpan sara + han = sarahan – sarhan Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko
- 14. Maraming salamat sa pagtingin sa aking pag-uulat!