Puna
- 1. Pune me proJEKT Punoi: Anxhela Caushaj Lenda: Fizike Klasa: Xa
- 2. Puna Në fizikë, puna mekanike është sasia e energjisë që jepet nga një forcë që vepron përgjatë një distance. Ashtu si energjia , ajo është një madhësi skalare , ku njësia SI e saj është xhauli. Termi puna u shpik në vitin 1826 nga matematikani Francez Gaspard-Gustave Coriolis. Sipas teoremës energji-punë nëqoftëse një forcë e jashtme vepron mbi një trup të ngurtë, energjia kinetike e tij do të ndryshojë nga Ek1 tek Ek2, kështu që puna mekanike (W) jepet nga : ku m është masa e objektit dhe v është shpejtësia e objektit. Nëqoftëse forca rezultante F mbi një objekt vepron ndërsa objekti zhvendoset përgjatë një distance d, si dhe forca dhe zhvendosja veprojnë paralel me njëra tjetrën , puna mekanike e bërë mbi objektin është produkti skalar i F i shumëzuar me d: . Pra në rastin më të përgjithshëm (kur vektorët janë në një kënd jo-zero θ formula është W = F d cos θ. Nqs forca dhe zhvendosja janë paralel dhe në të njëjtin drejtim , puna mekanike është positive. Nëqoftëse forca dhe zhvendosja janë paralele por në kah të kundërt (pra antiparalele), puna mekanike është negative. Në rastin kur vektori i forcës dhe zhvendosjes janë pingul me njëra tjetrën , forca nuk kryen punë : Nese vepron ne fuqi nje drejtim tjeter nga ajo e levizje te trupit, atehere vetem se komponenti i forces ne drejtim e levizje prodhon pune. Ne qofte se nje force vepron mbi nje trup detyruar te mbeten te palevizshme, pa pune eshte bere me force. Edhe nese trupi eshte ne levizje, forca duhet te kete nje komponent ne drejtim te levizjes. . Ne fizike ,puna njihet si energjia qe transmeton nje force F per te zhvendosur nje trup ne nje largesi x. Ajo mund te shenohet me A por edhe ne gjuhen angleze shenohet me (W) work. Ashtu si energjia edhe puna eshte nje madhesi skalare.Nje formule e rendesishme per punen eshte barazia e saj me ndryshimin e energjise se sistemit qe kryen pune sepse normalisht nje sistem me nje energji E1 humbet nje pjese te saj qe te kryeje pune ndersa pjesa tjeter ngelet E2. Logjikisht diferenca e energjive eshte vete puna.
- 3. Formula qe lidh forcen me punen behet nepermjet largesise d per te cilin zhvendoset nje trup gjate kryerjes se punes,dhene rastin kur forca ushtohet me nje kend ndaj levizjes atehere shtohet nje faktor kosinus i kendit ndermjet drejtimit te levizjes dhe forces. Puna zero Puna nganjehere pavaresisht veprimit te forcave rezulton zero. Gjate rrotullimit te nje trupi rreth nje pike te caktuar pasi trupi ka mbaruar ciklin e rrotullimit atehere vihet re se ndryshimi i energjise eshte zero pra rrjedhimisht sistemi mund te kete levizur dhe te jete vendosur nen ndikimin e nje force, por puna eshte zero. Nje ras tjeter eshte nje liber i vendosur mbi nje tavoline.Nqs tavolina ngjitet e zeme ne nje ashensor me nje shpejtesi te caktuar atehere ai kryen pune mbi librin sepse e ngjit lart bashke me veten mirepo libri si pasoje e forces se rendeses qendron mbi tavoline dhe nuk e zhvendosvecazi por se bashku me tavolinen, kjo do te thote se perseri mbi librin skryhet pune, forca e gravitetit te librit dhe dhe ngjitjes te tavolines jane barazuar dhe keshtu puna eshte perseri zero. Nje rast konkret i kryerjes se punes jane sportet si basketbolli ,futbooli etj. Ne menyre qe te levize topi duhet te ushtojme force mbi te duke kryer keshtu pune mbi topin qe ai te shkoje ne rrjete ose ne kosh. Puna mekanike Për dallim nga kuptimi i punës në jetën e përditshme, në fizikë puna mekanike është të zotëruarit e ndonjë force në njëfarë distance. Forca e cila vepron në trupa ndërron shpejtësinë apo bën kompensimin e forcave të tjera të cila veprojnë përkundër lëvizjes. Duke lëvizur trupin nëpër rrafshin e pjerrët zotërohet forca e fërkimit, rëndimi tokësor dhe eventualisht nxitohet i trupit. Forca F Shembulli më i thjeshtë është lëvizja drejtvizore e trupit gjatë veprimit të forcës konstante, e cila vepron në drejtimin e lëvizjes së trupit. Atëherë puna është e barabartë me prodhimin e forcës dhe distancës së kaluar : Në qoftë se forca konstante nuk vepron në trupin në drejtim të rrugës , apo nën një kënd ndaj rrugës, atëherë vetëm komponentja e forcës në drejtim të rrugës kryen punë:
- 4. Puna është madhësi skalare e cila mund të jetë pozitive apo negative. Kur është , puna është pozitive, për puna është zero, kurse për puna është negative. Te lëvizjet e njëtrajtshme rrethore forca është gjithnjë normale ndaj rrugës dhe nuk kryen kurrfarë pune. Meqenëse kahu i forcës së fërkimit është i kundërt me kahun e lëvizjes, puna e forcave të fërkimit është negative. Gjatë rënies së trupave forca e rëndimit ka kahun e lëvizjes dhe puna është pozitive. Njësia për punë fitohet nga formula e përkufizimit: ajo është xhauli (J) e barabartë me prodhimin e njësisë së forcës 1 N dhe të njësisë së rrugës 1 m, përkatësisht: Fuqia Në fizikë ,fuqia është derivati kohor i punës së kryer ose shpe Nëse ΔW është shuma e punës që kryhet gjatë një periudhe prej me kohëzgjatje Δt, fuqia mesatare Pavg gjatë kësaj periudhe jepet me formulën Kjo është shuma mesatare e punës së kryer ose të konvertuar të energjisë për njësi të kohës. Fuqia mesatare shpesh quhet thjesht "fuqia" kur konteksti e bën të qartë. Fuqia e menjëhershme atëherë është vlera në limit e fuqisë mesatare kur intervali Δt i afrohet zeros. Në rastin e fuqisë konstatnte P, sasia e punës së kryer gjatë një periudhe me afat T është dhënë nga: