2.
დავით IV აღმაშენებელი (დ. 1073, ქუთაისი — გ. 24 იანვარი, 1125) —
საქართველოს მეფე 1089-1125, გიორგი II-ის ძე, ბაგრატიონთა დინასტიიდან. ერთერთი ყველაზე წარმატებული ქართველი მონარქი, მოახერხა თურქსელჩუკთა ქვეყნიდან განდევნდა 1121 წელს ჸჸǃის ბრძოლაში მნიშვნელოვანი
გამარჯვებით. მის მიერ არმიაში და მმართველობის სისტემაში გატარებულმა
რეფორმებმა შესაძლებლობა მისცა ქვეყანა გაეერთიანებინა და მთელი კავკასიის
მიწები საქართველოს დაქვემდებარებაში შემოეყვანა. ქრისტიანული კულტურის
წამხალისებელი და თავად თავდადებული ქრისტიანი საქართველოს
მართლმადიდებლური ეკლესიის მიერ წმინდანად არის შერაცხული.
მეფობა
დავით IV–ს მემკვიდრეობად ერგო თურქ-სელჩუკებისაგან დარბეული
ქვეყანა, დაცარიელებული ქალაქები და სოფლები, მთებში გახიზნული დამშეული
მოსახლეობა. გამეფებისთანავე დაიწყო ყმა-მოლაშქრეთა და მსახურეულ
აზნაურთაგან მხედართა რაზმების შექმნა. ერთგული რაზმებით მეფე თავს ესხმოდა
თურქ-სელჩუკებს, ავიწროვებდა მათ, სდევნიდა და მთაში გახიზნულ მოსახლეობას
ბარად ჩამოსვლის პირობებს უქმნიდა.
3.
რეფორმები
სახელისუფლო: დავით IV ებრძოდა
სახელმწიფოს ცენტრალიზაციის
მოწინააღმდეგე დიდგვაროვან
ფეოდალებს. 1093 წელს მან
გამდგარი ლიპარიტ IV
ბაღვაში შეიპყრო. თუმცა მონანიების
შემდეგ გაათავისუფლა და ძველი
ღირსებებიც დაუტოვა, მაგრამ
ხელახალი ღალატის გამო, 1094 წელს
კვლავ შეიპყრო და ორი წლის
პატიმრობის შემდეგ საქართველოდან
გააძევა. 1103 ლიპარტის ძის რატის
გარდაცვალების შემდეგ დავით IV-მ
გააუქმა კლდეკარის საერისთავო და
ბაღვაშთა მამულები სამეფო დომენად
გახადა, შემდგომში ნაწილი
(არგვეთი) გელათის
მონასტერს გადასცა. ამავე წელს
დაამარცხა სამეფო კარის
მოწინააღმდეგე ფეოდალები
― ძაგანდა მოდისტოს აბულეთისძეები.
სამხედრო კამპანია
1099 დავით IV-მ თურქ-სელჩუკებს
ხარკი შეუწყვიტა. ქვეყანამ სრული
დამოუკიდებლობა მოიპოვა. ამ
დროიდან დაიწყო საქართველოს
ეკონომიკური და კულტურული
აღმავლობა. თურქ-სელჩუკთა ალაგმვის
შემდეგ დავით IV შეუდგა ქართული
მიწა-წყლის სრული გაერთიანებისათვის
ბრძოლას. 1103 აიღო ზედაზენი. 1104
საქართველოს გაერთიანების მომხრე
ჰერეთ-კახეთის დიდებულების
(ქავთარისა და მისი დისწულების ―
არიშიანისა და ბარამის) დახმარებით
შემოიერთა ჰერეთი და კახეთი.
მოხარკე ქვეყნების დაკარგვა მძიმე
დანაკლისი იყო თურქ-სელჩუკთათვის
და სულთნის დიდმოხელემ, განძის
ათაბაგმა ლაშქრობა მოაწყო
საქართველოს მეფის ჰერეთ-კახეთიდან
განსადევნად. 1104 ერწუხთან ბრძოლაში
საქართველოს მხედრობამ გაიმარჯვა.
განსაკუთრებული ვაჟკაცობა
გამოუჩენია ომში დავით IV-ს.
4.
„ქრისტე, ადიდე დავით მეფე
აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა―
დავითამდე ქართველ მეფეებს ჰქონდათ როგორც
უცხოური (უმეტესად ბიზანტიური), ისე
ქართული ტიტულები. ბიზანტიური ტიტულებიდან
ქართველი მეფეები
ატარებდნენ პატრიკიოზის, მაგისტროსობის,ნოველის
იმოსის, სევასტოსისა და კურაპალატის ტიტულებს, რ
ომელთაგან უმაღლესი კურაპალატობა იყო. თვით
ბიზანტიაში სულ 18 ტიტული არსებობდა და
ყველაზე საპატიო ტიტულს მეთვრამეტე კეისარობაწარმოადგენდა, რომელიც იმპერატორმა
დავითის მამას გიორგი II-ს მიანიჭა. კურაპალატობა
მეთექვსმეტე ტიტული იყო, ანუ მნიშვნელობით
მესამე ადგილზე იდგა.
ქართველებიდან ბიზანტიამ ეს ტიტული პირველად
ქართლის ერისმთავარს გუარამს მიანიჭა. დავით
აღმაშენებელმა ერთიან საქართველოს მეფეთაგან
პირველმა უარყო ბიზანტიური საკარისკაცო
ტიტულები, როგორც ნიშანი ბიზანტიის
ხელმწიფესთან თანასწორობისა.
ქართული ტიტულატურა (ტიტულების
ჯგუფი), ჩამოყალიბებას ბაგრატ III–ის დროს იწყებს
და დავითის შემდეგაც გრძელდება.
ბაგრატმა აფხაზეთისა და ტაოკლარჯეთის სამეფოები გააერთიანა და შედეგად
მიიღო ტიტული – „მეფე აფხაზთა და ქართველთა―[2]
5.
რანისა (არანი) და კახეთის შემოერთების შემდეგ, ქართველ
მეფეთა ტიტულიც იზრდება და დავითი იწოდება: „მეფე
აფხაზთა და ქართველთა, რანთა და კახთა―. მოგვიანებით ამას
ემატება წოდება „მეფე სომეხთა―. მას მერე რაც დავითმა ლორეტაშირის სამეფო გაათავისუფლა და სომხეთის მეფეები
დაიმორჩილა, ქართველ მეფეთა სრული ტიტული გახდა: „მეფე
აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა―[3]
ლორე-ტაშირის გარდა შარვანიცა და ანისიც დავით
აღმაშენებელმა სიცოცხლის ბოლო წლებში შემოიერთა და მისი
მემკვიდრეების ტიტულატურაში აისახა კიდეც ეს მოვლენა[3].
კერძოდ, მათი ტიტულატურა ასეთი იყო: „მეფე
აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა და
შარვანშა და შაჰანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა და
დასავლეთისა―.
![
„ქრისტე, ადიდე დავით მეფე
აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა―
დავითამდე ქართველ მეფეებს ჰქონდათ როგორც
უცხოური (უმეტესად ბიზანტიური), ისე
ქართული ტიტულები. ბიზანტიური ტიტულებიდან
ქართველი მეფეები
ატარებდნენ პატრიკიოზის, მაგისტროსობის,ნოველის
იმოსის, სევასტოსისა და კურაპალატის ტიტულებს, რ
ომელთაგან უმაღლესი კურაპალატობა იყო. თვით
ბიზანტიაში სულ 18 ტიტული არსებობდა და
ყველაზე საპატიო ტიტულს მეთვრამეტე კეისარობაწარმოადგენდა, რომელიც იმპერატორმა
დავითის მამას გიორგი II-ს მიანიჭა. კურაპალატობა
მეთექვსმეტე ტიტული იყო, ანუ მნიშვნელობით
მესამე ადგილზე იდგა.
ქართველებიდან ბიზანტიამ ეს ტიტული პირველად
ქართლის ერისმთავარს გუარამს მიანიჭა. დავით
აღმაშენებელმა ერთიან საქართველოს მეფეთაგან
პირველმა უარყო ბიზანტიური საკარისკაცო
ტიტულები, როგორც ნიშანი ბიზანტიის
ხელმწიფესთან თანასწორობისა.
ქართული ტიტულატურა (ტიტულების
ჯგუფი), ჩამოყალიბებას ბაგრატ III–ის დროს იწყებს
და დავითის შემდეგაც გრძელდება.
ბაგრატმა აფხაზეთისა და ტაოკლარჯეთის სამეფოები გააერთიანა და შედეგად
მიიღო ტიტული – „მეფე აფხაზთა და ქართველთა―[2]](https://image.slidesharecdn.com/random-131023063754-phpapp02/85/-4-320.jpg)
![
რანისა (არანი) და კახეთის შემოერთების შემდეგ, ქართველ
მეფეთა ტიტულიც იზრდება და დავითი იწოდება: „მეფე
აფხაზთა და ქართველთა, რანთა და კახთა―. მოგვიანებით ამას
ემატება წოდება „მეფე სომეხთა―. მას მერე რაც დავითმა ლორეტაშირის სამეფო გაათავისუფლა და სომხეთის მეფეები
დაიმორჩილა, ქართველ მეფეთა სრული ტიტული გახდა: „მეფე
აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა―[3]
ლორე-ტაშირის გარდა შარვანიცა და ანისიც დავით
აღმაშენებელმა სიცოცხლის ბოლო წლებში შემოიერთა და მისი
მემკვიდრეების ტიტულატურაში აისახა კიდეც ეს მოვლენა[3].
კერძოდ, მათი ტიტულატურა ასეთი იყო: „მეფე
აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა და
შარვანშა და შაჰანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა და
დასავლეთისა―.
](https://image.slidesharecdn.com/random-131023063754-phpapp02/85/-5-320.jpg)