8ความสำคัญต่อระบบȨวศและสิ่งแวดล้อม
- 1. 68 มหัศจรรย์ป่าสาคู 68 ความสำ�คัญของป่าสาคูต่อระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อม สาคู จัดเป็นพืชอนุรักษ์ดินและȨำ� ลำ�ต้นที่ทอดเลื้อยไปตามพื้นดิน มีประโยชน์ ในการช่วยยึดและกั้นดินไม่ให้ไหลลงสู่Ȩำ� เป็นการช่วยป้องกันดินถูกกัดเซาะและพังทลาย ลักษณะพิเศษของลำ�ต้นเช่นนี้ช่วยในการดักตะกอนและช่วยกรองขยะต่างๆ เอาไว้ไม่ให้ ไหลลงสู่แม่Ȩำ� ดังนั้น สาคูจึงเป็นพันธุ์ไม้ ที่มีความเหมาะสมเป็นอย่างยิ่ง ในการที่จะนำ� มาปลูกริมȨำ� ซึ่งอาจทำ�การปลูก โดยปลูกเป็นแถบ ลึกเข้ามาในชายฝั่ง ในรูปแบบของ การปลูกป่าชายȨำ� โดยเมื่อต้นไม้โตขึ้น สัตว์ป่าจะได้ใช้ เป็นที่อยู่อาศัยและหลบภัยด้วย คนในสมัยโบราญมีความคิดอนุรักษ์แบบนี้มานานแล้ว โดยสังเกตได้ตามสวนผลไม้หรือ ที่นา พบว่าบริเวณที่ติดกับลำ�คลอง จะเว้นไม้ใหญ่ไว้รวมทั้งปลูกสาคูแทรกไว้ ทั้งนี้เพื่อให้ ต้นไม้และสาคู ช่วยอนุรักษ์Ȩำ�และดินให้กับสวนของตัวเอง (ธนิตย์ หนูยิ้ม สาคู พันธุ์ไม้, 2548) แสดงภาพ ระบบนิเวศป่าสาคู ริมคลอง หมู่ 6 ต.โคกสะบ้า อ.นาโยง จ.ตรัง
- 2. L a b S c h o o l P r o j e c t 69 มหัศจรรย์ป่าสาคู 69 แสดงภาพระบบนิเวศป่าสาคู หมู่ 1 ต.โคกสะบ้า อ.นาโยง จ.ตรัง สาคู มีผู้นำ�มาปลูกเพื่อช่วยเพิ่มคุณค่าต่อระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อม โดยมีรูปแบบการปลูกดังนี้ 1. ใช้สาคูปลูกเป็นไม้ให้ร่มด้วยสาคูเป็นปาล์มขนาดใหญ่สูงมีเรือนยอดที่ แผ่กว้างพอสมควร จึงเหมาะที่จะนำ�มาปลูกเป็นไม้ให้ร่ม อีกทั้งสาคูมีใบที่ ติดอยู่กับต้นมีอายุยาวนาน โดยไม่ร่วงหล่นลงมาง่ายๆ จะช่วยลดปัญหาขยะ จากการร่วงหล่นของใบลงได้มาก อีกทั้งออกดอกติดผลเพียงครั้งเดียวในรอบ วงชีวิตและเป็นผลที่มีขนาดเล็กไม่เป็นอันตรายต่อเจ้าของบ้านในขณะร่วง หล่นลงมา จึงจัดเป็นพืชชนิดหนึ่งที่มีความเหมาะสมใช้ปลูกให้ร่มเงา 2. ใช้สาคูเป็นแนวกันลม เนื่องจากสาคูมีระบบรากที่แข็งแรง อีกทั้งชอบขึ้น เป็นกอที่มีความสูงลดหลั่นต่างกันหลายชั้นเรือนยอด จึงมีความเหมาะสม อย่างยิ่งที่จะนำ�มาปลูกเป็นแนวกันลมช่วยลดความแรงของลมเป็นการ ป้องกันความเสียหายจากแรงลมให้บ้านพักอาศัยและสวนไม้ผล
- 3. 70 มหัศจรรย์ป่าสาคู 70 3. ใช้ปลูกเพื่อป้องกันการกัดเซาะหรือพังทลายของหน้าดินด้วยสาคูมีระบบราก ลักษณะของลำ�ต้นและการแตกกอเป็นกอใหญ่ที่หนาแน่น ช่วยยึดเกาะดินไม่ ให้พังทลายจากการกัดเซาะของȨำ�ได้ดี 4. ใช้ปลูกเป็นแถวหรือแนวแสดงแนวเขตพื้นที่อนุรักษ์ซึ่งปกติแนวป่า เขตพื้นที่อนุรักษ์มักจะทำ�การสร้างถนน หรือการขุดคลองล้อมรอบพื้นที่แต่ วิธีดังกล่าวเป็นวิธีที่ค่อนข้างจะใช้เงินลงทุนจำ�นวนมากและอาจถูกใช้เป็น เส้นทางเข้าไปลักลอบตัดฟันไม้หรือการเข้าไปล่าสัตว์อย่างผิดกฎหมาย การขุดคลองอาจทำ�ให้มีการระบายȨำ�ออกจากพื้นที่เป็นสาเหตุเบื้องต้นที่ ก่อให้เกิดไฟไหม้ป่า ในทางตรงกันข้าม สาคูเป็นพืชที่เจริญเติบโตได้ในหลาย สภาพพื้นที่ มีการเจริญเติบโตเร็ว มีลักษณะของใบที่แตกต่างจากไม้ยืนต้น ทั่วไป ทนต่อการทำ�ลายของไฟป่า และมีประโยชน์ต่อประชาชนที่อาศัยอยู่ รอบๆป่าหรือพื้นที่นั้น ดังนั้น สาคูจึงเหมาะที่จะใช้เป็นพืชที่จะนำ�มาปลูกเพื่อวัตถุประสงค์ดังกล่าว โดย เฉพาะการนำ�มาปลูกเป็นแนวเขตอุทยานแห่งชาติ หรือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขตห้าม ล่าสัตว์ป่า รวมทั้งป่าสงวนแห่งชาติที่เป็นป่าพรุ ซึ่งเป็นวิธีการธรรมชาติที่สิ้นเปลืองค่าใช้ จ่ายน้อยและไม่มีผลเสียต่อการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ ในปีพุทธศักราช 2542 โครงการศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทอง อันเนื่องมาจาก พระราชดำ�ริ จังหวัดนราธิวาส โดยสถานีทดลองปลูกพรรณไม้พิกุลทอง ได้ทำ�การปลูก ปาล์มสาคู โดยปลูกเป็นแถบกว้าง 3 เมตร ยาวประมาณ 3 กิโลเมตร ตามแนวกันไฟ ที่ขุดขึ้นสำ�หรับใช้ในการป้องกันไฟไหม้ป่า ณ ป่าพรุโต๊ะแดง อำ�เภอสุไหงโกลก จังหวัด- นราธิวาส พบว่าต้นสาคูสามารถขึ้นได้ดีมาก จึงอาจนำ�มาใช้เป็นตัวอย่างเพื่อขยายผลไป ใช้ปลูก ในพื้นที่อื่นต่อไปได้ และจากการที่สาคูมีประโยชน์ โดยเกือบทุกส่วนสามารถนำ� มาใช้ประโยชน์ได้ ช่วยทำ�ให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพรวมทั้งเป็นแหล่งซับȨำ�จืด ที่สำ�คัญจึงจำ�เป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการศึกษาวิจัยอย่างรีบด่วนถึงขั้นตอนการและ เทคนิคการในผลิตกล้าสาคูให้เพียงพอต่อการปลูกต่อไป ( ที่มา : ธนิตย์ หนูยิ้ม : สาคู พันธุ์ไม้ - โครงการแผนที่ภูมิทัศน์ภาคใต้,2548)
- 4. L a b S c h o o l P r o j e c t 71 มหัศจรรย์ป่าสาคู 71 สาคู เป็นพืชหลัก ที่ขึ้นบริเวณพื้นที่ชุ่มȨำ� ห้วย หนอง คลอง บึง หรือแหล่งȨำ� ธรรมชาติต่างๆ ในพื้นที่ ที่ต้นสาคูขึ้นหนาแน่น ก่อให้เกิดระบบนิเวศป่าสาคูที่มีความ อุดมสมบูรณ์ มีความหลากหลายทางชีวภาพ ได้เอื้อประโยชน์ต่อชาวบ้านที่อยู่อาศัยใกล้ ป่าสาคู และบริเวณใกล้เคียง ประโยชน์ของระบบนิเวศป่าสาคูจำ�แนกได้ ดังนี้ 1.แหล่งȨำ�ป่าสาคู เป็นแหล่งกักเก็บȨำ�ตามธรรมชาติที่สำ�คัญ ระบบรากของ สาคูช่วยซึมซับȨำ� ทำ�ให้ระดับȨำ�ใต้ดินตื้นเป็นแหล่งȨำ�ดื่ม Ȩำ�ใช้ และการทำ�การเกษตร และป้องกันการพังทลายของดินในช่วงหน้าฝนที่Ȩำ�ไหลแรงและชาวบ้านนิยมขุดบ่อȨำ� บริเวณใกล้ป่าสาคู เพราะในช่วงหน้าแล้ง Ȩำ�จะไม่แห้งขอด 2.แหล่งอยู่อาศัยและเพาะพันธุ์สัตว์Ȩำ� บริเวณแหล่งȨำ�ในป่าสาคูจะเป็นแหล่ง หากิน อยู่อาศัยหลบซ่อน เป็นแหล่งขยายพันธุ์ของสัตว์Ȩำ�หน้าแล้งสัตว์Ȩำ�ได้อาศัยบริเวณ ป่าสาคูที่มีȨำ�ขังชุ่มชื้นเพื่อรอเข้าสู่หน้าฝนอีกครั้งอาหารที่สำ�คัญของสัตว์ชนิดต่างๆได้แก่ อาหารที่ลอยมากับสายȨำ� การทับถมของซากพืชซากสัตว์ หรือแม้แต่หน่ออ่อน ของสาคู และหอยโข่งชอบวางไข่บนทางสาคู 3.แหล่งพันธุ์พืชชนิดต่างๆ ป่าสาคูเป็นแหล่งอาหารเพื่อยังชีพ ชาวบ้านสามารถ เก็บเกี่ยวผลประโยชน์ได้จากป่าสาคูไม่ว่าจะเป็นไม้ใช้สอยผลไม้พื้นบ้านพืชผักพื้นบ้าน สมุนไพร การที่ไม่ต้องซื้อหมายถึงการประหยัดรายจ่าย และอาจเหลือขายเป็นรายได้เสริม ซึ่งเป็นฐานเศรษฐกิจพอเพียงของคนยากจน แสดงภาพ ระบบนิเวศป่าสาคูริมคลอง ที่มา : http://measwatch.org/writing/802
- 5. 72 มหัศจรรย์ป่าสาคู 72 สรุประบบรากของสาคูช่วยซึมซับȨำ� ทำ�ให้ระดับȨำ�ใต้ดินตื้นเป็นแหล่งȨำ�ดื่ม Ȩำ� ใช้ และการทำ�การเกษตร และป้องกันการพังทลายของดินในช่วงหน้าฝน ที่Ȩำ�ไหลแรง ชาวบ้านนิยมขุดบ่อȨำ�บริเวณใกล้ป่าสาคู เพราะในช่วงหน้าแล้งระบบรากสาคูซับȨำ�ไว้ไม่ แห้งขอด แสดงภาพ แหล่งȨำ�ในป่าสาคู (สมาคมหยาดฝน เอื้อเฟื้อภาพและข้อมูล)