More Related Content
Similar to Άρης Αλεξάνδρου - Ελληνικά γράμματα.docx (20)
More from eucharis (20)
Recently uploaded (20)
Άρης Αλεξάνδρου - Ελληνικά γράμματα.docx
- 1. ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Ο Άρης Αλεξάνδρου είναι μία από τις μυθικές μορφές των ελληνικών γραμμάτων. Όχι μόνο για το εμβληματικό Κιβώτιο του, που κατά τη γνώμη πολλών, είναι ένα από τα πιό σημαντικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα, αλλά και για τα άρθρά του, την ποίηση, τα δοκίμιά του και κυρίως για τις μεταφράσεις του. Ολα τα μυθιστορήματα του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, του Τσέχωφ, της Αχμάτοβα, του Ηλία Ερενμπουργκ αλλά και του Ευγένιου Ο’ Νήλ, του Στέφαν Τσβάιχ, του Τζακ Λόντον και τόσων άλλων, που έχουμε διαβάσει στα ελληνικά και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Γκοβόστη, είναι δικές του. Ενας αριστερός διανοούμενος, με την ουσιαστική έννοια του όρου, που όμως, λόγω του ότι δεν υπηρέτησε την άποψη κάποιου συγκεκριμμένου κόμματος, βρέθηκε στο περιθώριο,
- 2. επιβεβαιώνοντας την άποψη που λέει ότι η αριστερά τρώει τα παιδιά της. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοτέλης Βασιλειάδης και γεννήθηκε το 1922 στο Λένινγκραντ. Από πατέρα Έλληνα και μητέρα Ρωσίδα εσθονικής καταγωγής. Το 1928 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, αρχικά στη Θεσσαλονίκη, όπου ο Αλεξάνδρου πρωτοδιδάχτηκε την ελληνική γλώσσα, και από το 1930 στην Αθήνα. Το 1940 αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου μαζί με τον Ανδρέα Φραγκιά, τον Γεράσιμο Σταύρου και άλλους είχαν συγκροτήσει μιά ομάδα μαρξιστικού προσανατολισμού. Εδωσε εξετάσεις στο Πολυτεχνείο και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών χωρίς επιτυχία, πέτυχε όμως στις εξετάσεις της ΑΣΟΕΕ, μαθήματα της οποίας παρακολούθησε για δύο χρόνια, έως το 1942, οπότε άρχισε να εργάζεται ως μεταφραστής, υιοθετώντας το όνομα Αρης Αλεξάνδρου.
- 3. Στην Κατοχή υπήρξε μέλος αντιστασιακής οργάνωσης που προσχώρησε στο ΕΑΜ νέων, από την οποία αποχώρησε έναν χρόνο αργότερα διαφωνώντας με τη συκοφάντηση συντρόφων του ως προδοτών. Κατά τα Δεκεμβριανά του 1944 τον συνέλαβαν οι αγγλικές στρατιωτικές αρχές και κρατήθηκε στο στρατόπεδο της Ελ Ντάμπα στη Λιβύη, από όπου επέστρεψε το 1945. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου εξορίστηκε για τα πολιτικά του φρονήματα στη Λήμνο, στη Μακρόνησο και στον Αι - Στράτη. Τον Νοέμβριο του 1953 καταδικάστηκε ως ανυπότακτος -δικηγόρος του ήταν ο Ηλίας Ηλιού- και παρέμεινε στις φυλακές Αβέρωφ, Αίγινας και Γυάρου ως το 1958. Το 1959 παντρεύτηκε με την ποιήτρια και δημοσιογράφο Καίτη Δρόσου και, αμέσως ματά την επιβολή της δικτατορίας του 1967, εγκαταστάθηκε μαζί της στο Παρίσι, όπου έκανε ποικίλες χειρωνακτικές εργασίες. Από το 1975 ο Άρης Αλεξάνδρου συνεργάστηκε και πάλι ως μεταφραστής με ελληνικούς εκδοτικούς οίκους και περιοδικά. Πέθανε
- 4. στο Παρίσι,στις 2 Ιουλίου του 1978, σε ηλικία 56 ετών. Το μυθιστόρημά του Το Κιβώτιο -Αθήνα 1966-Παρίσι 1972- αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αξιομνημόνευτο είναι το ποιητικό του έργο, που διέγραψε την πορεία από την τον στρατευμένο λόγο υπέρ του κομμουνισμού, στην έκφραση της απογοήτευσης για τη ματαιότητα του αγώνα. Έργα του έχουν μεταφραστεί κυρίως στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά. Τιμήθηκε με το βραβείο της Ειρήνης στο Φεστιβάλ της Μόσχας το 1962. Ποιές ήταν όμως οι απόψεις του Άρη Αλεξάνδρου που τον έκαναν αιρετικό στα μάτια οποιασδήποτε επίσημης και οργανωμένης ομάδας; «Δεν ανήκω σε κανένα κόμμα και σε καμιά πολιτική οργάνωση. Δεν είμαι μέλος καμιάς εκκλησίας. Δεν είμαι οπαδός καμιάς θρησκείας. Οπως το ‘ χω ξαναπεί, Δεσμώτης τηδε ίσταμαι τοις ένδον ρήμασι πειθόμενος. Εχοντας περάσει από τα ξερονήσια και τις φυλακές, νιώθω πως είμαι συγκρατούμενος όχι μόνο με όσους υποφέρουν στα φασιστικά στρατόπεδα, μα και με όσους βασανίζονται στο Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ. Νιώθω αλληλέγγυος και συνυπεύθυνος με όσους αγωνίστηκαν, αγωνίζονται, και θα αγωνιστούν εναντίον όλων των τυράννων, εστεμμένων και τραγιασκοφόρων, εναντίον όλων των δεσποτών, γαλονάδων και ρασοφόρων». Αυτός είναι ο Άρης Αλεξάνδρου με δικά του λόγια. Ενας αδογμάτιστος διανοούμενος της αριστεράς, ένας βαθειά καλιεργημένος άνθρωπος, που δεν έβγαλε ποτέ τα προσωπικά του πολιτικά πιστεύω πρός πώληση. Η διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έγινε η δική του αρχή και αυτήν υπερασπίστηκε μέσα από το έργο του. «Ανήκω στο ανύπαρκτο κόμμα των ποιητών», έλεγε συχνά ο ίδιος. Στο βιβλίο του Έξω απ΄τα δόντια, υπάρχουν δεκατρία δοκίμια με σκέψεις και απόψεις, γραμμένα ανάμεσα στο 1937 και το 1975, ένα θεατρικό έργο και ένα σενάριο. Κείμενα που πρωτοδημοσιεύτηκαν στα περιοδικά Νεοελληνικά Γράμματα, Καλλιτεχνικά Νέα, Καινούργια Εποχή, Επιθεώρηση Τέχνης, Εποχές, κ.α. Δείγματα γραφής και απόψεων ενός ασυμβίβαστου ανθρώπου που δεν μπήκε ποτέ σε κομματικά καλούπια.
- 5. «Ο ποιητής είναι λίγο πολύ ένα άτομο μη φυσιολογικό, αν δεχτούμε βέβαια ότι φυσιολογικοί άνθρωποι είναι οι μπακάληδες και οι χωροφύλακες», γράφει σε ένα από αυτά τα άρθρα που περιέχονται στο βιβλίο και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1959 στα πλαίσια μιάς συνέντευξής του στον Ρένο Αποστολίδη. ΄΄Ο κόσμος λέει συνήθως πως οι ποιητές είναι ευαίσθητοι, αλαφροίσκιωτοι, ο Σεφέρης λέει κάπου πως όλη η Ελλάδα τον ΄΄πληγώνει΄΄, νομίζω όμως πως ουσιαστικά όλος ο κόσμος τον ΄΄πληγώνει΄΄, γιατί ο ποιητής αισθάνεται υπεύθυνο τον εαυτό του για κάθε τι που συμβαίνει γύρω του. «Ο ποιητής», λέει ο Μαγιακόβσκι, «μένει πάντοτε χρεώστης απέναντι στον κόσμο. Πληρώνει πάντα τόκους και πρόστιμα για τον πόνο των ανθρώπων». «Ο ποιητής, απ’ τη φύση του, δεν μπορεί παρά να εκφράζει τις απόψεις του ατόμου. Αργά ή γρήγορα θα έρθει σε σύγκρουση με την κοινωνία ή την ομάδα και θα ακολουθήσει, βασικά, έναν από τους εξής τρείς δρόμους: Ή θα ασκήσει κριτική στις κυβερνήσεις και στις ηγεσίες των κομμάτων ή θα κλειστεί στον γυάλινο πύργο του ή θα συμβιβαστεί και θα γίνει κομφορμιστής. Ο ποιητής είναι πάντοτε με το μέρος της Αντιγόνης και ποτέ με το μέρος του Κρέοντα, είναι πάντοτε με το μέρος του Παστερνάκ και ποτέ με το μέρος της Ενώσεως Σοβιετικών συγγραφέων, άσχετα αν ο Παστερνάκ προτίμησε να υποκύψει στην πίεση της Σοβιετικής εξουσίας. Περιττό να προσθέσω ότι ο ποιητής είναι πάντοτε με το μέρος των διωκομένων από τη Γενική Ασφάλεια πνευματικών ανθρώπων, άσχετα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις κι άσχετα βέβαια απ΄την ποιότητα του έργου τους».
- 6. Αυτός είναι ο Άρης Αλεξάνδρου. Μιά σπάνια πνευματική μορφή των ελληνικών γραμμάτων που, ως νεώτεροι, οφείλουμε να ανακαλύψουμε από την αρχή. Για τον Αρη Αλεξάνδρου και τη γραφή του έγραψαν: Δημήτρης Ραυτόπουλος – Κριτικός λογοτεχνίας: «Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι ο Αλεξάνδρου, ανεξάρτητα από τις αγωνίες που είχε μέσα του, πίστευε στον κομμουνισμό τίμια και απόλυτα. Εγκαταλείπει, παρ' όλα αυτά, βαθμιαία την ένταξή του στο Κόμμα, καθώς και τις αριστερές του ιδέες. Έχει όμως σημασία να πούμε ότι, εγκαταλείποντας τις ιδέες, όχι μόνο δεν πάει στην αντίπαλη πλευρά αλλά δέχεται τους διωγμούς ως αριστερός! Η ηθική που είναι πίσω από τις ιδέες παραμένει. Πίσω από τον κομμουνισμό υπήρχε ο ανθρωπισμός, η ισότητα, η δικαιοσύνη και πιστεύαμε τότε ότι ο κομμουνισμός ήταν ελευθερία. Στην πορεία αποδείχθηκε σκλαβιά». Περικλής Κοροβέσης: «Γεγονός που μας κάνει να σκεφτούμε για το τέλος της μικρής μας λογοτεχνίας και την ελπίδα μιας νέας γραφής που να πηγαίνει κόντρα στην αναπαράσταση, δηλαδή στην εκφραστική μορφή της αστικής ιδεολογίας και λογοτεχνίας, μιας γραφής που να σπάει την αστική φόρμα, για μια γραφή χωρίς το αστικό ή ρεβιζιονιστικό νόημα, καταστρέφοντας τις συνθήκες που μπορεί αυτό να δημιουργηθεί, έτσι που να μη μπορεί να διαβαστεί, ν’ αλλάξει τον
- 7. τρόπο διαβάσματος, αρχίζοντας με την έρευνα-αναζήτηση μιας απίθανης-αδύνατης γραφής». Μάρω Δούκα: «Και όπως ο ανακριτής - επινόημα καραδοκεί μέσα από την απόλυτη τη σκοτεινή ελευθερία του απελπισμένου, έτσι και ο ιδιοφυής Αλεξάνδρου καραδοκεί αδέκαστος μέσα από τα χαλάσματα της εποχής που τον σημάδεψε. Είναι ο κομματικός μηχανισμός που ενθαρρύνει και καλλιεργεί παρόμοιες κακώσεις και εκτροπές ή μήπως αυτή και μόνη η συμμετοχή, αυτή και μόνη η εκτίναξη προς τα έξω αποτελεί δοκιμασία των αξιών που οροθετούν την ανθρώπινη ύπαρξη;» Εργογραφία Ποίηση Ακόμα τούτη η άνοιξη. Γκοβόστης, 1946. Άγονος γραμμή, 1952. Ευθύτης οδών, Homo humanus, 1959. Ποιήματα 1941-1971, Κείμενα, 1972. Δοκίμια Έξω απ' τα δόντια (1937-1975), Βέργος,1977. Σενάρια Ο λόφος με το συντριβάνι. Βέργος, 1977. Μυθιστορήματα Το κιβώτιο, Κέδρος, 1974.
- 8. Μεταφράσεις Eugene O'Neill, Στις θάλασσες του βορρά, Κι άλλα δύο μονόπρακτα (Γκοβόστης, 1943) Jack London, Το σιδερένιο τακούνι (Γκοβόστης, 1943 / δεν εκδόθηκε, γιατί απαγορεύτηκαν οι αγγλόφωνοι συγγραφείς από την κατοχική λογοκρισία) D. H. Lawrence, Η γυναίκα που έφυγε με τ' άλογο (Γκοβόστης, 1944) Eugene O'Neill, Ο αυτοκράτορας Τζόουνς (Γκοβόστης, 1944) George Bernard Shaw, Καίσαρ και Κλεοπάτρα (Γκοβόστης, 1944) George Bernard Shaw, Το επάγγελμα της κυρίας Γουώρρεν (Γκοβόστης, 1944) Eugene O'Neill, Ο μεγάλος θεός Μπράουν (Γκοβόστης, 1945) Eugene O'Neill, Το φεγγάρι των Καραϊβικών νησιών (Γκοβόστης, 1945) Αντόν Τσέχωφ, Ο βυσσινόκηπος (Γκοβόστης, 1945) Μαξίμ Γκόρκι, Η μάνα (Γκοβόστης, 1946) Eugene O'Neill, Ερημιά (Γκοβόστης, 1946) Eugene O'Neill, Μέρες δίχως τέλος, Ένα μοντέρνο θαύμα (Γκοβόστης, 1946) Eugene O'Neill, Ντυναμό (Γκοβόστης, 1946) Eugene O'Neill, Ο Λάζαρος γέλασε (Γκοβόστης, 1946) Eugene O'Neill, Ο πρώτος άνθρωπος (Γκοβόστης, 1946) Eugene O'Neill, Τα εκατομμύρια του Μάρκο Πόλο (Γκοβόστης, 1946) Eugene O'Neill, Το σιντριβάνι (Γκοβόστης, 1946) Eugene O'Neill, Το χρυσάφι (Γκοβόστης, 1946) Stefan Zweig, Μαρία Αντουανέτα (Γκοβόστης, 1947) Rudyard Kipling, Ο Μόγλης. Ιστορίες από το περίφημο Βιβλίο της ζούγκλας (Γκοβόστης, 1948) Pearl S. Buck, Περήφανη καρδιά (Γκοβόστης, 1949) Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Έγκλημα και τιμωρία (Γκοβόστης, 1951) John Steinbeck, Τορτίλα Φλατ (Γκοβόστης, 1952) Erskine Caldwell, Καπνοτόπια (Γκοβόστης, 1952) Helen Grace Carlisle, Μάνα (Γκοβόστης, 1952) Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Οι αδελφοί Καραμάζοφ (Γκοβόστης, 1953)
- 9. Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Οι δαιμονισμένοι (Γκοβόστης, 1953) Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Ο ηλίθιος (Γκοβόστης, 1953) Μαξίμ Γκόρκι, Στα ξένα χέρια (Γκοβόστης, 1953) Ιβάν Τουργκένιεφ, Ο καπνός (Γ. Παπαδημητρίου, 1953) Pearl S. Buck, Μάνα (Γκοβόστης, 1953) Pearl S. Buck, Δράκου γέννα (Γκοβόστης, 1953) Oscar Wilde, Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ (Γκοβόστης, 1954) Pearl S. Buck, Οι γιοι του Βαν Λουνγκ (Γκοβόστης, 1955) Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Αναμνήσεις απ' το σπίτι των πεθαμένων (Γκοβόστης, 195;) Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Οι φτωχοί (Γκοβόστης, 195;) Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Το χωριό Στεπαντσίκοβο (Γκοβόστης, 195;) Pearl S. Buck, Ανατολικός και δυτικός άνεμος (Γκοβόστης, 1958) Oscar Wilde, De profundis (Γκοβόστης, 1959) Will Durant, Παγκόσμιος ιστορία του πολιτισμού, Τόμος Ε' (Η Αναγέννηση) (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1959) Μαξίμ Γκόρκι, Οι Αρταμάνοφ (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1960) William Faulkner, Οι αδούλωτοι (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1960) Sinclair Lewis, Μπάμπιτ (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1960) Βολταίρος, Ο αγαθούλης (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1960) Ιλία Έρενμπουργκ, Άνθρωποι, χρόνια, ζωή (Εκδόσεις Καίτης Δρόσου, τόμοι α' και β' / 1960 και τόμος γ' / 1961) Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Θεατρικά (Εκδόσεις Καίτης Δρόσου, 1962) Louis Aragon, Παράλληλη ιστορία (Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης 1917 - 1960) (Φυτράκης, 1963) Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Ποιήματα (σε συνεργασία με τον Γιάννη Ρίτσο) (Κέδρος, 1964) Λέων Τολστόι, Άννα Καρένινα (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1964) Αντόν Τσέχοφ, Θάλαμος αρ. 6 (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1964) Guy de Maupassant, Ο φιλαράκος (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1964)
- 10. Κονσταντίν Σιμόνοφ, Ζωντανοί και νεκροί (Θεμέλιο, 1965) Βίκτορ Σκλόφσκι, Λέων Τολστόι (Μέλισσα, 1965) Will Durant, Παγκόσμιος ιστορία του πολιτισμού, Τόμος Θ' (Η εποχή του Βολταίρου) (Αφοι Συρόπουλοι - Κ. Κουμουνδουρέας, 1966) Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Λευκές νύχτες, Το όνειρο ενός γελοίου, Μια γλυκιά γυναίκα (Γκοβόστης, 1970) Άννα Αχμάτοβα, Ρέκβιεμ (περιοδικό Δοκιμασία, τεύχος 2, Ιούλιος - Αύγουστος 1973) Νικολάι Γκόγκολ, Τάρας Μούλμπα (Γκοβόστης, 1973) Jorge Semprún, Το μεγάλο ταξίδι (Εξάντας, 1974) Νικολάι Γκόγκολ, Ο επιθεωρητής. Τα παντρολογήματα (Γκοβόστης, 1980) Jorge Semprún, Ο δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ (Θεμέλιο, 1983) Honoré de Balzac, Οι Σουάνοι (Ηριδανός, 1984) (ημιτελής μετάφραση - συμπληρώθηκε από την Καίτη Δρόσου) Πετρώνιος, Σατυρικόν (Νεφέλη, 1985). Γ. Ε. Μανουσάκης