Euskal literatura gerra zibilaren ostean Gernika aldizkarian
Helburua dugu aldizkari humanista eta liberal hau ezagutaraztea, eta bertako euskarazko literatura modernitatearen aurrerabidean kokatzea. Gernika aldizkaria (1945-1953) sortu zuen Rafael Picaveak Donibane Lohitzunen 1945ean, alemaniarrek alde egin eta gutxira. Erbesteratu talde batek hitzaldi sorta antolatu zuen, eta parte-hartze horiek publikatu zituen Gernikaren lehen zenbakiak. Izenbururako hiri foralaren izena aukeratzeak badu zerikusirik bertako bonbardaketarekin. Gerra Zibilaren ostean elkarbizitza berreskuratzeko ahalegina egin nahi zuten; etxetik bidalitako haiek planak egiten zituzten gizartea antolatzeko, denbora laburrean bueltatzeko asmotan. Ezin jakin zezaketen erbestealdiak iraungo zuen tarte luzea. Aldizkariaren inguruan Gernika Laguntartea antolatu zuten. Ahaztezina zitzaien hiribilduan gertatutako sarraskia. Arbola ere burujabetasun galdu berriaren ikurra zen. Era berean, oso gogoan zuten J. M. Iparragirrek Arbolaren kariaz ondu zuen kanta, abertzaletasun unibertsalistaren adierazpidetzat zeukatena. Gernika Laguntarteak kultura aldizkari kultural hau sortu zuenean tradizio bat berreskuratu nahi zuen. Tradizio hori Berpizkunde humanistan hasten zen. Ez zituzten ahazteko Joanes Uharte Donibaneko medikua, Francisco de Vitoria Ameriketako indio aurkitu berrien aldeko jurista dominikoa, Bartolome de Carranza teologo erasmozalea, Martin Azpilkueta teologoa, Xabierreko Frantzisko zein Zumarragako Juan. Euskal Herriko humanismoaren aitzindaritzat zeuzkaten. Errebindikatzen zituzten Azkoitiko Zalduntxo ilustratuak ere, herria modernizatzen saiatu zirenak. Beraien lanaren jarraitzailetzat daukate beren burua Gernika Laguntartekoek. Gernikaren erredakzio taldeak modernizazio-ahalegina egin nahi zuen euskal gazteriaren onetan. Pedagogia soziala egin nahi zuen. Aipagarria da, halaber, aldizkariko zenbaitek Frantziako pertsonalismoari zioten begikotasuna. Juan Thalamas apaiz irundarra Gernikaren bigarren zuzendaria izan zen. Gasteizeko apaizgaitegian frantseseko irakaslea izandakoak E. Mounier ezkerreko pentsalari katolikoaren lanak ezagutzen zituen. Beharbada, Gernika aldizkariaren aurrekari hurbila Idearium aldizkaria izan zen. Idearium gerra aurretxoan argitaratu zen Gasteizeko apaizgaitegian, eta beraren inguruan biltzen ziren J. Thalamas eta J. M. Barandiaran, besteak beste. Esan beharra dago pertsonalismoak eragin zabala izan zuela Hegoaldean gerra-ostean; J. Agirre Lehendakaria ere pentsamolde horren hurbilekoa zen. Humanismoa aukeratu zuten testuinguru mundial lazgarri hartan irtenbideak topatu nahian. Norabide bera hartu zuen Katalunian Joan Sales idazleak, Incerta gl嘆ria eleberria idatzi zuenean (2005ean berrargitaratua). Nobela gogoangarri hartan gerra hurbileko desmasiak kritikatu zituen PSUCeko militante ohia zen idazleak, eta humanismo bakezalea aldarrikatu zuen.
More Related Content
Similar to Euskal literatura gerra zibilaren ostean Gernika aldizkarian (20)
Euskal literatura gerra zibilaren ostean Gernika aldizkarian
- 1. GERNIKA ALDIZKARIKO EUSKAL LITERATURA (1945-53) Aitor Ortiz de Pinedo 1
- 2. HELBURUAK JARRAIPENAREN BELAUNALDIA HOBETO EZAGUTARAZTEA: 1. ALDIZKARIKO LITERATURA AZTERTUTA 2. IDAZLEEN TESTUINGURU BIOGRAFIKO ETA SOZIALA ZEHAZTUTA 3. TESTUAK MODERNITATEAREN HARIAN KOKATUTA: TALDEKATZEA 4. AZALPEN SATURATUA EMANDA 2
- 3. TESTUINGURUAK I: POLITIKA FRANTZIAKO ERBESTEA (1937-1939) II. MUNDU GERRA (1939-1944) GERRA HOTZA (1945-53) ETSIPENA (1953-1956) 3
- 4. TESTUINGURUAK II: KULTURA Aldizkariak: HERRIA (1944) ETA ESKUALDUNA; EUZKO JAKINTZA (1947); EUZKO GOGOA (1950); EGAN (1954) GERNIKAKO POLEMIKAK: Euskaltzaindia berregituratzea, lapurtera klasikoa : terminologia, nazio-izena: Euskal Herria/Euzkadi Aldizkariaren itxiera eta humanismoa 1956KO MUGARRIA 4
- 6. Gerra-osteko literaturaz egindako AURREKO LANAK Tx. Larrea (1989) P. Iztueta (1991...) J. Azurmendi (1991...) P. Sudupe (1995...) G. Aulestia (1997) Gutuneriak ... 6
- 7. Aldizkaria aztertzeko metodologia I F. Rubio (1976) Gernika laguntartea idazleen bilgune humanista Eklektizismoa: hainbat joeren agertokia Gerra-oste espainiarreko intimismo eta erlijio- zaletasun literarioak 7
- 8. 8 Aldizkariaren azterketa II D. Vilavedra (1997) Antolakuntza editorialik ezean, kazetak nagusi Literatura zer da? Euskara ikertresna J. J. Lanz (2007) 1940-50ko argitalpenak: Iparraldean Erbestean Barnean Estetikak: Postromantikoak Gerra aurreko girokoak Errealismo kostunbrista Nobela historikoa Berritze saioak
- 9. Gernikaren xehetasunak (J. Intxausti,1981) Zuzendariak: 1. R. Picavea 2. J. Thalamas 3. I. Fagoaga Aldizkariaren historia: 1. Kolaboratzaileak 2. Aldizkariaren bizitza 9
- 11. Literatura aztertzeko metodologia Ikergaiaren mugak: euskarazko... Olerkiak Narrazioak Saiakerak Kritika literarioak 11
- 12. Hiru talde nagusi A. LORE-JOKOEN ONDORENGOAK B. GERRA AURREKO JOEREN JARRAITZAILEAK C. BERRITZAILEAK 12
- 13. Poesia eta Modernitatea (O. Paz, 1974) Gernikaren helburua: Euskal Herria modernizatzea Poesia modernoa: Analogia Ironia Modernidadea: Tradizioa ukatzea: klasikotasuna, alegia Sentiberatasuna Pasio kritikoa Historia garaile Perfekzioa etorkizunean Ekintza Espeziea eta ez banakoa Lana, aurrerakuntza eta politika Larrimina Protestanteen nia 13
- 14. LORE-JOKOEN ONDORENGOAK: I. Larramendi, J. Aldabe, D. Dufau 14
- 15. Dominique Dufau Lege zaharreko gizartea iraunarazi: Tradizioaren ikuspegi etnografikoa Emakumeak ohituren begirale Kinka larrian den gizartea: turismoa Euskaldunen ohorea: Xaho, Lore Jokoak, mitologia Normalkuntza saio lotsatiak: euskara unibertsitatera Erreibindikazio politikoa: Arbola eta Euskadi 15
- 17. I単aki Eizmendi (Basarri) Garaiarekin solasean: Baserriak gotorleku Arrantzaleen lan-baldintza gogorrak Gaztetasun iragankorra Erbesteko isla errealista Naturaren interpretazio teozentrikoa 17
- 18. Eusebio Erkiaga Bikoiztasuna: Existentzialismo kristaua Euskara normaltzeko bidean Lapurtera klasikoa onartu Mundu-ikuskera tradizionala: amaren irudia, gabonak 18
- 19. Nikolas Ormaetxea (Orixe) Gizalege kristaua: Ohitura onak (morala) jakintzaren aurretik Obskurantismoa: humanismoa, kultura, zibilizazioa hitz gorrotagarriak Indibidualismoaren kontra Eliza gaurkotzeko premiarik ez Etika kristau gaindiezina 19
- 20. BERRITZAILEAK 20
- 21. Jean Diharce (Iratzeder) Euskararen heldulekuak kolokan -Euskara ospatzen du: Kantak Dantzak Jainkoaren mintzoa da -Eragozkarriak: Turismoa Eskola Dirua 21
- 22. Andima Ibinagabeitia Literatura eguneratu nahi: NIa adierazi beharra Euskara gizaki mundukoiaren adierazpide Hizkera kontserbatzailea Diglosia salatzen: ahaldunen utzikeria Euzko Gogoa eta hizkera jasoa Barneko egiaren balioa Gernikaren defentsa ixtean: Literatur humanismoa: armoni-oreka eta umotasuna Kontenplazio gizabidetsua Zentzu kritikoa: gazteen ideiak kontuan hartu Anaiek aldizkaria suntsitu 22
- 23. Federiko Krutwig Hizkuntza modernizatu: Lapurtera Balio berriak: Kritika Tolerantzia Eszeptizismo epistemologikoaren ondorioz, bakea Aurrerapen eztabaidagarria Ekialdeko erlijioak: mistika Nazinokeriaren kritika: garbizaletasuna eta gerrazaletasuna 23
- 24. Jon Mirande plazara Gernikan Erromantikoen bidetik: Ametsa askatzailea Erritmoa errimarekin bat: analogia Poesia autonomoa eta ludikoa Gizarte konbentzionalaren kritika eta melankolia Sinbolismoa eta mitologia keltiarra Euskaldun zintzoen itxaropen ustela 24
- 25. Jon Mirande eta faxismoa Demokrazia berdintzailea Aristokrazia euskalduna Indibidualismoa galgarri Militarismoa Gizaki berria: dekadentzia eta bigunkeriaren kontra Gaztetasunaren gorazarrea Nazionalismoa Antiintelektualismoa Antiurbanismoa Misoginia Kristautasunaren kritika nietzschearra Testuinguru politiko faxista 25
- 26. Jon Etxaide Literatura errealista: Erbestea Gudan mankatutakoak Elizaren jokabide okerra Gudaren inguruko gogoeta Fededunak historiaren ironiari gehiago egiten dio: Olentzero 26
- 27. Berritzaileak labur Talde ugariena Euskara gizarte aldakorrean Literatura homologatua Pentsaera: humanismoa eta ironia Modernitatearen kritika 27
- 28. ONDORIOAK I JARRAIPENAREN BELAUNALDIAN 3 TALDE: A) Lore-jokoen ondorengoak: Gizarte tradizionalari eutsi nahi: euskara eta fedea Aldarrikapenen justifikazio mitikoa Historiaz ateko gizarte aldagaitza 28
- 29. ONDORIOAK II B) Gerra aurreko giroaren jarraitzaileak: Jarrera defentsiboa aldaketen aurrean Aurrerapenaren aldeko zantzuak: hizkuntzaren status eta corpus plangintza herabea (E. Erkiaga, Orixe) Lehen sektorearen garrantzia: baserria eta arrantzaleak Moral katolikoa 29
- 30. ONDORIOAK III C) BERRITZAILEAK Sinesmen aniztasuna: paganismoa, budismoa, mitologiak (grekoa eta euskalduna) Modernitatearen kritika: nazinokeria eta guduzaletasuna Eliza frankistaren kritika Aldaketa soziala kontuan hartzen (Iratzeder) Abertzaletasun tradizionala auzitan Hizkuntza homologatzea: lapurtera klasikoa 30