2. İÇİNDEKİLER
ISI VE SICAKLIK TANIMI
ISI
SICAKLIK
ISI VE SICAKLIK ARASINDAKİ FARK
HAL DEĞİŞİMİ
ERİME VE DONMA OLAYI
BUHARLAŞMA VE YOĞUŞMA
3. MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
Boşlukta yer kaplayan, hacmi, kütlesi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir.
Madde, doğada fiziksel özelliklerine göre katı, sıvı ve gaz olarak 3 halde bulunur.
• Madde hangi halde olursa olsun bütün maddeler taneciklerden oluşmuştur.
Maddeleri oluşturan tanecikler bazı maddelerde atomu bazı maddelerde de molekülü
temsil eder.
• Maddeyi oluşturan taneciklerin arasında boşluk bulunur.
• Madde hangi halde olursa olsun maddeyi oluşturan tanecikler hareket halindedir.
Bu nedenle maddeyi oluşturan taneciklerin hareketlerinden dolayı hareket (kinetik)
enerjileri vardır.
4. • Maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk miktarı ve taneciklerin hareketi
maddenin haline göre değişir.
• Katı tanecikleri arasındaki boşluk çok azdır ve tanecikler sadece oldukları yerde
titreşme hareketi yaparlar.
• Sıvı tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazladır ve tanecikler hem
titreşme hem de birbirleri üzerinden kayarak dönme (öteleme) hareketi yaparlar.
• Gaz tanecikleri arasındaki boşluk katı ve sıvılara göre çok fazladır ve tanecikler
birbirlerinden tamamen bağımsız hareket ederler. Gaz tanecikleri titreşme,
birbirleri üzerinden kayarak dönme ve hem birbirlerine hem de bulundukları kabın
duvarlarına çarpıp sıçrama (yayılma = difüzyon) hareketi yaparlar.
6. ISI
Bir maddeyi oluşturan taneciklerin sahip oldukları hareket (kinetik) enerjilerinin
toplamına ısı denir. Isı bir enerji türüdür ve ısı enerjisi kalorimetre kabı ile ölçülür.
7. SICAKLIK
Bir maddeyi oluşturan taneciklerin sahip oldukları kinetik enerjilerinin
ortalamasına (yaklaşık bir taneciğin kinetik enerjisine) sıcaklık denir.
Maddeyi oluşturan tanecikler sahip oldukları kinetik enerjileri birbirlerine çarpışma
sonucu aktardıkları için her taneciğin kinetik enerjisi farklı olur ve birbirlerine
çarptıklarında da kinetik enerjileri sürekli değişir. Aynı sıcaklıktaki maddenin
taneciklerinin kinetik enerjileri farklı olduğu için sıcaklık, tek bir taneciğin değil,
taneciklerin tamamının kinetik enerjilerinin ortalamasıdır. (Maddeyi oluşturan
taneciklerin –moleküllerin– tek tek kinetik enerjileri aynı olabildiği gibi, farklı da
olabilir. Bütün moleküllerin kinetik enerjileri toplanıp tanecik sayısına bölünürse,
ortalama bir değer bulunur. Bu ortalama değer hangi maddede daha fazla çıkmış
ise o maddenin sıcaklığı daha fazladır.)
Sıcaklık bir ölçümdür ve birimi derecedir. Sıcaklık, termometre ile ölçülür.
8. ISI VE SICAKLIK ARASINDAKİ FARKLAR
1- Isı bir enerji çeşidi, sıcaklık ise bir ölçümdür.
2- Isı kalorimetre kabı ile sıcaklık termometre ile ölçülür.
3- Isı birimi kalori (cal) veya Joule, sıcaklık birimi ise derecedir.
4- Isı, madde miktarına bağlıdır, sıcaklık ise madde miktarında bağlı değildir.
9. Hal değişimi
Maddeler hal değişimi sırasında çevreden ısı alır ya da çevreye ısı verirler.
Çevreden ısı alarak katı halden sıvı hale geçmeye erime, sıvı halden gaz hale
geçmeye ise buharlaşma adı verilir.
Çevreye ısı vererek gaz halden sıvı hale geçmeye yoğuşma, sıvı halden katı
hale geçmeye ise donma adı verilir.
Gaz haldeki su buharının ani sıcaklık değişiminin etkisiyle çevresine ısı veri
p sıvı hale geçmeden direkt katı hale geçmesine kırağılaşma, katı haldeki
maddenin ise çevreden ısı alıp sıvı hale geçmeden direkt gaz hale geçmesine
de süblimleşme denir.
10. Hal değişimi, bir maddenin sıcaklığı değişmeden moleküller arası potansiyel
enerjisinin ısı alarak ya da vererek değişmesi sonucu meydana gelir. Saf
maddelerin hal değişimi sırasında, sıcaklığı değişmez.
Madde ,genel olarak 4 fazda bulunur:
Katı
Sıvı
Gaz
Plazma
11. ERİME VE DONMA
Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale gelmesine erime denir. Sıvı bir maddenin ısı
kaybederek katı hale gelmesine donma denir. Erime ve donma birbirinin tersidir.
Katı haldeki çikolatayı ısı etkisi ile eritip kalıplara döktüğümüzde çikolata ısı
kaybeder. Donar ve tekrar katı hale gelir. Maddeler dörde ayrılır. Bunlar katı, sıvı
gaz ve plazma olarak bilinir.
12. BUHARLAŞMA VE YOĞUŞMA
Sıvı bir maddenin ısı etkisiyle gaz haline gelmesine buharlaşma denir.
Çaydanlıkta kaynayan sudan çıkan buhar suyun gaz haline iyi bir örnektir. Gaz
halindeki bir maddenin ısı kaybederek tekrar sıvı hale gelmesine ise yoğuşma
denir. Çaydanlıktan çıkan su buharına soğuk tencere kapağını tuttuğumuzda su
buharı tencere buharında ısı kaybeder ve su damlacıkları oluşur.
13. SICAKLIK ÖLÇÜLERİ VE SEMBOLLERİ
Celcius --> Sembolü: C
Fahrenhayt (Fahrenheit) --> Sembolü: F
Kelvin --> Sembolü: K
Santigrat --> Sembolü: C
