คัมภีร์ฉันทศาสตร์ ศศิศา
- 2. บทวิเคราะห์ คุณค่าด้านเนื้อหา รปแบบ ู คมภีรฉนทศาสตร์ เป็นชอตาราหน่ึงทรวบรวมความรูหลากหลายจากตาราเรอง ั ์ั ื่ ํ ี่ ้ ํ ่ื ื่ อนๆ ในชุดแพทยศาสตรสงเคราะหเ์ อาไว ้ เน้ ือหาแบ่งเป็นตอนๆ ๑๙ ตอน ผูแต่งเลือกใช้คา ์ ์ ้ ํ ่ ประพันธ์ในการนําเสนอเนื้อหาได้เหมาะสม โดยเฉพาะในบทนํา หรือตอนเปิ ดเรือง ผูใ้ ช้แต่งคํา ่ ่ ประพนธประเภทกาพยยานี ๑๑ เริมต้นด้วยบทไหว้ครู และต่อด้วยเนื้อหาทีสอนจรรยาแพทย์ ั ์ ์ ั ้ ัิํ ั ่ ่ี ่ ้ ั กบขอควรปฏิบตสาหรบแพทย์ สวนเน้ ือบทตอนทวาดวยลกษณะทบ ๘ ประการ ผูแต่งใช้คา ั ้ ํ ประพันธ์ประเภทร่ายอธิบายให้ความรูเ้ กี่ยวกับโรคและการรักษาโรคของแพทย์แผนไทย ่ องค์ประกอบของเรือง สาระ สาระสําคัญหรือแก่นของเรืองคัมภีรฉนทศาสตร์ ส่วนทีคดเลือกมาให้เรียนเป็ นการ ่ ์ั ่ ั กล่าวถึงความสาคญของแพทยและคุณสมบตทแพทยพึ่งมี ซงจะชวยใหรกษาโรคไดผลมากกวา ํ ั ์ ั ิ ่ี ์ ่ึ ่ ้ ั ้ ่ ่ รูเ้ รืองยาเพียงอย่างเดียว
- 3. ่ โครงเรือง การลาดบเน้ ือความเรมตนดวยบทไหวครู ซงเป็นการไหวพระรตนตรย ไหว ้ ํ ั ่ิ ้ ้ ้ ึ่ ้ ั ั เทพเจาของพราหมณ์ ไหวหมอชวกโกมารภจ (แพทยหลวงของพระเจาพิมพสารแห่งแคว้น ้ ้ ี ั ์ ้ ิ ั่ มคธ) และไหวครูแพทยโ์ ดยทวไป เน้ ือหาบทตอมากล่าวถึงความสาคญของแพทยและจรรยา ้ ่ ํ ั ์ แพทย์ ซงเป็นคุณสมบตทแพทยพ่ึงมี และตอนทายกล่าวถึง ทบ ๘ ประการ ได้แก่ อาการของ ่ึ ั ิ ่ี ์ ้ ั โรคชนิดหนึ่งซึงแทรกซ้อนโรคอืนทีเ่ ป็ นอยูก่อน ่ ่ ่ กลวิธีการแต่ง คมภีรฉนทศาสตรเ์ ป็นหนงสอทจดเป็นตารามีเน้ ือหาเฉพาะดาน การ ั ์ั ั ื ่ี ั ํ ้ นําเสนอใช้โวหารอธิบายเป็ นส่วนใหญ่ แต่เมื่อจะกล่าวถึงเรืองทีเ่ ป็ นนามธรรมผูเ้ ขียนเลือกใช้ ่ ี ่ึ ่ ้ ้ ่ ้ อุปมาโวหารหรอบทเปรยบเทียบ ซงชวยใหผูอานเขาใจความหมายไดง่ายและทาใหเ้ ห็นภาพจาก ื ้ ํ ประพันธ์ชดเจนมากขึ้น ตัวอย่างเช่น ั อาไวจนแก่กลา ํ ้ ้ ์ ื่ ็ ั แพทยอนมากขดขวาง ต่อโรคเขาระวาง ้ ้ ึ่ ตรีโทษแลวจงออกตว ั ถอดความไดว่า : ปิ ดบังไว้จนไข้หนักมาก แพทย์คนอืนจะมารักษาก็ไม่ให้รกษา ้ ่ ั ต่อเมื่อโรคนันเข้าขันทีเ่ สมหะ เลือด ลม เป็ นพิษใกล้ตายจึงไม่รกษาคนไข้นน ้ ้ ั ั้
- 4. คุณค่าึϸȨรรณศลป ้ ิ ์ การสรรคา ผูแต่งได้เลือกใช้คาทีสอความคิด ความเข้าใจ ดังนี้ ํ ้ ํ ่ ื่ การใช้ถอยคําที่เหมาะสมกับเนื้อเรืองและบุคคลในเรือง ้ ่ ่ ้ ํ ่ี กวเี ลือกใชคาทสามารถถ่ายทอดความรูใ้ หเ้ ขาใจไดอย่างตรงไปตรงมา ดงตวอยาง ้ ้ ั ั ่ หนชาติแพทยเ์ หล่าน้ ี ิ เวรามีมิได้กลัว ทากรรมนาใส่ตว ํ ํ ั จะตกไปในอบาย ถอดความไดว่า : แพทยเ์ ลวทรามพวกน้ ี ไม่กลวผลการทาชวทาใหตวเองไดรบผลการ ้ ั ํ ่ั ํ ้ ั ้ั ่ กระทําทีไม่ดี ตายไปก็จะตกนรก
- 5. การใชสานวนไทย ้ํ มีการใชสานวนไทยประกอบการอธิบาย ชวยใหเ้ ขาใจเน้ ือความได ้ ้ํ ่ ้ ่ ชัดเจนยิงขึ้น ดังตัวอย่าง เรียนรคมภีรไสย ู้ ั ์ สขุมไวอยาแพร่งพราย ุ ้ ่ ่ึ ควรกล่าวจงขยาย ื่ ้ อย่ายนแกวแก่วานร จากตวอยาง กล่าวถึงสํานวนยืนแก้วให้วานร หมายถึง การให้ของมีคาแก่คนทีไ่ ม่รูคุณค่า ั ่ ่ ่ ้ ของสงนน เปรยบเทยบกบการเรยนรูคมภีรไ์ สยทควรนาไปบอกตอเม่อเหมาะสมเทานน ิ่ ั้ ี ี ั ี ้ั ่ี ํ ่ ื ่ ั้ ถอดความไดว่า : เรยนรูตาราเวทมนตรคาถา รอบคอบเก็บไวไ้ ม่ตองบอกใครเม่ือสมควร ้ ี ้ํ ์ ้ ่ ่ ํ ่ิ ี ้ ั ่ี ้ ่ พูดจงบอกใหทราบ วาอยานาสงดๆใหกบคนทไม่รูคุณคา ึ ้ การใชโวหาร ้ มีการใชถอยคาในการเปรยบเทยบเพ่อใหผูอานเขาใจความหมายและเห็นภาพ ้ ํ ี ี ื ้้่ ้ ่ ได้ชดเจนยิงขึ้น ดังตัวอย่างเช่น ั ไม่รกจะทายบ ั ํ ั พาตารบเท่ียวขจร ํ ั เสยแรงเป็นครสอน ี ู ทงบุญคุณก็เสอมสญ ั้ ื่ ู ถอดความไดว่า : ไม่รกจะทําให้เสียหาย ทําให้ความรูเ้ ผยแพร่ไปลงแรงสอนให้ก็ไม่ ้ ั ได้ผลตามต้องการ ทังบุญคุณก็ไม่มี ้
- 6. คุณค่าึϸȨงคม ้ ั ่ สะท้อนให้เห็นความเชือของสังคมไทย ฉนทศาสตร์ น่าจะมีความหมายวาตารา ั ่ ํ ่ี ่ (ศาสตร)์ ทแตงเป็นสูตร (ฉันท์) ตามอยางตาราการแพทยใ์ นคมภีรอาถรรพเวท และด้วยเหตุ ่ ํ ั ์ ทวาคมภีรอาถรรพเวท มีเรืองราวเกี่ยวกับไสยศาสตรดวย จึงมักเรียกว่า “ คัมภีรไสย์ ” ี่ ่ ั ์ ่ ์ ้ ์ ดังปรากฏข้อความในบทประพันธ์กล่าวถึงคัมภีรไ์ สยไ์ ว้วา่ รแลวเท่ียวโจทยทาย ู้ ้ ์ แกลงภิปรายถามเค้ามูล ้ ความรนนจะสญ ู ้ ั้ ู เพราะสามหาวเป็นใจพาล ถอดความไดว่า : ไดรบความรูแลวตงคาถามทายตามสบาย ตงใจถามเพ่อทดสอบความรู ้ ้ ้ั ้ ้ ั้ ํ ั้ ื ้ ี่ ้ ั ความรูทไดรบมาก็จะหมดไปเพราะเป็นคนพาลพูดไม่ดี ่ สะท้อนให้เห็นคุณค่าเรืองแพทย์แผนไทย ่ ่ี ถาจะพินิจในสวนทพรรณนาถึงทบ ๘ ้ ั ประการ เราจะปฏิเสธไม่ไดวาการแพทยแผนไทยเป็นการรกษาอกวธีหน่ึง เป็นแพทยทางเลือก ้่ ์ ั ี ิ ์ ่ี ั ํ ่ี ่ ่ื ้ ั ทยงจาเป็นสาหรบชาวชนบททหางไกลความเจรญเราจะคดวาเป็นเรองลาสมยไม่ไดซงปัจจบน ํ ั ิ ิ ่ ้ ่ึ ุ ั การคนควาวจยทางการแพทย์ ก็กลบมาใหความสาคญตอคุณสมบตของพืชสมุนไพรในแตละ ้ ้ ิั ั ้ ํ ั ่ ัิ ่ ท้องถิ่น โดยถือเป็ นทางเลือกหนึ่งในการบําบัดรักษาโรคให้กบคนไข้ ั
- 7. ่ สะท้อนข้อคิดเพือนําไปใช้ในการดําเนินชีวิต ่ึ ซงสามารถนาไปปรบใชไ้ ดกบทุกวชาชีพ เพราะไมวา ํ ั ้ั ิ ่่ จะเป็ นบุคคลในอาชีพใด ถ้าไม่มีความประมาท ความอวดดี ความริษยา ความโลภ ความเห็นแก่ตว ั ความหลงตนเอง และมีศีลธรรมประจําใจ ย่อมได้รบการยกย่องจากบุคคลต่างๆ โดยเฉพาะอาชีพแพทย์ซง ั ึ่ เกี่ยวข้องกับความเป็ นความตายของชีวตคน ให้ปฏิบตดวยความรอบคอบไม่ประมาท โดยนําคําสอนใน ิ ัิ ้ พระพุทธศาสนามาเป็นแนวทางช้ ีนา ํ ่ ให้ความรูเ้ รืองศัพท์ทางการแพทย์แผนโบราณ เชน คาวา “ธาตพิการ” หมายถึง ธาตุทง ๔ ใน ่ ํ ่ ุ ั้ รางกายผนปกติไป ทาใหเ้ กิดโรคตางๆ ข้ ึนตามกองธาตุเหลานน คาวา “กําเดา” หมายถึง อาการไขอยาง ่ ั ํ ่ ่ ั้ ํ ่ ้ ่ หนึ่งเกิดจากหวัด เรียกว่า “ไขกาเดา” อาการของโรคจะมีเลือดออกทางจมูก เรียกวา เลือดกาเดา คาวา ้ํ ่ ํ ํ ่ “ปวดมวน” หมายถึง อาการปวดปั่นป่ วนในท้อง คาศพท์ยาก ํ ั คมภีรฉนทศาสตร : ต้นฉบับในเนื้อเรื่อง เขียนเช่นนี้ยกเว้นที่สารบัญมี ‘ ท่ีตวอกษรสุดทาย ั ์ั ั ั ้ คมภีรไ์ สย์ ั : คมภีรไ์ สยศาสตร์ หมายถึง คัมภีรอาถรรพเวทของพราหมณ์ ตนฉบบในเน้ ือเร่ือง ั ์ ้ ั เขียน “ไสย์” เกียจ : คดโกง กีดกัน อาตมา : ตน พิการ : ความผิดปกติ เสียไปจากสภาพเดิม จกขุ ั : สายตา พิริย : ความเพียร
- 8. เขาระวาง : เข้าไปถึง ้ ตรีโทษ : อาการไข้หนักมาก อยูในระยะทีเ่ ลือดลม เสมหะบังเกิดเป็ นพิษขึ้นพร้อมกันในร่างกาย ่ หินชาติ : เลว ไม่มีจรรยาแพทย์ ในความว่า “หนชาตแพทยเ์ หล่าน้ ี เวรามีมิได้กลัว” ิ ิ เวรา : (เวร) คอ บาปื อย่ายืนแก้วให้วานร : สานวนไทยใชในความหมายวาไม่ควรมอบของมีคาใหแก่ผูทไม่รูคุณคาของนน ่ ํ ้ ่ ่ ้ ้ ่ี ้ ่ ั้ โจทย์ : พูดโอ้อวดในความว่า “รูแล้วเทียวโจทย์ทาย” ้ ่ จําเนียร : ในทน้ ีหมายถึง เชยวชาญ ี่ ี่ ครุกรรม : บาปหนก ั วาตา : ลม กําเดา : อาการไข้อย่างหนึ่งเกิดจากหวัดเรียกว่าไข้กาเดา อาการของโรคมีเลือดออกทางจมูก ํ เรียกว่า เลือดกําเดา ภิยโย : (ภิญโญ) หมายถึง มากยิง ยิงขึ้น ่ ่ วารี : นา ํ้ ปลายมือ : ในทีสุด ่ ท่อน : อาการตัวแข็งนอนนิ่งไม่เคลือนไหวเพราะเพ้อไข้ ่
- 9. …จบแลวค่ะĦ ้ คัมภีรฉนทศาสตร์ แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ ์ ั จัดทําโดย นางสาว ศศิศา จันทร์มีศรี ชนมธยมศกษาปีท่ี 5/2 เลขที่ 22 ั้ ั ึ เสนอ อาจารย์ นตยา ทองดยง ิ ี ิ่ โรงเรยนรษฎานุประดิษฐ์อนุสรณ์ ี ั สานกงานเขตพ้ นท่การศกษามธยมศกษา เขต 13 ํ ั ื ี ึ ั ึ