Παιδική παχυσαρκία3ο Δ.Σ. Αλίμου "Λεωνίδας Κωνσταντάρας"Παρουσίαση της κ. Όλγας Καδδά
( RN, PhD Cardiological Intensive Care Unit Onassis Cardiac Surgery Centre) στο πλαίσιο της ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στο σχολείο μας στις 7/5/2019 με θέμα: "Διατροφή και σωματική δραστηριότητα σε παιδιά και εφήβους. Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου".
θρησκευτικές και άλλες γιορτές ξένων χωρών.mavrarodaΗ εργασία "Θρησκευτικές και άλλες γορτές ξένων χωρών" υλοποιήθηκε στα πλαίσια της Ιστορίας Γ' Γυμνασίου.
Mέταλλα, ιχνοστοιχεία και νερόTasos Serbis MD, PhDΤα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία ανήκουν μαζί με τις βιταμίνες στα μικροθρεπτικά συστατικά της διατροφής, ουσίες δηλαδή που ενώ δε μας παρέχουν ενέργεια, είναι απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του σώματός μας. Πρόκειται για 25 μέταλλα που βρίσκονται στη φύση και ανάλογα με τις ποσότητες που χρειάζεται να καταναλώνει ο άνθρωπος, διακρίνονται σε μακρομέταλλα (μέταλλα) και σε μικρομέταλλα (ιχνοστοιχεία). Από την άλλη, το νερό είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον οργανισμό μας, καθώς τα 2/3 περίπου του βάρους ενός ενήλικα είναι νερό. Θα πρέπει επομένως, τόσο τα παιδιά όσο κι οι ενήλικες να προσλαμβάνουν καθημερινά επαρκείς ποσότητες μετάλλων, ιχνοστοιχείων και νερού.
Διδακτικές προτάσεις Οικιακής ΟικονομίαςEva KrokidiΠροτάσεις, συμβουλές και εκπαιδευτικό υλικό χρήσιμο για την διδασκαλία της Οικιακής Οικονομίας στα ελληνικά σχολεία.
Τα εγκώμια της Μεγάλης ΠαρασκευήςMaria LoizouΤο υλικό αυτό αξιοποιείται από τη μουσικό του σχολείου μας, κυρία Δέσπω Σαββίδου, για την προετοιμασία των μαθητών για την απαγγελία των Εγκώμιων της Μεγάλης Παρασκευής
Διαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Προληπτ...PiecerosBΔιαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Προληπτική Παιδιατρική και Προσυμπτωματικός Έλεγχος σε Παιδιά & Εφήβους
Mέταλλα, ιχνοστοιχεία και νερόTasos Serbis MD, PhDΤα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία ανήκουν μαζί με τις βιταμίνες στα μικροθρεπτικά συστατικά της διατροφής, ουσίες δηλαδή που ενώ δε μας παρέχουν ενέργεια, είναι απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του σώματός μας. Πρόκειται για 25 μέταλλα που βρίσκονται στη φύση και ανάλογα με τις ποσότητες που χρειάζεται να καταναλώνει ο άνθρωπος, διακρίνονται σε μακρομέταλλα (μέταλλα) και σε μικρομέταλλα (ιχνοστοιχεία). Από την άλλη, το νερό είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον οργανισμό μας, καθώς τα 2/3 περίπου του βάρους ενός ενήλικα είναι νερό. Θα πρέπει επομένως, τόσο τα παιδιά όσο κι οι ενήλικες να προσλαμβάνουν καθημερινά επαρκείς ποσότητες μετάλλων, ιχνοστοιχείων και νερού.
Διδακτικές προτάσεις Οικιακής ΟικονομίαςEva KrokidiΠροτάσεις, συμβουλές και εκπαιδευτικό υλικό χρήσιμο για την διδασκαλία της Οικιακής Οικονομίας στα ελληνικά σχολεία.
Τα εγκώμια της Μεγάλης ΠαρασκευήςMaria LoizouΤο υλικό αυτό αξιοποιείται από τη μουσικό του σχολείου μας, κυρία Δέσπω Σαββίδου, για την προετοιμασία των μαθητών για την απαγγελία των Εγκώμιων της Μεγάλης Παρασκευής
Διαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Προληπτ...PiecerosBΔιαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Προληπτική Παιδιατρική και Προσυμπτωματικός Έλεγχος σε Παιδιά & Εφήβους
Διαγνωστική αξία των καμπυλών αύξησηςTasos Serbis MD, PhDΟι καμπύλες αύξησης είναι βασικό εργαλείο παρακολούθησης της αύξησης και της γενικότερης υγείας ενός παιδιού από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση, καθώς μπορούν να βοηθήσουν στην έγκαιρη διάγνωση σοβαρών νοσημάτων. Αφορούν συνήθως το βάρος, το ύψος καθώς και την περίμετρο κεφαλής του κάθε παιδιού. Είναι πολύ σημαντικό να συμπληρώνονται τακτικά από τον παιδίατρο ώστε σε περίπτωση που διαπιστώνεται κάποια απόκλιση από το φυσιολογικό, να γίνεται ο κατάλληλος έλεγχος και το παιδί να παραπέμπεται για περαιτέρω διερεύνηση στον ειδικό.
Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...PiecerosBΤι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδοενδοκρινολογία
Τι είναι, τι δεν είναι αληθής πρώιμη ήβηTasos Serbis MD, PhDΌλο και περισσότεροι γονείς τα τελευταία χρόνια σπεύδουν με το παιδί τους στον παιδίατρο καθώς ανησυχούν για την εμφάνιση συγκεκριμένων ευρημάτων που παραπέμπουν σε πρώιμη έναρξη της ήβης. Τέτοια ευρήματα μπορεί να είναι το στηθάκι στα κορίτσια, η διόγκωση των όρχεων και του πέους στα αγόρια ή η εμφάνιση τριχοφυΐας σε αγόρια και κορίτσια. Θα πρέπει όντως να ανησυχήσει το γονιό ένα τέτοιο εύρημα; Και πότε ένας παιδίατρος θα πρέπει να παραπέμψει το παιδί στον ειδικό παιδοενδοκρινολόγο για περαιτέρω διερεύνηση κι αντιμετώπιση της κατάστασης.
Θηλασμός μετά το χρόνο: Υπερβολή ή Ανάγκη;Sofia PavlouΘηλασμός μετά το χρόνο: Υπερβολή ή Ανάγκη;
Παρουσίαση της Χριστίνας Κόγια στη 2η Ημερίδα Θηλασμού για Γονείς και Επαγγελματίες Υγείας της Εθελοντικής Ομάδας Υποστήριξης Θηλασμού και μητρότητας Λαμίας
https://www.facebook.com/groups/omada.thilasmou.lamias/
SFEE's Position Paper vaccines in EnglishPiecerosBVaccination programs are a crucial pillar of public health policy. They provide significant benefits not just for those vaccinated but for entire populations by building herd immunity. Vaccines save millions of lives worldwide each year and are highly cost effective investments that save costs in healthcare systems. Maintaining up-to-date vaccination programs that cover all age groups according to recommendations and establishing clear processes, goals, budgets and public awareness campaigns are important for optimizing vaccination programs and public health outcomes.
Συνεδρία Ειδικοτήτων σχετιζόμενων με την Φροντίδα της Υγείας του Παιδιού - Ορ...PiecerosBΣυνεδρία Ειδικοτήτων σχετιζόμενων με την Φροντίδα της Υγείας του Παιδιού - Ορθοπεδικά Προβλήματα στα Παιδιά
Συνεδρία Ειδικοτήτων σχετιζόμενων με την Φροντίδα της Υγείας του Παιδιού - Στ...PiecerosBΣυνεδρία Ειδικοτήτων σχετιζόμενων με την Φροντίδα της Υγείας του Παιδιού - Στραβισμός: Αίτια και Αντιμετώπιση
Συνεδρία Ειδικοτήτων σχετιζόμενων με την Φροντίδα της Υγείας του Παιδιού - Πα...PiecerosBΣυνεδρία Ειδικοτήτων σχετιζόμενων με την Φροντίδα της Υγείας του Παιδιού - Παιδική Βαρηκοΐα
Διαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Διαταρα...PiecerosBΔιαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Διαταραχές Εμμήνου Ρύσεως
Διαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Οξεία Α...PiecerosBΔιαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Οξεία Αναπνευστική Δυσχέρεια σε Βρέφος & Παιδί
Διαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Αρτηρια...PiecerosBΔιαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Αρτηριακή Υπέρταση στα Παιδιά
Διαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Αντιμετ...PiecerosBΔιαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Αντιμετώπιση Διαβητικής Κετοξέωσης
Διαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Επεισόδ...PiecerosBΔιαγνωστικοί Αλγόριθμοι και Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Παιδιατρική - Επεισόδια Απώλειας Συνείδησης στα Παιδιά
Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...PiecerosBΤι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδογαστρεντερολογία
Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...PiecerosBΤι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδοαλλεργιολογία
3. Καμπύλες ανάπτυξης - Πρότυπα ανάπτυξης
• WHO πρότυπα ανάπτυξης (2006)
• Centers for Disease Control (CDC)
•
• Euro Growth Charts
• 1990-1993
• 11 ευρωπαικα κράτη
• Fenton Premature Infant Growth Charts
• Australia, Canada, Germany, Italy, Scotland and the United States
• 22-50 εβδομάδες κύησης
• Συνεχίζουν με τις WHO στις 50 εβδομάδες κύησης
• Πίνακες ανά κράτος
• Πίνακες ανά νόσημα ( Down, Turner….)
5. Το Υπουργείο Υγείας συνιστά….
« ………..τη χρήση των
Προτύπων Διαγραμμάτων Αύξησης (0-5 ετών) και Διαγραμμάτων Αναφοράς (5-18 ετών)
του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO)»
«……….και για την εκτίμηση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) τα Διαγράμματα της
Διεθνούς Ομάδας Δράσης για την Παχυσαρκία
(Ιnternational Obesity Task Force Revised BMI cut-offs,2012)»
Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού - Έκδοση 2017
6. The WHO Multicentre Growth Reference Study
(MGRS)-2006
• Θηλάζοντα βρέφη (αποκλειστικός θηλασμός >4 μήνες & Θηλασμός > 1ο έτος )
• 8500 παιδιά
• Ευρέως διαφορετικά έθνη & κουλτούρες
1.Βραζιλία
2.Γκάνα
3.Ινδία
4.Νορβηγία
5.Ομάν
6.ΗΠΑ
• Τακτικές μετρήσεις ύψους & βάρους
• Χωρίς κάπνισμα μητέρας
• Κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη
7. Πρότυπα Ανάπτυξης ΠΟΥ :0-5 ετών
• δείχνουν τη βέλτιστη σωματική ανάπτυξη των παιδιών όλου του κόσμου
εφόσον
• εφαρμόζονταν βέλτιστες πρακτικές
(θηλασμός, μη κάπνισμα της μητέρας, καλή διατροφή
εισαγωγή στερεών τροφών σύμφωνα με τις επιστημονικές συστάσεις
και
• τακτική παρακολούθηση από επαγγελματίες υγείας που γνωρίζουν πώς να εκτιμούν την
σωματική αύξηση
• τα υγιή θηλάζοντα βρέφη ανά τον κόσμο έχουν….. εξαιρετικά όμοια αύξηση
με βάση τις πρακτικές διατροφής και ανατροφής ανεξάρτητα από το που γεννήθηκαν
23. Key points
• Ηλικία σε έτη +x/12
• Ημερομηνία μέτρησης
• Σημειώστε με τελίτσες πάνω
στην καμπύλη
• Στο ίδιο αναστημόμετρο –
ζυγαριά
• Μετρήσεις ανά 6-12μήνες
εκτός:
- βρέφη
- αν υπάρχει νόσος…
24. Ύψος σε καθιστή θέση
• Μήκος ποδιών (leg length)=
Ύψος όρθιας - καθιστής θέσης
25. Ύψος καθιστής θέσης –μήκος ποδιών
Προεφηβεία :αύξηση των κ.άκρων
Εφηβεία : αύξηση κορμού (σπόνδυλοι)
36. «Οι ΕΘ δεν είναι σαν τους βαθμούς στο σχολείο»
• “Το να είσαι στην 10η ΕΘ ΔΕΝ είναι καλύτερο/χειρότερο από την 90η ΕΘ”
• Αυτό που έχει σημασία είναι ο τρόπος ανάπτυξης
• Ακολουθεί την καμπύλη του;
• Είναι συμμετρική η ανάπτυξη σε ΥΣ,ΒΣ,ΠΚ;
• Έχει καλό ΒΣ αλλά πολύ για το ύψος του ( ψηλό ΒΜΙ παχύσαρκο;)
Ή μήπως είναι πολύ αδύνατο; ( χαμηλό BMI ανορεξικό;)
Η ανάπτυξη επηρεάζεται από:
• Γενετική & Επιγενετική:
• Διατροφή
• Περιβάλλον
• Δραστηριότητες
• Νοσήματα
38. ΥΨΟΣ - ΣΤΟΧΟΣ
Υπολογίστε το ύψος-στόχο
κορίτσια : μητέρα + (πατέρας -13 cm)
2
αγόρια : (μητέρα + 13 cm) + πατέρας
2
Τα παιδιά αποκτούν τελικό ύψος ± 8-9 cm (2SD) από
το ύψος-στόχο.
• Ποιό είναι το ύψος των γονιών;
• Σε ποιά ηλικία άρχισε η εφηβεία τους;
Διαφορά ύψους
άνδρα>γυναίκας
13-14cm
39. Ύψος -στόχος
•Πατέρας: 180cm
•Μητέρα: 165 cm
•ΚΟΡΙΤΣΙ
Ύψος στόχος: (180-13) + 165 = 166 ± 8.5 cm
2
ΑΓΟΡΙ
•Ύψος στόχος: 180 + (165+13) = 179 ± 8.5 cm
2
166 cm 157.5-175.5
179 cm 170.5-187.5
Ro OH: ως -2 έτη
43. Πως θα εκτιμήσουμε τις καμπύλες
ανάπτυξης
• Σημειώνουμε το ύψος των γονιών
• Η ΕΘ του ύψους συγκρίνεται με την
ΕΘ του ύψους-στόχου
• Συγκρίνουμε τις ΕΘ ύψους –
βάρους – ΠΚ
• Παρατηρούμε αν μετά τα 2-3 έτη
ως την εφηβεία ακολουθεί τη
γραμμή του
• Χρόνος έναρξης κοντού/ψηλού
αναστήματος
44. • 3 πρώτα έτη
• σύνηθες να τέμνουν προς τα κάτω
• εφηβεία
• σύνηθες να τέμνουν προς τα άνω
• 3 ετών - εφηβεία
• ανησυχητικό να τέμνουν τις γραμμές
¨Crossing the Line¨
46. • 3 πρώτα έτη
• σύνηθες να τέμνουν προς τα κάτω
• εφηβεία
• σύνηθες να τέμνουν προς τα άνω
• 3 ετών - εφηβεία
• ανησυχητικό να τέμνουν τις γραμμές
προς τα άνω
¨Crossing the Line¨
SOS
54. Πριν τους <24 μήνες:
• 90% AGA & LGA ≥25η ΕΘ WHO “catch up growth”
• 85% SGA ≥10η ΕΘ WHO
• SGA :small for gestational age
• AGA :appropriate for gestational age
• LGA :large for gestational age
12.9% προώρων σε ηλικία 4-7 ετών : παχύσαρκα
Οι 2 πιο σημαντικοί παράγοντες:
• μεταβολή (τροχιά) ΒΜΙ z score
•Εισαγωγή στερεών τροφών < 6 μήνες, ειδικά < 3 μήνες
1/10
55. • Έκπτυξη του λιπώδους ιστού
Πρόωρα 1/10 γεννήσεις high-risk group παχυσαρκίας
• Φλεγμονή υποθαλάμου
Απορύθμιση του άξονα
Μόνιμη αλλαγή set point του εγκεφάλου
«Υπερ –σίτιση»:
Θηλασμός = Προστατευτικός παράγοντας
Μειώνει την επίπτωση παχυσαρκίας
•Συνολικά κατά 13%
•Κάθε επιπλέον μήνας μειώνει κατά 4%
•Χαμηλότερα επίπεδα ινσουλίνης
56. Γρήγορη πρόσληψη βάρους …
•Τον 1ο χρόνο ζωής σχετίζεται με
παχυσαρκία
*ειδικά για τα χαμηλού βάρους
γέννησης ( low birth weight ) που
εμφανίζουν πολύ γρήγορο CUG (catch up
growth)
•1-3 ετών σχετίζεται σημαντικά με
καρδιο / μεταβολικό κίνδυνο
57. Δείκτης Μάζας Σώματος
Βάρος σώματος kg
Ύψος²
παχύσαρκα
ΒΜΙ ΕΘ
Ηλικία (έτη)
m ²
BMI =
ΒΜΙ - Πλεονεκτήματα
•Απλή & ανέξοδη μέθοδος
ΒΜΙ - Περιορισμοί
•Αδυναμία διαχωρισμού λιπώδη
από μη λιπώδη ιστό
•Μη αξιολόγηση εφηβικής
ωρίμανσης
•Μη συσχέτιση με
καρδιομεταβολικές επιπλοκές
ενήλικης ζωής
58. Διεθνής ορισμός της παιδικής παχυσαρκίας
Διεθνής Οργανισμός Καταπολέμησης
της Παχυσαρκίας –
International Obesity Task Force (IOTF)
•Διεθνής ορισμός:
Τα οριακά σημεία κατάταξης υπέρβαρου &
παχύσαρκου παιδιού βρίσκονται στις ΕΘ
προέκτασης ΔΜΣ 25 και 30 ενήλικα
αντίστοιχα.
Συσχέτιση με κίνδυνο νοσηρότητας σε
ενήλικο ζωή
Διεθνή κριτήρια του Cole, BMJ 2000
Παχυσαρκία ορίζεται ως η υπερβολική και ανώμαλη συσσώρευση λίπους στο σώμα ή σε
ορισμένες περιοχές του σώματος σε τέτοιο βαθμό που να επηρεάζεται δυσμενώς η υγεία
του ατόμου
62. Επέκταση του ορισμού
Σοβαρή παχυσαρκία -Severe obesity:
Class 2 ≥120% ως <140% της 95ης ΕΘ
ή ΒΜΙ ≥ 35 ως <40 Kgr/m2
Class 3 ≥ 140% της 95ης ΕΘ
ή ΒΜΙ ≥ 40 Kgr/m2
(όποιο είναι χαμηλότερο για
την ηλικία και το φύλο
data 1963 - 1980
BMI:37 kg/m2 έως 97η ΕΘ
data 1988 - 2016
BMI:60 kg/m2 > 95η ΕΘ
63. Prevalence of obesity among children and adolescents, age 5-19, by country, in the
MedDiet region, 1975-2016
(Source: Data retrieved from World Health Organization, Global Health Observatory, 2018).
66. •Παιδιά > 2 ετών
ΕΤΗΣΙΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ
+ Οδηγίες διατροφής
+ Οδηγίες άσκησης
•Παιδιά > 6 ετών
•ΕΤΗΣΙΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ
Επί ελέγχου (+) –θεραπευτική παρέμβαση
“comprehensive, intensive behavioral treatment”
26 ώρες αγωγής σε 2-12 μήνες
Bright Futures recommendations
family-based weight management intervention
Παρέμβαση στην οικογένεια
67. Συζήτηση για το βάρος
•Στιγματισμός του παιδιού
•Μη επιθυμία προσέλευσης στο
ιατρείο
•Μείωση αυτοπεποίθησης
•Κατάθλιψη –θυμός
- Καθυστέρηση παρέμβασης
- Μη αναγνώριση επιπλοκών
•Υπερλιπιδαιμία
•Υπέρταση
•Λιπώδης διήθηση ήπατος
•Διαβήτης
……….
«Obesity stigma»
68. Συζήτηση για το βάρος
•Στιγματισμός του παιδιού
•Μη επιθυμία προσέλευσης στο
ιατρείο
•Μείωση αυτοπεποίθησης
•Κατάθλιψη
•Καθυστέρηση παρέμβασης
•Μη αναγνώριση επιπλοκών
•
«Obesity stigma»
1. Ζητήστε την άδεια να μιλήσετε για το
βάρος και το ΒΜΙ
2. Αποφύγετε τις ταμπέλες με προσωπικά
επίθετα πχ χοντρό /παχύσαρκο παιδί
Πείτε :
• Παιδί με παχυσαρκία
• Ασθενής που εμφανίζει παχυσαρκία
3. Χρησιμοποιήστε ουδέτερες λέξεις .
• Μη υγιές βάρος,
• Αυξημένη πρόσληψη βάρους για την
ηλικία/ ύψος
• Αρκετό βάρος για την υγεία του
4. Αφιερώστε χρόνο
Επιμείνετε στην
υγεία!
69. 40% ως 70% γενετική προδιάθεση στον κίνδυνο παχυσαρκίας
Μελέτες γονιδιώματος 32 loci σημαντικής προδιάθεσης για παχυσαρκία
71. 40% ως 70% γενετική προδιάθεση στον κίνδυνο παχυσαρκίας
Μελέτες γονιδιώματος 32 loci σημαντικής προδιάθεσης για παχυσαρκία
SOS :Ηλικία < 5 ετών!!!!
73. • χωρίς αιμοληψίες,
• χωρίς ακτινοβολία
• χωρίς πόνο ή ταλαιπωρία
• τακτικές επισκέψεις χωρίς να είναι
άρρωστο
• η μεταβολή με το πέρασμα του
χρόνου είναι η σημαντικότερη
• Ένα παιδί μπορεί να είναι μέσα
στις καμπύλες και τα όρια του
«φυσιολογικού»
κι όμως…..
• η πορεία του στον χρόνο να είναι
πολύ ανησυχητική
• αν δεν μετρώνται συχνά τα παιδιά
αυτή η πληροφορία δεν θα γίνει
αντιληπτή
74. Μια μέτρηση σε μια επίσκεψη
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΤΕ ΑΡΚΕΤΗ
για να εξάγουμε συμπεράσματα
Η κατάλληλη χρήση των καμπύλων ανάπτυξης
προϋποθέτει
ακριβείς, επαναλαμβανόμενες μετρήσεις
με την σωστή διαδικασία
Τα πρότυπα ανάπτυξης ΠΟΥ
μας δείχνουν πως θα έπρεπε να μεγαλώνουν,
αν τρέφονταν και παρακολουθούνταν
υπό ιδανικές συνθήκες