�ݺ�ߣ

Hafta 9: Kentsel yapı özelliklerinin
ulaşım davranışları üzerindeki etkileri

DOÇ. DR. DARÇIN AKIN
darcinakin1@gmail.com
www.slideshare.net/dr_darcinakin

İçerik
Kentsel yapının
 (Kentsel bölgeleme (5 sınıf)
 Yoğunluk (3 sınıf) ve arazi değeri (3 sınıf)),

 Otomobil sahipliliği ve

 Yolculuk Davranışı

üzerindeki etkileri konu edinilecektir.
Doç. Dr. Darçın AKIN, darcinakin1@gmail.com, www.slideshare.net/dr_darcinakin

Amaç
 Kentsel yapı karakteristiklerinin
(bölgeleme, yoğunluk, arazi değeri) otomobil
sahipliliği ve yolculuk davranışlarını (yolculuk
sayısı, araç türü tercihi) ne şekilde etkilediğini ortaya
koymak.


Otomobil sahipliliği
 Otomobil sahipliliğinin otomobil kullanımını teşvik
ettiği öngörüsüyle, kentsel yapı içinde bu değişimin
analiz edilmesi ulaşım davranışlarının değişimini ifade
etmek açısından önem arz etmektedir.

 Kentsel bölge, nüfus yoğunluğu ve arazi değeri
sınıflamasına göre otomobil sahipliliği değerlerinin
değişimi tablo ve grafiklerle ifade edilmiştir.


[1] 2005 yılı öncesi para birimi.

Kentsel Bölge Sınıflamasına Göre Alansal Büyüklük, Nüfus, Nüfus Yoğunluğu,
Ortalama Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliği
Kaynak: İstanbul Ulaşım Master Planı Revize Edilmesi Projesi Kapsamında Arazi Kullanım Türleri Trafik Üretim Kılavuzu Hazırlanması Çalışması, İBB Ulaşım Planlama
Müdürlüğü (UPM), 2007 ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Ana Planı (İUAP) Trafik Analiz Bölgesi Verileri, İBB UPM, 2007.

KENTSEL ALAN 2005 NÜFUS 2002 Yılı OTOMOBĠL
BÖLGE (ha) YILI YOĞUNL Ortalama SAHĠPLĠLĠĞĠ
SINIFLAMASI NÜFUS UĞU ARAZĠ
TAHMĠNĠ (kişi/ha) DEĞERĠ 1000 kişi Hane
(TL/m2) başına başına

1. Ġç Merkez 12.764 2.261.797 7.563.509.868 125,30 0,38
153,6
2. Merkez 47.504 8.486.861.186 127,93 0,42
6.593.076 147,62
3. KentselÇeper 107.407 2.867.080.652 112,06 0,41
2.275.885 21,48
4. Kırsal Çeper 98.004 353.995 1.297.456.061 104,54 0,37
3,42
5. Çeper Kırsalı 273.301 121.588 74.786.268 112,29 0,39
0,42
3030 içi 183.788 7.151.844.316 117,98 0,40
10.781.570 58,57
3030 dışı 355.192 2.431.036.570 122,28 0,40
824.771 2,29
TOPLAM 538.980 5.324.630.789 121,71 0,40
11.606.341 21,48

Kentsel Bölge Sınıflamasına Göre Nüfus
Yoğunluğu, Arazi Değeri ve Otomobil
Sahipliliğinin Değişimi

Kentsel Bölge Faktörüne Göre Nüfus Yoğunluğu,
Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliği Değişkenlerinin
Anlamlılık
İstatistiksel Anlamlılığı için p değeri
0,05’ den
Faktör: df küçük
Değişkenler Kentsel (serbestlik olmalı
Bölge derecesi) Mean Square F p Anlamlılık
2005 yılı Bölgeler 4 953289,868 41,793 0,000 EVET
Yoğunluk (kişi/ha) arası
Bölgeler 442 22809,740
<0,050
içinde
Arazi değeri arası
(TL/m2)
Bölgeler 419 46283566,703
<0,050
içinde
Otomobil / 1000 Bölgeler 4 6340,518 1,335 0,256 HAYIR
kişi arası
Bölgeler 440 4748,908
>0,256
içinde

Nüfus yoğunluğu Otomobil
sahipliliği
 Nüfus yoğunluğu düşük (<100 kişi/ha), orta (101-300
kişi/ha) ve yüksek (>300 kişi/ha) yoğunluk olmak
üzere üç sınıf olarak gruplandırılmış olup, bu
sınıflamaya göre alansal büyüklük, nüfus, nüfus
yoğunluğu, arazi ve otomobil sahipliliği değerleri
tabloda verilmiştir.
 Nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu bölgede (>300
kişi/ha) 1000 kişi başına otomobil sahipliliği en
düşüktür (94,22). Hane başına otomobil sahipliliği
değerleri de yoğunluk düştükçe artma eğilimi
göstermektedir.


[1] 2005 yılı öncesi para birimi.

Nüfus Yoğunluğu Sınıflamasına Göre Alansal Büyüklük, Nüfus Tahmini,
Ortalama Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliği
Kaynak: İstanbul Ulaşım Master Planı Revize Edilmesi Projesi Kapsamında Arazi Kullanım Türleri Trafik Üretim Kılavuzu Hazırlanması Çalışması, İBB
Ulaşım Planlama Müdürlüğü (UPM), 2007 ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Ana Planı (İUAP) Trafik Analiz Bölgesi Verileri, İBB UPM, 2007.

NÜFUS ALAN 2005 NÜFUS 2002 Yılı OTOMOBĠL
YOĞUNLUĞU (ha) YILI YOĞUNLUĞU Ortalama SAHĠPLĠLĠĞĠ
SINIFLAMASI NÜFUS (kişi/ha) ARAZĠ
TAHMĠNĠ DEĞERĠ 1000 Hane
(TL/m2) kişi başına
başına

1. Düşük 494.650 2.671.917 5,40 2.915.106.848 127,11 0,43
(<100 kişi/ha)

2. Orta (101-300 35.063 4.824.295 137,59 8.085.730.833 138,07 0,44
kişi/ha)

3. Yüksek (>300 9.266 4.110.129 443,57 6.583.418.468 94,22 0,31
kişi/ha)

TOPLAM 538.980 11.606.341 21,53 5.324.630.789 121,71 0,40

Yoğunluk Sınıflamasına Göre Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliğinin Değişimi

Yoğunluk Faktörüne Göre Nüfus Yoğunluğu, Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliği
Değişkenlerinin İstatistiksel Anlamlılığı

Faktör:
Değişkenler df
Yoğunluk
(serbestlik
derecesi) Mean Square F p Anlamlılık

2002 yılı Arazi Bölgeler arası 2 444121739,949 8,519 0,000 EVET
değeri (TL/m2)

Bölgeler içinde 420 52131719,160 <0,05
Otomobil / Bölgeler arası 2 71963,084 16,138 0,000 EVET
1000 kişi
Bölgeler içinde 442 4459,176 <0,05

Arazi değeri ve otomobil sahipliliği değişkenlerinin yoğunluk faktörüne göre istatistiksel
olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğinin sonuçları Tablo’da sunulmuştur.
Buradaki ANOVA analizi sonuçlarına göre bütün değişkenler 0,05 düzeyinde istatistiksel
olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000).

Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliği
 Arazi değerleri m2 başına Düşük (<50 TL/m2), Orta
(51-150 TL/m2) ve Yüksek (>150 TL/m2) olmak üzere üç
sınıfta gruplandırılmış olup, bu sınıflamaya göre
alansal büyüklük, nüfus, nüfus yoğunluğu ve otomobil
sahipliliği değerleri Tablo’da verilmiştir.
 Arazi değerinin düşük (<50 TL/m2) olduğu bölgede
nüfus yoğunluğu en düşük olup (10,13), değer arttıkça
yoğunluk artmaktadır .
 Arazi değerinin düşük (<50 TL/m2) olduğu bölgede
1000 kişi başına otomobil sahipliliği en düşüktür
(102,77). Arazi değeri arttıkça otomobil sahipliliği
değerleri de artma eğilimi göstermektedir.

Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Alansal Büyüklük, 2005 Yılı Nüfus
Tahmini, Nüfus Yoğunluğu ve Otomobil Sahipliliği
1TL ve 2 TL: 2008 yılı sonrası para birimi cinsinden.
Kaynak: İstanbul Ulaşım Master Planı Revize Edilmesi Projesi Kapsamında Arazi Kullanım Türleri Trafik Üretim Kılavuzu Hazırlanması
Çalışması, İBB Ulaşım Planlama Müdürlüğü (UPM), 2007 ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Ana Planı (İUAP) Trafik Analiz
Bölgesi Verileri, İBB UPM, 2007.

ARAZĠ DEĞERĠ ALAN 2005 NÜFUS OTO
(AD) (ha) YILI YOĞUNLUĞ SAHĠPLĠLĠĞĠ
SINIFLAMASI NÜFUS U 1000 kişi Hane
TAHMĠNĠ (kişi/ha) başına başına

1. Düşük (<50
1TL/m2) 472.336 4.788.762 10,13 102,77 0,37
2. Orta (51-150
39.311 4.737.736 120,51 115,88 0,39
TL/m2)
3. Yüksek (>150
TL/m2) 16.982 2.078.982 122,42 158,24 0,45

TOPLAM
Ortalama AD=
538.980 11.606.341 21,53 121,71 0,40
5.324,63 2TL/m2


Şekil 5.3. Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Nüfus Yoğunluğu ve Otomobil Sahipliliği

Arazi Değeri Faktörüne Göre Nüfus Yoğunluğu ve Otomobil Sahipliliği Değişkenlerinin
İstatistiksel Anlamlılığı

Faktör:Ara df
Değişkenler
zi Değeri (serbestlik Mean Anlamlıl
derecesi) Square F p ık
Yoğunluk arası
(kişi/ha)
Bölgeler 443 26617,837
içinde <0,05
Otomobil / Bölgeler 2 100966,075 23,329 0,000 EVET
1000 kişi arası
Bölgeler 442 4327,940
içinde <0,05

Nüfus yoğunluğu ve otomobil sahipliliği değerlerinin arazi değeri faktörüne göre
istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğinin sonuçları
(ANOVA testi) Tablo’da sunulmuştur. Buna göre bütün değişkenler 0,05
düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000).

Kentsel Bölge ve Yolculuk Üretimi
(Yolculuk, Uzunluk ve Süre)
 Kentsel bölgelerde başlayan ya da biten yolculuk sayısı
veya diğer bir deyişle yolculuk üretimi ve
çekimi, yolculuk uzunluğu ve sürelerine dair analiz ve
modellemeler tablo ve şekillerde verilmiştir.
 Kentsel bölgelere göre ortalama, toplam günlük, km2
ve kişi başına yolculuk üretim (Pkb) değerleri
görülmektedir. Toplamda 20 milyon 224 bin 500
yolculuğun %55,4’ü Merkez bölgede, %23,3’ü İç
Merkezde, %16,6’sı da Kentsel Çeperde
gerçekleşmektedir. Bu da tüm yolculukların
%95,3’ünün kentsel alan içinde gerçekleştiğini ifade
etmektedir.


Kentsel Bölgelerde Günlük Yolculuk Üretim Değerleri (Pkb)

Günlük Yolculuk Üretim Değerleri (Pkb)
2005
Kentsel ALAN YILI Toplam Toplam
Yüzde
Bölge Km2 NÜFUS Ort. Pkb Toplam Pkb Pkb / Pkb /
Pkb
TAHMĠNĠ Km2 Kişi

1. İç Merkez 127,6 2.261.797 28.446 4.722.019 23,3 36.995 2,09
2. Merkez 475,0 6.593.076 77.783 11.200.703 55,4 23.578 1,70
3. Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 46.022 3.359.635 16,6 3.128 1,48
4. Kırsal Çeper 980,0 353.995 25.089 652.304 3,2 666 1,84
5. Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 7.833 289.839 1,4 106 2,38
Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 45.346 20.224.500 100,0 3.752 1,74

Kentsel bölgelere göre ortalama, toplam günlük, km2 ve kişi başına yolculuk üretim (Pkb)
değerleri görülmektedir. Toplamda 20 milyon 224 bin 500 yolculuğun %55,4’ü Merkez
bölgede, %23,3’ü İç Merkezde, %16,6’sı da Kentsel Çeperde gerçekleşmektedir. Bu da tüm
yolculukların %95,3’ünün kentsel alan içinde gerçekleştiğini ifade etmektedir.

Kentsel Bölgelere Göre Km2
ve Kişi Başına Yolculuk
Üretim (Pkb) Değerleri (Pkb /
Km2 ve Pkb / Kişi)

Kentsel Bölge Faktörüne Göre Km2 (Pkb/km2) ve Kişi başına (Pkb/kişi) Yolculuk
Üretimi Değişkenlerinin İstatistiksel Anlamlılığı

Faktör: df
Değişkenler Kentsel (serbestli
Bölge k Anlamlı
derecesi) Mean Square F p lık
Km2 başına Bölgeler 4 39061042802,1 53,986 ,000 EVET
yolculuk arası 12
üretimi
(Pkb/km2)
Bölgeler 441 723543657,677
0,05
içinde
Kişi başına Bölgeler 4 104,547 4,029 ,003 EVET
yolculuk arası
üretimi
(Pkb/kişi)
Bölgeler 440 25,948
0,05
içinde
km2 (Pkb/km2) ve kişi başına (Pkb/kişi) yolculuk üretimi değişkenlerinin kentsel bölge
faktörüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğine dair ANOVA
analizi sonuçlarına göre bütün değişkenler 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı
çıkmıştır (p=0,000).

Kentsel Bölgelerde Başlayan Yolculukların Uzunlukları, YUpkb (km)
2005 Yolculukların Uzunlukları, YUpkb (km)
KENTSEL YILI
Toplam
BÖLGE NÜFUS Minimum Maksimu Ortalama Std.
TAHMĠNĠ m Sapma km %
1. İç Merkez 2.261.797 0,13 104,04 6,58 7,98 25.980.260 25,3

2. Merkez 6.593.076 0,41 121,95 5,72 7,71 49.525.091 48,1
3. Kentsel
0,56 121,17 7,16 9,93 20.617.869
Çeper 2.275.885 20,0
4. Kırsal Çeper 353.995 1,08 145,52 10,56 14,01 4.667.153 4,5
5. Çeper Kırsalı 121.588 1,64 152,06 14,50 20,43 2.090.793 2,0

100,
Tüm Ġstanbul 11.606.341 0,13 152,06 6,40 8,71 102.881.166 0
Tablo’da kentsel bölgelerde başlayan yolculukların uzunlukları (YUpkb) verilmiştir. Toplam
km’nin %48’i Merkez bölgede, %25’i İç Merkez’de, %20’si de Kentsel Çeper’de
yapılmaktadır. Bu da tüm yolcu-km’nin %93,4’ünün kentsel alan içinde gerçekleştiğini ifade
etmektedir.
Yolculuk uzunluğu (km) kentsel bölge faktörüne (df=4) göre 0,05 düzeyinde istatistiksel
olarak anlamlı çıkmıştır (F= 29484, 816, p=0,000).

Kentsel Bölgelerde Başlayan Yolculukların Süreleri, YSpkb (dakika)
[1] Hız = YUpkb (km) / [YSpkb (dakika) / 60]

2005 Yolculukların Süreleri, YSpkb (dakika)
Brüt Hız
KENTSEL YILI
Yoğunluk Toplam (km/s
BÖLGE NÜFUS 2) Maksim Ortalama Std.Sapma
(kişi/km a)
TAHMİNİ um dakika %

2.261.797 17.726 248,00 35,73 32,19 141.055.900 28,7 11,1
1. İç Merkez
6.593.076 13.880 245,00 29,31 28,70 253.557.381 51,5 11,7
2. Merkez
3. Kentsel
2.275.885 2.119 245,00 28,65 29,70 82.547.558 16,8 15,0
Çeper
353.995 361 243,00 25,81 29,14 11.402.292 2,3 24,6
4. Kırsal Çeper
121.588 44 245,00 25,31 29,48 3.650.228 0,7 34,4
5. Çeper Kırsalı
11.606.341 2.153 248,00 30,64 29,94 492.213.359 100,0 12,5
Tüm İstanbul

Tablo’da kentsel bölgelerde başlayan yolculukların süreleri (YSpkb) görülmektedir. Toplam
sürenin %51,5’i Merkez bölgede, %28,7’si İç Merkez’de, %16,8’i de Kentsel Çeper’de
yapılmaktadır. Bu da tüm yolcu-süre’nin %96,9’unun kentsel alan içinde gerçekleştiğini
ifade etmektedir. Yolculuk süresi (dak.) kentsel bölge faktörüne (df=4) göre 0,05 düzeyinde
istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (F= 1327,775, p=0,000).

Kentsel ve Kırsal Yollar için Hız ve Trafik Sıkışıklığı Düzeyleri
*Kaynak: Highway Capacity Manual, Transportation Research Board, Washington, D.C., 2000, ISBN 0-309-06681-6, Chapter 10, sayfa:10-5.

Yol Türü Kentsel Yol* Kırsal Yol
Hız Sınırı
(km/sa) Hizmet Düzeyi Hız Düzeyi Hız (km/sa) Trafik Hız Düzeyi Hız (km/sa) Trafik
Sıkışıklığı Sıkışıklığı

50 A Serbest Akım 45 Yok Serbest Akım 55 Yok
Hızı (Hız Hızı (Hız
Sınırının Sınırının
yaklaşık %90’ı) yaklaşık
%110’u)
B Serbest Akım 35 Yok Serbest Akım 45 Yok
yaklaşık %70’i) yaklaşık %90’i)
C Serbest Akım 25 Yok Serbest Akım 35 Yok
D Serbest Akım 20 Sınır Serbest Akım 25 Sınır
E Serbest Akım 16,5 Var Serbest Akım 20 Var
yaklaşık %33’ü) yaklaşık %40’ı)
F Serbest Akım 12,5 Var Serbest Akım 16,5 Var
yaklaşık %33- yaklaşık %33’ü)
%25’i)

Kentsel Bölgelere Göre Nüfus Yoğunluğu ve Yolculukların Hız-Süre Değişimi

Kentsel Bölgelere Göre Kentsel ve Kırsal Trafik Sıkışıklığı

Yolculuk GÜNLÜK YOLCULUK ÜRETĠM DEĞERLERĠ (Pkb)
Amacı 2005 YILI
ALAN
KENTSEL BÖLGE NÜFUS Topla Toplam
Km2
TAHMĠNĠ m Pkb Pkb /
Ort Toplam Pkb Yüzde Pkb / Km2 Kişi
İç Merkez 127,6 2.261.797 7.791 1.293.224 20 10.135 0,57
Merkez 475,0 6.593.076 26.286 3.785.199 58 7.969 0,57
Ev-iş

Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 15.862 1.157.945 18 1.078 0,51
Kırsal Çeper 980,0 353.995 8.696 226.084 3 231 0,64
Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 2.364 87.462 1 32 0,72
Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 14.686 6.549.914 100 1.215 0,56
İç Merkez 127,6 2.261.797 4.941 820.233 19 6.428 0,36
Merkez 475,0 6.593.076 17.160 2.471.022 57 5.202 0,37
Ev-okul

Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 10.990 802.238 19 747 0,35
Kırsal Çeper 980,0 353.995 5.771 150.040 3 153 0,42
Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 1.716 63.475 1 23 0,52
Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 9.657 4.307.009 100 799 0,37
İç Merkez 127,6 2.261.797 10.969 1.820.800 24 14.270 0,81
Ev-odiğer

Merkez 475,0 6.593.076 28.825 4.150.762 55 8.738 0,63
Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 16.415 1.198.267 16 1.116 0,53
Kırsal Çeper 980,0 353.995 8.953 232.784 3 238 0,66
Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 3.110 115.070 2 42 0,95
Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 16.856 7.517.684 100 1.395 0,65
İç Merkez 127,6 2.261.797 4.746 787.761 43 6.174 0,35
Merkez 475,0 6.593.076 5.512 793.720 43 1.671 0,12
Ev-dışı

Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 2.756 201.185 11 187 0,09
Kırsal Çeper 980,0 353.995 1.669 43.396 2 44 0,12
Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 644 23.831 1 9 0,20
Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 4.148 1.849.893 100 343 0,16
TÜM ĠSTANBUL 5.389,8 11.606.341 45.346 20.224.500 100 100 1,74

Kentsel Bölgelerdeki Günlük Yolculuk Çekim Değerleri (Akb)
Günlük Yolculuk Çekim Değerleri (Akb)
Ort. Toplam Yüzde Toplam Toplam
Akb Akb Akb Akb / Akb /
2005 YILI Km2 Kişi
KENTSEL ALAN
NÜFUS
BÖLGE Km2
TAHMĠNĠ

1. Ġç Merkez 127,6 2.261.797 36.134 5.998.232 30 47.008 2,65

2. Merkez 475 6.593.076 70.550 10.159.269 50 21.388 1,54

3. Kentsel Çeper 1.074,10 2.275.885 43.701 3.190.202 16 2.970 1,40

4. Kırsal Çeper 980 353.995 24.005 624.133 3 637 1,76

5. Çeper Kırsalı 2.733,00 121.588 6.789 251.181 1 92 2,07

Toplam 5.389,80 11.606.341 45.343 20.223.018 100 3.752 1,74

Kentsel Bölgelere Göre Km2 ve Kişi
Başına Yolculuk Çekim (Akb)
Değerleri (Akb / Km2 ve Akb / Kişi)

Kentsel Bölgeye Göre Toplam Yolculuk ve
Otomobil Sayısı Değişimi

Yoğunluk ve Yolculuk Üretimi
 Yoğunluk sınıflamasına göre yolculuk sayısı veya diğer
bir deyişle yolculuk üretimi, yolculuk uzunluğu ve
sürelerine dair analiz ve değerlendirmelere yer
verilmiştir.


Kentsel Yoğunluk Sınıflamasına Göre Günlük Yolculuk Üretimleri
(Pky)
Günlük Yolculuk Üretim Değerleri (Pky)
2005 Topla
Yoğunluk Alan Topla
Yılı Nüfus Ort. Toplam Yüzde m
Sınıflaması Km2 m Pky
Tahmini Pky Pky Pky Pky /
/ Kişi
Km2
1. Düşük (<100
kişi/ha) 4.946,5 2.671.917 23.152 3.634.888 18,0 735 1,36
2. Orta (101-300
kişi/ha) 350,6 4.824.295 51.986 8.421.661 41,6 24.021 1,75
3. Yüksek (>300
kişi/ha) 92,7 4.110.129 64.315 8.167.950 40,4 88.112 1,99
Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 45.346 20.224.500 100,0 3.752 1,74

Tablo’da yoğunluk sınıflamasına göre km2 ve kişi başına ve toplam günlük yolculuk
üretim (Pky) değerleri görülmektedir. Toplamda 20 milyon 224 bin 500 yolculuğun
%40,4’ü yüksek, %41,6’sı orta, %18,0’i de düşük yoğunluklu bölgede gerçekleşmektedir.
Bu da tüm yolculukların %82’sinin yüksek ve orta yoğunluklu bölgede gerçekleştiğini
ifade etmektedir

Kentsel Yoğunluk Faktörüne Göre Km2 (Pky/km2) ve Kişi başına
(Pky/kişi) Yolculuk Üretimi Değişkenlerinin İstatistiksel
Anlamlılığı
Faktör: df
Mean
Değişkenler Kentsel (serbestlik F p Anlamlılık
Square
Bölge derecesi)
Km2 başına Bölgeler 2 138.949.065.539 311,780 0,000 EVET
yolculuk arası
üretimi
(Pky/km2)
Bölgeler 443 445.663.190
içinde <0,05
Kişi başına Bölgeler 2 73,8 2,792 0,062 EVET
yolculuk arası
üretimi
(Pky/kişi)
Bölgeler 442 26,4
içinde <0,10

km2 (Pky/km2) ve kişi başına (Pky/kişi) yolculuk üretimi değişkenlerinin nüfus yoğunluğu
faktörüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğinin sonuçları
Tablo 5.16’da sunulmuştur. ANOVA analizi sonuçlarına göre bütün değişkenler 0,10
düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000 ve 0,062).

Kentsel Yoğunluk Sınıflamasına Göre Km2 ve Kişi Başına Yolculuk Üretim (Pky)
Değerleri (Pky / Km2 ve Pky / Kişi)

Kentsel Yoğunluk Sınıflamasına Göre Bölgelerde Başlayan
Yolculukların Uzunlukları, YUpky (km)

Yolculukların
2005
Yoğunluk Uzunlukları, YUpky (km)
Yılı Nüfus
Sınıflaması Toplam
Tahmini Ort.
km %
1. Düşük (<100 kişi/ha) 2.671.917 8,61 34.463.525 33,5
2. Orta (101-300 kişi/ha) 4.824.295 6,44 45.137.951 43,9
3. Yüksek (>300 kişi/ha) 4.110.129 4,60 23.279.690 22,6
Tüm Ġstanbul 11.606.341 6,40 102.881.166 100,0

Tablo’da yoğunluk sınıflamasına göre bölgelerde başlayan yolculukların uzunlukları (YUpky)
verilmiştir. Yolculuk uzunluğu (km) nüfus yoğunluğu faktörüne (df=2) göre 0,05 düzeyinde
istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır. F= 80578,467, p=0,000). Toplam km’nin %22,6’sı
yüksek, %43,9’u orta, %33,5’u da düşük yoğunluklu bölgede yapılmaktadır. Bu da yüksek
yoğunluklu İç Merkezde yaşanan kentsel trafik sıkışıklığından dolayı toplam yolcu-km’nin
yaklaşık olarak sadece beşte birinin bu bölgede gerçekleştiğini ifade etmektedir. Bu
sonuçlar, Tablo 5.9’daki sonuçlarla (YUpkb) son derece uyumlu çıkmıştır


Kentsel Yoğunluk Sınıflamasına Göre Bölgelerde Yolculukların Süreleri, YSpky (dakika)
[1] Hız = YUpky (km) / [YSpky (dakika) / 60]

Brüt Yolculukların Süreleri, YSpky (dakika)
2005 Yoğunl Toplam Hız
Yoğunluk
Yılı Nüfus uk Std. (km/sa
Sınıflaması Maks. Ort.
Tahmini (kişi/k Sap. dakika % )
m 2)

1. Düşük
(<100 kişi/ha) 2.671.917 540 245,00 33,09 31,76 132.375.866 26,9 15,6
2. Orta
(101-300 kişi/ha) 4.824.295 13.760 248,00 31,88 30,58 223.393.059 45,4 12,1
3. Yüksek
(>300 kişi/ha) 4.110.129 44.338 245,00 26,98 27,09 136.444.434 27,7 10,2
Tüm Ġstanbul 11.606.341 2.153 248,00 30,64 29,94 492.213.359 100,0 12,5
Tablo’da yoğunluk sınıflamasına göre bölgelerde başlayan yolculukların süreleri (YSpky) görülmektedir
(Yolculuk süresi (dakika) nüfus yoğunluğu faktörüne (df=2) göre 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak
anlamlı çıkmıştır. F= 12309,089, p=0,000). Toplam sürenin %27,7’si Yüksek, %45,4’ü Orta, %26,9’u da
Düşük yoğunluklu bölgede yapılmaktadır. Bu da tüm yolcu-süre’nin %96,9’unun kentsel alan içinde
gerçekleştiğini ifade etmektedir. Kentsel bölgelerdeki yolculuk hızları ise Yüksek yoğunluklu bölgede
en düşük (10,2 km/sa), düşük yoğunluklu bölgede de en yüksektir (15,6 km/sa). İl genelindeki ortalama
hızın 12,5 km/sa olması, trafik sıkışıklığının orta ve yüksek yoğunluklu alanlarda hakim olduğunu
göstermektedir

Yoğunluk Sınıflamasına Göre Nüfus
Yoğunluğu ve Yolculukların Hız-Süre
Değişimi

Nüfus yoğunluğu artarken, ortalama
yolculuk süresi ve hız düşmektedir.

Arazi Değeri ve Yolculuk Üretimi
 Arazi değeri sınıflamasına göre yolculuk sayısı veya
diğer bir deyişle yolculuk üretimi, yolculuk uzunluğu
ve sürelerine dair analiz ve modellemelere yer
verilmiştir.


Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Günlük Yolculuk Üretimleri
(Pad)
Günlük Yolculuk Üretim Değerleri (Pad)

2005
Arazi
ALAN YILI Toplam Topla
Değeri Ort. Toplam Yüzde
Km2 NÜFUS Pad / m Pad /
Sınıflaması Pad Pad Pad
TAHMĠNĠ Km2 Kişi

1. Düşük
(<50 TL/m2) 4.723,4 4.788.762 35.112 6.671.304 33,0 1.412 1,39
2. Orta
(51-150 TL/m2) 393,1 4.737.736 66.970 7.567.603 37,4 19.251 1,60
3. Yüksek
(>150 TL/m2) 169,8 2.078.982 41.857 5.985.593 29,6 35.247 2,88

Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 45.346 20.224.500 100,0 3.752 1,74
Toplamda 20 milyon 224 bin 500 yolculuğun %29,6’sı yüksek değerli, %37,4’ü orta değerli,
%33,0’ü de düşük değerli bölgelerde başlamaktadır. Km2 ve kişi başına en yüksek yolculuk
üretimi yüksek değerli bölgede (35.247 ve 2,88 yolculuk) gerçekleşmiştir. Bu da üst düzey gelir
grubunun yaşadığı ve/veya ticaret ve hizmet sektörüne ait faaliyet alanlarının bulunduğu yüksek
arazi değerine karşılık gelen İç Merkez ve Merkez bölgesindeki bazı alanların yolculuk üretim
değeridir

Kentsel Yoğunluk Faktörüne Göre Km2 (Pky/km2) ve Kişi başına (Pky/kişi) Yolculuk
Üretimi Değişkenlerinin İstatistiksel Anlamlılığı

Faktör:
Değişkenler Kentsel df
Bölge (serbestlik Mean
derecesi) Square F p Anlamlılık
Km2 başına yolculuk Bölgeler 2 51338271448,363 61,030 0,000 EVET
üretimi (Pky/km2) arası
Bölgeler 443 841197249,091
içinde <0,05

Kişi başına yolculuk Bölgeler 2 303,989 11,967 0,000 EVET
üretimi (Pky/kişi) arası

Bölgeler 442 25,401
içinde <0,05

km2 (Pad/km2) ve kişi başına (Pad/kişi) yolculuk üretimi değişkenlerinin nüfus yoğunluğu
faktörüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediği analiz
edildiğinde, ANOVA analizi sonuçlarına göre bütün değişkenler 0,05 düzeyinde istatistiksel
olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000).

Km2 ve kişi başına en yüksek yolculuk
üretimi yüksek değerli bölgede çıkmış olup
(35.247 ve 2,88 yolculuk), arazi değeri
azaldıkça azalma eğilimi göstermiştir.

Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Km2 ve Kişi Başına Yolculuk Üretim (Pad) Değerleri (Pad
/ Km2 ve Pad / Kişi)

Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Bölgelerde Başlayan Yolculukların Uzunlukları, YUpad
(km)

ALAN Yolculukların Uzunlukları, YUpad (km)
2005
YILI
Arazi Değeri % Toplam
NÜFUS Km2
Sınıflaması
TAHMĠN Ort.
Ġ km/k km/k
km % m2 işi

1. Düşük (<50 TL/m2) 4.788.762 4.723,4 87,6 6,91 41.339.663 40,2 8.752 8,63
2. Orta (51-150
TL/m2) 4.737.736 393,1 7,3 5,21 30.890.768 30,0 78.582 6,52
3. Yüksek (>150 180.51
TL/m2) 2.078.982 169,8 3,2 7,37 30.650.736 29,8 1 14,74
11.606.34 102.881.16 100,
Tüm Ġstanbul 1 5.389,8 100,0 6,40 6 0 19.088 8,86


Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Bölgelerde Başlayan Yolculukların Süreleri, YSpad
(dakika)
[1] Hız = YUpad (km) / [YSpad (dakika) / 60]

Yolculukların Süreleri, YSpkb
2005 (dakika)
Brüt
Arazi Değeri YILI Toplam Hız
Yoğunluk
Sınıflaması NÜFUS (km/sa)
(kişi/km2) Ortalama
TAHMĠNĠ dakika %

1. Düşük (<50 TL/m2) 4.788.762 1.014 28,94 173.098.853 35,2 14,3

2. Orta (51-150 TL/m2) 4.737.736 12.052 27,77 164.556.657 33,4 11,3

3. Yüksek (>150 TL/m2) 2.078.982 12.244 37,16 154.557.850 31,4 11,9

Tüm Ġstanbul 11.606.341 2.153 30,64 492.213.359 100,0 12,5
Toplam yolcu-sürenin %31,4’ü Yüksek yoğunluklu bölgede, %33,4’ü Orta yoğunluklu bölgede,
%35,2’si de Düşük yoğunluklu bölgede yapılmaktadır. Bu da tüm yolcu-süre’nin yaklaşık olarak
üçte ikisine yakın bir kısmının orta ve yüksek değerli arazi bölgelerinde gerçekleştiğini ifade
etmektedir. Kentsel bölgelerdeki yolculuk hızları ise yüksek ve orta değerli arazi bölgelerinde 11
km/sa civarında olup, orta değerli bölgede 14,3 km/sa olarak en yüksek değerdedir. İl genelindeki
ortalama hızın 12,5 km/sa olması, trafik sıkışıklığının orta ve yüksek değerli arazi alanlarda
hakim olduğunu göstermektedir

Şekil 5.13. Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Nüfus Yoğunluğu ve Yolculukların Hız-Süre
Değişimleri

Kentsel Bölge ve Ulaşım Türü
 Ulaşım türlerinin kentsel bölgelerde kullanımına
bakıldığında, bütün ulaşım türleri en yüksek oranda
Merkez bölgede tercih edilmiştir (yaya: %55,1, özel oto-
taksi: %55,2, servis: %53,2, toplu taşıma: %50,3 ve diğer
araçlar: %45,0).
 Bu da toplam yolculukların en yüksek oranda (%55,4)
Merkez bölgede yapılmış olması ile son derece uyumlu
bir sonuçtur.
 İç merkezde toplu taşıma (%33,9), Kentsel çeperde de
servis kullanımı (%24,5) öne geçmektedir.


Kentsel Bölge Sınıflamasına Göre Ulaşım Türü Tercihleri

Şekil 5.15. Kentsel Bölgelere Göre Ulaşım Araçları Kullanımı


Ulaşım Türlerinin Kentsel Bölgelere Göre Tercih Oranları

 İstanbul’daki yaya ulaşım oranını gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerle karşılaştırdığımızda, bu oran NewYork’da
(NewYork İlçesi) %22,8, Londra’da %20,9, Berlin’de %36,
Şangay’da %54,4, Johannesburg’da %32,9, Mumbai’de
%58,7, Rio de Janeiro’da %37,0 ve Sao Paulo’da %32,9’dur
(City Profiles. www.urban-age.net).

İstanbul’da bisiklet kullanımı oldukça düşük olduğu için,
karşılaştırmalarda bisikletin kullanıldığı şehirlerde yaya
oranlarına bisiklet de dahil edilmiştir.

Çekçek (rickshaw): Doğu Asya’da kullanılan iki tekerlekli
binek arabası da dahil.


 Otomobil ve taksi kullanımı en yüksek oranlarla İç
Merkez (%17,3) ve Merkez (%16) bölgelerde
gerçekleşmiştir. Servis aracı en yüksek oranlarda Kırsal
(16,9%) ve Kentsel Çeperde (%14,6) tercih edilmiştir.
 Toplu taşıma araçları ise en yüksek oranlarda İç
Merkez (%29,4) ve Merkez (%19,9) bölgelerde
kullanılmışlardır.
 Kent merkezinden çepere doğru hizmet düzeyi
azaldıkça (hat ve sıklık), kullanım oranı kademeli
olarak azalmıştır (İç Merkez: %29,4, Merkez: 19,9,
Kentsel Çeper: %16,1, Kırsal Çeper: %13,5 ve Çeper
Kırsalı: %11,4).


Yoğunluk ve Ulaşım Türü
 Nüfus yoğunluğu sınıflamasına göre ulaşım türlerinin tercihine
bakıldığında (Bkz. Şekil 5.17), yaya yolculuklarının yoğunluk arttıkça
arttığı görülmektedir. Düşük yoğunluklu alanlarda yaya yolculukları
(%7,7), orta (%48,1) ve yüksek (%61,0) yoğunluklu bölgelerdeki
oranlara göre son derece düşüktür.
 Buna karşın düşük yoğunluklu bölgelerde otomobil (%26,6)
kullanımı artmakta ve servis aracı tercihi (%41,4) diğer bölgelere göre
birinci sıraya çıkmaktadır. Düşük yoğunluklu bölgede toplu taşıma
araçlarıyla yolculuklar (%20,5) üçünü sırada gelmektedir.
 Yüksek yoğunluk bölgelerde de trafik sıkışıklığı nedeniyle yaya
ulaşımı birinci sırada (%61,0) olup, sırasıyla toplu taşıma
(%18,8), otomobil (%11,6) ve servis araçları (%7,8) gelmektedir. Orta
yoğunluklu bölgelerde de bu sıra gözlemlenmekte olup, trafik
sıkışıklığının katlanabilir olması nedeniyle otomobil ve toplu
taşımanın kullanımı artmaktadır.
 Yüksek yoğunluklu bölgelerde toplu taşıma araçlarının kullanım
oranının düşük yoğunluklu bölgelerdeki kullanımına göre daha
düşük olmasının nedeni, toplu taşıma sisteminin otobüs ağırlıklı
olması ve yol kullanım hakkının diğer karayolu araçlarıyla paylaşımlı
olmasındandır .

Ulaşım Türlerinin Nüfus Yoğunluğuna Göre Tercih Edilme Oranları

Hanedeki Kişi Sayısına Göre Hane Başına Günlük Ortalama
Yolculuk Oranları
8
y = 1,387x + 0,671
2
R = 0,982
ÖDEV 3’ün konusu:
Üssel Eğilim Eğrisi
Regresyon modeli y = 1,7689e
0,3234x
Yolculuk Sayısı

6
R2 = 0,991

4

Kişi Sayısı
2
1 Kişi 2 Kişi 3 Kişi 4 Kişi 5 ve üzeri kişi
toplam 2,3 3,44 4,45 6,03 7,94

�ݺ�ߣ

KSUY 5328 Hafta 9

Recommended

More Related Content

More from dr_darcinakin (7)

KSUY 5328 Hafta 9