Lurra
- 1. LURRA
- 2. LURRAREN GERUZAK • Lurrean hiru geruza bereizten dira: Geosfera, Hidrosfera eta Atmosfera. Geosfera
- 3. GEOSFERA LURRAZALA • Gure planetan zati harritsua geosfera deitzen da. • Esfera handi bat da eta hiru geruza bereizten dira: lurrazala, mantua eta nukleoa. MANTUA NUKLEOA 50 km 3.000 km 3.400 km
- 4. LURRAZALA: Kanpoaldeko geruza da. Solidoa da eta harriz osatuta dago. • Kontinenteen lurrazala ozeanoena baino askoz lodiagoa da. • Baina, geruza hau oso fina da: 50 kilometrokoa. MANTUA: Erdiko geruza da. 3.000km inguruko lodiera du. • Bere tenperatura oso altua da eta harri batzuk urtuta daude. Magma esaten zaie. NUKLEOA: Barneko geruza da. Burdinaz osatuta dago. • 3.400 km-ko lodiera du. Tenperatura oso altua da. • Nukleoaren kanpoaldea egoera likidoan dago eta barnealdea, solidoa da.
- 5. Mantua Kanpoko nukleoa Lurrazal kontinentala Lurrazal ozeanikoa Barneko nukleoa Lurraren geruzak
- 6. HIDROSFERA • Planeta osoko uren multzoa da. • Ura edozein egoeratan dago: ur likido, izotza edo ur lurruna.
- 7. UR LIKIDO: Gehiena itsasoetan eta ozeanoetan dago. Ur gazia da. • Ur geza kontinenenteetan eta uharteetan dago. Gainazaleko urak (ibaiak, lakuak…) eta lur azpiko urak daude. IZOTZA: Leku hotzenetan dago: poloetan. UR – LURRUNA: Atmosferan dago. Kondentsatzen denean, hodeiak sortzen dira.
- 8. HIDROSFERA
- 9. ATMOSFERA • Atmosfera aire-geruza bat da. • Kanpoko geruza da. • Aire gasen nahaste bat da. Ugarienak oxigenoa eta nitrogenoa dira, baina beste gas asko ere badaude: karbono dioxidoa, ur-lurruna eta ozonoa. • Atmosfera hainbat geruzatan banatzen da. Hurbilenak troposfera eta estratosfera dira.
- 10. TROPOSFERA: bizia garatzen da. 10 edo 20 km-ko altuera du. •Geruza honetan haizea eta hodeiak garatzen dira. •Atmosferako gas gehienak geruza honetan daude. ESTRATOSFERA: Troposfera amaitzen den lekuan hasten da. •50 km-ko altuera du. Tenperatura oso baxua da. •Ozono-geruza dago. Eguzkitik iristen diren izpi ultramoreei ez die uzten pasatzen, kaltegarriak direlako izaki bizidunentzat.
- 14. LURRAZALA • Lurrazala harriz osatuta dago. • Normalean, harriak puskatu eta higitzen dira. NOLA PUSKATZEN DIRA HARRIAK? • Mendietan, euri-ura harrien arrakaletan sartzen da. Tenperatura jaistean, ur hori izotz bihurtzen da eta izotzak harria puskatu egiten du.
- 15. • Landareek sustraiak sartzen dituzte harrien arrakaletan eta pixkanaka pixkanaka puskatu egiten dituzte.
- 16. • Harrietatik sortutako zatiak izaki bizidunen hondarrekin nahasten direnean, lurzorua osatzen da. • Lurzoruan hainbat osagai mota bereizten dira: – Osagai solidoak: batetik, osagai organikoak eta bestetik, osagai mineralak. – Osagai likidoa: ura eta uretan disolbatutako gatz-mineralak. – Gas-osagaia: Atmosferako airea da.
- 17. ZER GERTATZEN DA MATERIAL HORIEKIN? HIGIDURA GARRAIOA SEDIMENTAZIOA
- 18. HIGIDURA • Materialak herrestatzen dira; orduan, higidura gertatzen da. NORK EGITEN DU? • Ibaiek eta uharrek • Haizeak • Itsasoak
- 20. GARRAIOA • Urak eta haizeak higitutako materialak garraiatzen dituzte leku batetik bestera. SEDIMENTAZIOA • Uraren eta haizearen abiadura moteltzean, materialak jalkitzen eta pilatzen dira. Hau da sedimentazioa.
- 22. LURRIKARAK • Lurrazalaren bat-bateko mugimenduak dira. • Paisaia aldatu ahal du.
- 23. SUMENDIAK • Lurrazalaren irekigune bat da. • Lurraren barneko magma gainazalera ateratzen da irekigune horretatik. • Ateratzean, magmari laba deitzen zaio. • Sumendi-erupzioak gertatzen dira batzuetan. Laba botatzen da eta gasak eta errautsak ere bai.
- 24. ATALAK • Magma sumenditximinia izeneko hodi batetik igotzen da eta krater izeneko zulo batetik kanporatzen da. • Kanporatzean, laba hoztu egiten da eta harriak sortzen dira. Harri horiek pilatzen dira eta sumendi-konoa sortzen da.
- 26. HARRI MAGMATIKOAK • Magma hozten denean, solidotu egiten da; horrela, sortzen dira harri magmatikoak. • Oso gogorrak dira. • Batzuk, sumendietatik datoz: basaltoa eta pumita. • Beste batzuk mantso-mantso hozten dira: granitoa.
- 27. Pumita Granitoa
- 28. HARRI SEDIMENTARIOAK • Beste harri batzuen eta izaki bizidun batzuen hondakinetatik sortzen dira. • Adibideak: konglomeratua, hareharria, buztina • Beste harri batzuk izaki bizidunen hondakinak pilatzean osatzen dira: petrolioa. • Beste batzuk uretan disolbatutako substantzien bidez osatzen dira: kareharria eta igeltsua.
- 29. • Harri sedimentario batzuek fosilak dituzte. Izaki bizidunen hondakinak dira; harri bihurtu eta harri moduan gorde direnak. Konglomeratua Kareharria
- 30. HARRI METAMORFIKOAK • Beste harri batzuetatik sortzen diren harriak dira, presioa eta tenperatura oso handiak direnean. Arbela Marmola
- 31. HARRIEN ZIKLOA