Pogradeci : Vlersimi i potencialit turistik Fatjon Cane
Ad
Mirësevini në peshkopi
1. Mirësevini në Peshkopi!
Ejani në Peshkopi dhe provoni, mikpritjen dhe natyrën mahnitëse. Malet, lumejntë, liqenet, fushat,
monumentet e natyrës dhe të kulturës, materiale e shpirtërore, kalatë antike janë një mrekulli e
vërtete,që ka krijuar natyra dhe dora e dibranit. Guzhina tradicionale e pasur dhe e pastër dibrane,
frutat dhe perimet bio, prodhimet e shijshme blegtorale; veprimtaritë kulturore artistike, festat
tradicionale, ju ftojmë të vini e të jeni miq të përhershëm të qytetit të Peshkopisë.
Në çdo stinë të vitit Dibra iu pret. Pranvera duket sikur vetëm në qytetin e Dibres derdh gjelbrimin
dhe erën kundërmonjëse të blinave të shumtë. Vera e ngrohtë pa ndotje, pluhra e smog, ta mbush
kraharorin me ajër të pastër gjatë 24 orëve. Vjeshta e artë, duket sikur vetëm në Dibër indentifikon
vetveten. Dimri me jorganin e bardhë hedhur supeve të qytetit krijon një peisazh mahnitës. Ejani në
qytetin e Peshkopisë në çdo stinë të vitit, Peshkopia ju pret!
Monumente Natyres
Dibra ka shumë monumente natyre – disa shembuj; janë Liqenet e Kacnisë, Liqeni i Zi i Radomirës,
Ujvara e Pocestit, Shpella e Bellovës, Borovikui i Begjunecit, Gropa e Punairit (Panairit), Rapi i
Kërçishtit, dhe Parku Kombëtar e Lurës.
Parku kombëtar i Lurës ndodhet rreth 55km larg nga qyteti e Peshkopisë dhe është i pasur me një
flora dhe fauna të veçantë mbi nivelin e detit i rajonit e Dibrës. Parku ngrihet në lartësinë 1375-
1919m mbi nivelin e detit dhe shtrihet në faqen lindore të masivit Kurora e Lurës. Lura ka një
sipërfaqe 1,280ha, nga e cila 1,100ha pyje, 50ha livadhe, dhe 30ha pasqyra e ujit të liqeneve. Pikat
specifike që duhet të visitohen brenda parkut përfshihen, Lisi i Madh, Fusha e Pelave, dhe liqenet që
quhen “shtatë sy të kaltër, me qerpik të gjelbërt” të Lurës. Parku Kombëtar ka 12 liqene në
total; shtatë që i njohin si “shtatë sy të kaltër, me qerpik të gjelbërt,” sepse kanë një
bukuri mahnitëse, duke mbar ujë gjatë gjithë vitit.Liqenet kryesore të parkut janë: Liqeni
i Luleve – lartësia mbi detare 1,585m me një sipërfaqe 1.44ha; Liqeni i Kallabas –
lartësia 1,575m, sipërfaqe 3.6ha, dhe thellësi 12m; Liqeni i Zi – lartësia 1,620m,
sipërfaqe 2.5ha, dhe thellësi 10m; Liqeni i Rasave – lartësia 1,600m, sipërfaqe 0.4ha,
dhe thellësia 2.5m; Liqeni i Hotit – lartësia 1,500m, sipërfaqe 1.84 ha, thellësia 3m;
Liqeni i Kalatës – lartësia 1500m,
sipërfaqe 3.6ha, dhe thellësia 12m.Liqenet janë të pasura me një botë të gjallë, të
larmishme, dhe formojnë një sistem ekologjik tipik të liqeneve alpine me bukuri të rrallë.
2. Bimët mjeksore dhe aromatike
Dibra është shumë e pasur në bimë mjeksore dhe aromatike, 80 lloje të ndryshme të cila
gjënden, mblidhen, dhe përpunohen në rajon. Këta lloje përfshihen Sherbela (Salvia officinale),
Agulice (Primula), Murrizi (Orataegus monogyna), Dëllinja e Zezë (Juniperus communis), Dëllinja e
Kuqe (Juniperus oxycedrus), Trandafili i egër (Rosa canina), Bishtkali (Equisetum arvense), Hithra
(Urticoa dioica), Thundër mushka (Tussilago farfara), dhe Molla e egër (Malus sylvestria). Të gjitha
bimet mjeksore dhe aromatike të Dibrës i përkasin florës spontane dhe janë prodhime të pastra
natyrale. Mbas përpunimëve, këta bimë tregëtohen në vende të ndryeshme të BE si në
Gjermani, Spanjë, Francë, Greqi, Itali; gjithashtu dhe në Sh.B.A.
Pasuritë nëntokësore
Dibra është e pasur në minerale metalore dhe jo metalore. Për mineralet metalor specialistët kanë konfirmuar
që xeheroret e kromit, hekurit oksid e silikat, hekur-nikel, bakërit, manganit, vandanit, arsenik polimetalik,
bokside aluminit, platinit e squfurit të nikelit mund të mbeten në Dibër. Si minerale jo metalore mund të
përmendim, mermeret, argjilet, travenitet, squfurin, bojrat e dheut, gipset anhidritet, selenitet, gurin e talkut,
pirofilitet, kuarcitet, gëlqerorët, dunitet, granite, azbesti, dhe grafitet. Në Dibër nuk mungojnë as minerale
radioaktive si strociumi, që takohet në Bufull, afër Muhurrit, dhe ka shenja për naftë e gazmbajtëse. Në
Bulqizë, Selishtë e Lurë takohet kromi. Bakër takohet në Tomin, Cerjan, Zimur, Gramë, Lurë.Në rajonin e
Lurës takohen dhe mineralizime të aluminit, hekur nikel, të platinit e të nikel squfur. Hekur pa nikel takohen në
Sorokol, Radomir, Vasie, Muhurr.Në Gramë, Ploshtan, Peladhi, Trebisht, Gjinovec, Topojan shfaqet magani.
Në Radomirë e Dipjak takohen arseniku dhe ka shenja të mineralizimit të arit në rajonin e Veleshicës e deri në
lartësinë e Korabit. Magnez, platin, dhe azbest shfaqaen në rajonin e Bulqizës. Në sasi të mëdha gjenden gipset
anhidrite, që shtrihen nga Ujrat Termale të Peshkopisë deri në malin e Korabit, në nje gjatësi prej 10km,
gjërësi 3-5km, dhe trashësi (thellësi) mbi 1200m. Burime të rëndësishme ekonomike mbeten vendburimet e
mermerit të Muhurrit, Kovashicës, Ostrenit të Vogël, Gjurasit, Mazhicës, Radomirës, Dushajt – të cilët kanë
ngjyrë të bardhë, kuqe, gri, vjollcë, dhe zi. Mermeri i Ostrenit të vogël me ngjyrë të bardhë në të zezë punohet
mirë dhe përdoret për veshje, zbukurime e për skulpturë. Në Kërçisht të Maqellarës gjendet squfur i cilësisë
shumë të mirë.
Ujrat termominerale (Llixhat e
Peshkopisë)
3. 14/07/2012 by admin
Kompleksi balnear kurativ i ujrave termale të Peshkopisë shtrihet
rreth dy kilometra në lindje të qytetit të Peshopisë, në të djathtë të rrjedhjes të përroit të Bellovës, poshtë
vargmalit të Deshatit. Ky Kompleks ka 44 kabina individuale dhe disa kabinete terapeutike, të cila perfshin
trajtime të baltës sulfurore, fizioterapisë, dhe i aerosal terapisë (to name a few). Gjithashtu ka dy dhoma
reaminacioni për trajtimin e rasteve urgjente. Përdorimi i ujrave kurative ka qenë besuar tradicionalisht t’i
ofroji rezultat terapeutik lidhur me trajtimin e trupit dhe e mendjes.
Klima (Local and Regional Climate)
Peshkopia ka klimë kontinentale mesdhetare, me dimër të ftohtë dhe verë të ngrohtë. Megjithëse,
qyteti shtrihet mes dy vargmaleve, ka shumë mikroklima që i krijojnë ndryshimet në
temperaturat stinore. Temperatura mesatare vjetore arrin në 10-12ºC.Muaji me i ftohtë i vitit
është Janari,temperatura e të cilit shkon deri në -25ºC,ndërsa muajt më të nxehtë të vitit janë,
Korrik-Gusht , ku temperatura arrin në 30-35ºC. Sasia mesatare e reshjeve arrin deri në 980mm.
Në përgjithsi, Dibra ka një klimë mesdhetare malore ku temperatura mesatare vjetore është rreth
11.3ºC. Mesatarja e muajve të ftohtë është -0.1ºC dhe atyre më të ngrohtë 21ºC. Sasia vjetore e
rreshjeve shkon 719 – 751mm, me disa rreshje pothuajse 30% së ditëve në vit. Në këtë klimë
ndikim kanë edhe erërat lokale me karakteristika të veçanta dhe drejtime të ndryshme, ku më të
njohura janë ajo e Murlanit dhe jugut.
Flora dhe Fauna
Peshkopia numërohet një nga vendet më të pasura në bimësi dhe gjallesa, si në lloje edhe në shtrirje. Nga
drurët më të përhapur rriten: Arrneni (Pinus peuce Gris) që takohet në majën e Runjës, Kunorën e Lurës dhe
Manazdre; Pisha e Zezë (Pinus nigra Azm) takohet në Lurë, Bulqizë dhe Tërnovë; Robulli (Pinus Heldreichil
Crist) është hasur në Korab dhe Lurë; Dëllinja e Zezë (Juniperus Comuni L) rritet mirë në lartësinë e Korabit,
në Lurë, dhe në malet e Zerqanit – nga kokrrat e dëllenjës bëhen pije alkolike, nxiren esencat për liqernat,
barëra e shërupe mjekësore kundër sëmunjes së frymëmarjes; Bërzheni (Juniperus foetidissima ëillt) rritet në
Lurë; Bliri (Tilia L) rritet kudo – Shetitorja “Elez Isufi” në të dy anët ka blira. Gjithashtu në Dibër rritet mirë
Ahu (Fagus silvatica L), Verrini (Almus Gaertn), Mështekna (Betula Verrusa Ehrh), Shtogu i Zi (Sambucus
migra L), Vidhni (Ulmus faliacea Gilib), Shelgu i bardhë (Salix alba L), dhe Plepi i bardhë (Populus alba L).
4. Dibra është e pasur dhe me drurë frutorë si ftoj (Cydonia oblonga kill), dardha (Pyrus Communis L.ssp), Sativa
(Lam.D.C), Molla (Malus domestica Barkh), Gorrica (Pyrus amygdaliformis Vill), Dardha e egër (Pyrus
Communis L.ssp.pirastër L), kumbulla (Prumus L), kajsia (Armenica Nill), qershia e egër (Cerasus avium
L.var silvestris ser), qershia e butë (Cerasus avium L.Moench), vishnja (Cerasus vulgaris nill), hardhi (Vitis
ninifera L.var.sativa Dipp), thana (Cormus L), lajthia e egër (Corulus culuina L), gështenja (Castena mill), arra
(Juglans rregia L), mani i bardhë (Morus alba L), dhe mani i zi (morus nigera L).
Kafshët e egra dhe e shpend grabitgar përfaqësohen nga ujku (Canis lupus), dhelpra (Canis vulpes), ariu i
murrmë (Ursus aretos), riqebulli (Felis lumxe), macja e egër (Felis silvestris), kunadhia (Martës martës L),
dhe vjedulla (Males fax us-Badd). Kafshët e egra dhe e shpend jo grabitqar përfaqësohen nga ketri (Sciurus
vulgaris L), dhia e egër (Rupicarpa rupicarpa L), derri i egër (Sus scrofa), dhe lepuri (Lepurus europens). Të
gjithë këto kafshë takohen në vargëmalet e Deshatit, Mali i Korabit, malet e Lurës, të Zerqanit, Homeshit dhe
të Gollobordës
. gjeli I eger ne lure
Dhi të egra, në Korab
5. Kultura
Besimet
Besimet kryesore në Dibër janë Mysliman, Katolik, dhe Ortodoks, ç’do besim me shumë vendë adhurimit.
Besimi Mysliman është më i madh në zonë për shkak të konvertime në Islam gjatë drejtimit i Osmanëve në
1583. Shqipëria ka qenë e njohur si një vend me tolerancë fetare për shumë kohë. Në 1714, shkroi Eduard
Urthi, “Shqiptarët venë në xhami të premten dhe në kishë të dielën.” Për shkak të këtij diversitet, Dibranët
festojnë të gjitha festat fetare. Këto festa përfshijnë ditën e verës, shëngjergjin, bajramin e madh, bajramin e
vogël, krishlindjet, pashkët, novruzin, natën e kadrit, ditën e hashurës, Shenjëtori Jovan Pagzori, e Enjtja e
Madhe, e Premtja e Madhe, e Shtuna e Madhe, Shën Ilia, Shën Dimitri, dhe Shën Maria e Madhe.
Muzeu
Muzeu i Dibrës përbëhet nga tri pavione: i historisë, arkeologjisë dhe
etnografisë, që pasyrojnë gjithë historinë dhe kulturën materiale e shpirtrore të Dibrës nga neoloiti i hershëm
deri në ditët tona.
Muzeu historik i Dibrës
Në muze janë të ekspozuar dhe figura të shquara atdhetare dibrane si Kryetari i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit,
Ilias Pashë Dibra, Kryetari Pleqësisë të Kuvendit të Vlorës, Vebi Agolli, Nën Kyetari i Qeverisë së
Përkoshme të Vlorës, Don Nikoll Kaçorri, luftëtar dhe udhëheqës të kryengritjeve popullore dibrane,që luftuan
për autonomi, pavarësi e liri kombëtare si Sheh Mustafa Zerqani, Cen Leka, Sal Markja, Dalip Karaj, Salë
Demiri, Elez Murrja, Isuf e Baftjar Doda, Nel Hoxha, Kazihani i Selishtës, Elez Isufi, Mersim Dema, Elez
Koçi, Sheh Sula I Zerqanit, Dine e Izet bej Maqellara, dhe Dine Dema.
6. Alpinizëm
Kurse Dibra është një vend kryesisht kodrinor e malor, ku veç florës, faunës dhe pasurive minerale, ushtrohet
edhe alpinizmi.
Mali i Korabit
Numërohen mbi 30 maja malesh me një koefiçent të theksuar vështirësie, për alpinizëm, ku më të njohurat
janë: Mali i Korabit – mbi 2,750m ai është mali më i madh në Shqipëri edhe Maqedoni – afër Radomirës në
Komunën Kala e Dodës; Maja e Velivarit – 2,374m afër Ilnicës në Komunën Melan; Mali i Kërçini – 2,345m
afër Kërçishtit, në Komunën Maqëllarë; Mali i Dejës – 2,246m afër Lukanit, në Komunën Selishtë; Kunora e
Lurës – 2,121m afër Borjës në Komunën Lurë; Maja e Sorokolit – 2,178m afër Ploshtanit në Komunën Kala e
Dodës; Maja e Tomisit dhe Mali i Raduçit – 2,132m dhe 2,084m përkatësisht të dyja afër Steblevës në
Komunën Studen; Maja e Runjës – 2,047m afër Lukanit në Komunën Selishtës; Maja e Dhoksit edhe Maja e
Kreshtës – 2,020m dhe 2,101m përkatësisht të dyje në Bulqizë.
