More Related Content
What's hot (20)
Viewers also liked (15)
Similar to Projekt gjeografi (16)
Projekt gjeografi
- 1. PROJEKT Lenda: Gjeografi Tema: Afrika Objektivat: Pozicioni gjeografik Pasurite natyrore (relieve,klima,hidrografia,bota bimore,shtazore) Popullimi (karakteristikat) Problemet e rajonit Roli I rajonit ne politiken boterore Punoi: Ueda Rrukaj XI-11
- 2. Afrika 谷sht谷 nj谷ri nga kontinentet e rruzullit tok谷sor. P谷rndryshe 谷sht谷 i njohur edhe si kontinenti i zi. Origjina e emrit Afrik谷 vjen nga gjuha berber谷 t谷 cil谷t jan谷 popull kavkasoid i Afrik谷s veriore. Romak谷t e vjet谷r e kan谷 shfryt谷zuar emrin Afrika terra "toka Afra" (nga "Afer") pjesa veriore, e cila i p谷rgjigjet Tunizis谷 s谷 sotme, ku ka qen谷 province romake Afrika. Vet谷 prejardhja e emrit Afrika ka shum谷 kuptime : nga fenikaset afar (pluhuri), greqisht aphrike(munges谷 e t谷 ftohtit) dhe latinisht aprica (me diell). Ajo shtrihet n谷 t谷 dy an谷t e Ekuatorit gati t谷r谷sisht n谷 brezin e nxeht谷 midis 37属 t谷 gjer谷sis谷 gjeografike veriore, 34属 t谷 gjer谷sis谷 gjeografike jugore, 17属 n谷 gjat谷si per谷ndimore dhe 49属 t谷 gjat谷sis谷 gjeografike lindore. Relievi Afrika 谷sht谷 nj谷 kontinent i nj谷 rrafshnalte, e cila ngrit谷t pjerr谷t nga oqeanet q谷 e rrethojn谷, n谷 pjes谷n m谷 t谷 madhe. Relievit t谷 lart谷 i takon 90 % t谷 sip谷rfaqes. Paraqitet si nj谷 mburoj谷, e krijuar nga palosjet shum谷 t谷 vjetra gjeologjike, si dhe pjes谷risht nga shtresat vullkanike dhe neogjene.N谷 fizionomin谷 primare, Afrika paraqitet si nj谷 rrafshnalt谷 e deg谷zuar, ku shnd谷rrohen pllajat dhe ult谷sirat (pellgjet dhe luginat). Si巽 谷sht谷 theksuar, malet e larta dhe pllajat p谷rfshijn谷 sip谷rfaqe t谷 m谷dha n谷 t谷 gjitha an谷t e kontinentit. Malet m谷 t谷 larta jan谷 ato n谷 lindje ku ndodhet edhe maja m谷 e lart谷 Kobo, n谷 malin Kilimanxharo me lart谷si 5895 m. Poashtu ndodhen malet Kenia, Ruvenzuari, Ras Dashan, Moshi, Eregon etj. Shum谷 nga k谷ta jan谷 male vullkanike. N谷 veriper谷ndim malet Atllas, t谷 larta deri 4000 m, paraqesin zon谷n e vetme orogjeneze t谷 Afrik谷s, e cila i takon vargmaleve t谷 grupit evropian (Pirinejet, Alpet). Dukja dhe fizionomia morfologjike (sidomos Atllasi Tel-Rif) 谷sht谷 e ngjashme me ato t谷 vargmaleve t谷 Evrop谷s Jugore, t谷 krijuara n谷 epok谷n terciare dhe kvarternere. Zona e lart谷 p谷rb谷het prej 2 rrafshnaltave kryesore : Rrafshnalta e Afrik谷s Lindoredhe Rrafshnalta Jugafrikane. Rrafshnalta e Afrik谷s Lindore ka nj谷 sip谷rfaqe prej 4 milion谷 km族 dhe p谷rb谷het prej tri t谷r谷sive tjera : Rrafshnalta Etiopiko-somaleze, Somaleze dhe Liqenore. Rrafshnalta Jugafrikane ka 4,5 milion谷 km族. N谷 t谷 gjithashtu b谷n pjes谷 shkret谷tira Kallahari. Zona e ul谷t p谷rb谷het nga k谷to t谷r谷si : Lugina e Nilit, Shkret谷tira e Saharas谷 dhe Pellgu I Kongos.
- 3. Malet Atllas jan谷 malet e vetme t谷 reja n谷 Afrik谷. P谷raf谷rsisht p谷rfshijn谷 nj谷 sip谷rfaqe prej 800 000 km族. Shtrihen n谷 veriper谷ndim t谷 Afrik谷s (Magreb). Jan谷 t谷 gjata af谷r 2000 km. P谷rb谷hen nga disa t谷r谷si morfologjike : Atllasi i lart谷 (maja Tubkal 4165 m), Atllasi g谷lqeror谷 (Xhebel Ores n谷 Kabili), Anti Atllasi kristalor, por me maj谷n vullkanike Sirua (3300 m), Atllasi Tel-Rif, n谷 veri p谷rgjat谷 bregdetit mesdhetar, Atllasi i mes谷m (i lart谷 3000 m), n谷 jug t谷 Rifit, paraqet uj谷ndar谷sin n谷 mes oqeanit Atlantik dhe detit Mesdhe. Pjesa per谷ndimore e Atllasit, e paraqitur si rrafshnalt谷, quhet Mezeta marokene. N谷 k谷t谷 pjes谷 kalon gradualisht n谷 Sahara. Kjo 谷sht谷 zon谷 e shot谷ve (Hodna) ose t谷 sebkave, liqeneve t谷 njelm谷ta nga jan谷 ose t谷 p谷rhershme ose t谷 p谷rkohshme, var谷sisht nga kushtet natyrore t谷 mjedisit gjeografik ku jan谷 krijuar. Sahara 谷sht谷 shkretira e dyt谷 p谷r nga madh谷sia pas Antarktikut n谷 bot谷, me 9 000 000 km族 e cila gjendet n谷 veri t谷 Afrik谷s. Sip谷rfaqja e Saharas谷 谷sht谷 p谷raf谷rsisht sa 50 shtetet e SHBA-ve. Emri i Sahar谷s rrjedh nga fjala arabe (arab. ,)悄悋惘忰惶 q谷 do t谷 thot谷 shkret谷tir谷. Sahara, ashtu 巽far谷 谷sht谷 sot ekziston q谷 3.500 vjet. Mendohet se n谷 Sahara shum谷 kohe m谷 par谷 kan谷 q谷n谷 lumenj dhe mendohet se jan谷 ende n谷n rer谷n e k谷saj shkret谷tire. Mendohet se rezervat e saj n谷ntok谷sore jan谷 rreth 15 miliard谷 km続 uj谷. Koh谷t e fundit shtetet m谷 t谷 zhvilluara si Libia kan谷 filluar ta p谷rdorin k谷t谷 uj谷.Aty ka pak oaza n谷 krahasim me sip谷rfaqen. Oaza m谷 e madhe n谷 Afrik谷 谷sht谷 lugina e lumit Nil.N谷 mes t谷 saj shtrihen malet Ahagar dhe Tibesti. Sudani Shtrihet mes Saharas谷 n谷 veri dhe savaneve n谷 jug dhe Oqeanit Atlantik n谷 per谷ndim dhe Detit t谷 Kuq n谷 lindje. Ka rreth 3 milion km族. Ka lart谷si mbidetare 200-400 m. Reshjet mesatare vjetore n谷 jug jan谷 rreth 600 mm kurse neveri zvog谷lohen dhe jan谷 rreth 200 mm. Popullsia zezake aty ndahet n谷 dy grupe : sudanit谷 dhe bantuid谷. Ndodhet tek shtetet : Senegal, Mauritania, Mali, Burkina Faso, Niger, Nigeria, ad, Sudan, Somalia, Etiopia, Algjeria dhe Eritrea. Baseni i Kongos ndodhet rreth lumit Kongo (Zaire), n谷 Afrik谷n ekuatoriale. Ka nj谷 sip谷rfaqe prej 3,7 milion谷 km族. K谷tu rriten pyjet tropikale, me bim谷si t谷 rrall谷 dhe
- 4. t谷 vrullshme. Baseni p谷rfundon n谷 Gjirin e Guines谷, ku derdhet lumi Kongo (Zaire). Ka klim谷 tropikale dhe ekuatoriale me dy sezone : Sezoni me reshje dhe Sezoni i that谷 me temperatura t谷 larta. Klima P谷rshkak t谷 shtrirjes s谷 saj n谷 t谷 dy an谷t e ekuatorit, rreth 80 % e territorit t谷 Afrik谷s ka klim谷 t谷 nxeht谷. N谷 formimin e klim谷s ndikojn谷 gjithashtu tiparet e relievit, rrymat oqeanike, shtrirja e gjer谷 tok谷sore e Afrik谷s n谷 veri t谷 ekuatorit, er谷rat e ndryshme etj. Ngritja e pjes谷ve an谷sore t谷 kontinentit e kufizon ndikimin e detit n谷 klim谷n e pjes谷ve t谷 mbrendshme. Afrika ka 4 lloje t谷 klim谷s : ekuatoriale, sub-ekuatoriale, tropikale dhe sub- tropikale. Klima ekuatoriale shtrihet p谷rreth ekuatorit, deri n谷 5尊 t谷 gjer谷sis谷 gjeografike veriore dhe jugore. Ka reshje t谷 shumta : 2000 - 2500 mm n谷 vit. Temperatura 谷sht谷 e nj谷jt谷 gjat谷 t谷r谷 vitit : rreth 25 属C. Pra, ka ver谷 t谷 p谷rhershme. Klima sub-ekuatoriale shtrihet mbi klim谷n ekuatoriale. Shtrihet deri n谷 20尊 t谷 gjer谷sis谷 gjeografike veriore dhe jugore. Reshjet gjat谷 vitit sillen rreth 2000 mm n谷 vit. Ka dy stin谷 : stin谷n e fresk谷t me lag谷shti (vera) dhe stin谷n e that谷 e me diell (dimri). Temperaturat e dit谷s jan谷 shum谷 m谷 t谷 ngrohta sesa ato t谷 nat谷s. Klima tropikale ndikon n谷 viset m谷 lart se klima sub-ekuatoriale. Aty ndikojn谷 monsunet (er谷ra q谷 shkaktohen nga ngrohja e ndryshme e masave tok谷sore dhe ujore). Kemi monsunin veror me lag谷shti dhe at谷 dim谷ror me that谷si. Monsuni veror ka shum谷 reshje prandaj ka shum谷 mund谷si q谷 gjat谷 asaj periudhe lumenjt谷 t谷 v谷rshojn谷 dhe shkaktojn谷 shum谷 d谷me. Temperaturat jan谷 t谷 larta. Klima sub-tropikale mbizot谷ron n谷 viset m谷 veriore dhe m谷 jugore t谷 kontinentit. Kjo ndryshe quhet klima mesdhetare sepse mbizot谷ron n谷 vendet q谷 ndodhen n谷 brigjet e Mesdheut. Temperatura mesatare vjetore 谷sht谷 18 属C. K谷tu mbizot谷rojn谷 kat谷r stin谷 : pranvera, vera, vjeshta dhe dimri. Temperatura maksimale 谷sht谷 sh谷nuar n谷 Al-Azizi (Libi) 58 属C. Temperatura minimale 谷sht谷 sh谷nuar n谷 Ifran谷 (Maroku) 24 属C. Maksimumi i t谷 reshurave jan谷 arritur n谷 Kepiun Debunsha (Kamerun) 10 290
- 5. mm. Minimumi i t谷 reshurave jan谷 sh谷nuar n谷 Uadin Halfa (n谷 Sudan) 2,5 mm. Hidrografia Afrika ka nj谷 rrjet t谷 pasur me lumenj dhe liqene. Shp谷rndarja e lumenjve dhe e liqeneve nuk paraqitet e nj谷jt谷. Pjesa m谷 e madhe e lumenjve t谷 Afrik谷s, si : Kogo, Nigeri, Oranzhi dhe Senegali, derdhen n谷 Oqeanin Atlantik, lumi Zambezi dhe Limpopo derdhen n谷Oqeanin Indian dhe lumi Nil n谷 Detin Mesdhe. Kjo ndodh谷 sepse sip谷rfaqja e Afrik谷s m谷 tep谷r 谷sht谷 e pjerr谷t (anon) nga ana e Oqeanit Atlantik.Gjithashtu Afrika 谷sht谷 e pasur me shum谷 liqene ku mund t谷 p谷rmendim liqenet : Viktoria, Tanganika, Njasa, i Albertit etj. Liqeni m谷 i madh me sip谷rfaqe 谷sht谷 Viktoria me 68.800 km族. Liqeni m谷 i thell谷 谷sht谷 Tanganika me 1470 m. Bimesia Kontinenti afrikan ka bim谷si t谷 zhvilluar. Zonat bimore jan谷 : zona e bim谷sis谷 mesdhetare, shkretinore, savanet, stepat dhe pyjet e lag谷shta ekuatoriale.N谷 Afrik谷 ka shum谷 liqene shkretinore (shote) t谷 p谷rhapura kryesisht n谷 pjes谷n veriper谷ndimore t谷 kontinentit. N谷 pjes谷n jugore t谷 Saharas谷 shtrihet LIQENI i CADIT, sip谷rfaqja e t谷 cilit ndryshon nga 11 000 - 22 000 km族. Fauna Kontinenti i Afrik谷s shquhet me nj谷 faune t谷 pasur ka gjarp谷rinj helmues nder me t谷 medhenjetit n谷 bot谷 ka, luana, tigra, deve, makusha. Kontinenti i Afrik谷s 谷sht谷 i pasur edhe me majmun, gjirafa, ka edhe luan, etj. Popullsia Origjina, numri, ndarja dhe struktura e popullsis谷 s谷 Afrik谷s deri von谷 ka qen谷 e panjohur, dhe e nj谷anshme sepse kolonialist谷t nuk jan谷 marr谷 me studimin e k谷tyre problemeve.Afrika ka nj谷 popullat谷 prej 922.011.000 (2005). Aty popullsia ndahet n谷 dy grupe : negroide dhe jonegroide. Popullsia negroide z谷 2/3 e popullsis谷 s谷 p谷rgjithshme t谷 Afrik谷s. Ajo ndahet n谷 sudanit谷 dhe bantuid谷. Sudanit谷t jetojn谷 kryesisht n谷 Sahel kurse bantuid谷t n谷 pjes谷t tjera. Popullsia jonegroide 谷sht谷 pjesa tjet谷r e popullsis谷 (s谷 bardh谷). Ajo ndahet n谷 hamit谷 dhe semit谷.