More Related Content
What's hot (18)
Viewers also liked (17)
Similar to ไทยครูȨ้อ (20)
ไทยครูȨ้อ
- 2. คำราชาศัพท์ คือ คำสุภาพที่ใช้ให้เหมาะสมกับฐานะของบุคคลต่างๆ คำราชาศัพท์เป็นการกำหนดคำและภาษาที่สะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมอันดีงามของ ไทย แม้คำราชาศัพท์จะมีโอกาสใช้ในชีวิตน้อย แต่เป็นสิ่งที่แสดงถึงความละเอียดอ่อนของภาษาไทยที่มีคำหลายรูปหลายเสียงใน ความหมายเดียวกัน และเป็น ลักษณะพิเศษของภาษาไทย โดยเฉพาะ ซึ่งใช้กับบุคคลกลุ่มต่างๆ ดังต่อไปนี้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถพระบรมวงศานุวงศ์พระภิกษุสงฆ์ สามเณรขุนนาง ข้าราชการสุภาพชนความหมายของคำราชาศัพท์
- 3. ในแหล่งอ้างอิงบางฉบับได้ให้ข้อสันนิษฐานไว้ว่า คนไทยเริ่มใช้คำราชาศัพท์ในรัชสมัยพระธรรมราชาลิไทเพราะศิลาจารึกต่างในแผ่นดินนั้น รวมทั้งบทพระราชนิพนธ์ของท่าน คือ ไตรภูมิพระร่วงปรากฏว่ามีคำราชาศัพท์อยู่หลายคำ เช่น พระสหาย สมเด็จ เสด็จ บังคม เสวยราชย์ เป็นต้น บางท่านกล่าวว่า คำราชาศัพท์นั้นเริ่มใช้ในสมัยกรุงศรีอยุธยาเพราะพระปฐมบรมกษัตริย์ที่ทรงสร้างกรุงศรีอยุธยานำภาษาเขมรมาใช้ เช่น เอาคำว่า "สมเด็จ" ซึ่งเขมรใช้เป็นคำนำพระนามพระเจ้าแผ่นดินมาเป็นคำนำพระนามของพระองค์ และใช้ภาษาเขมรเป็นราชาศัพท์ และจากหลักฐานที่พบข้อความในศิลาจารึกกล่าวถึงเรื่องตั้งราชวงศ์และเมืองสุโขทัยตอนหนึ่งมีความว่า "พ่อขุนผาเมืองจึงอภิเสกพ่ขุนบางกลางหาวใหเมืองสุโขไท" คำว่า "อภิเษก" นี้เป็นภาษาสันสกฤตไทยเรารับมาใช้สำหรับพิธีการแต่งตั้งตำแหน่งชั้นสูง และพิธีนี้มีมาตั้งแต่ราชวงศ์สุโขทัยจึงน่าสงสัยว่าในสมัยนั้นคงจะมีการใช้คำราชาศัพท์บางคำกันแล้วคำราชาศัพท์เริ่มมีมาตั้งแต่สมัยใด
- 4. ตามที่หลายคนคิดว่าคำราชาศัพท์เป็นเรื่องของในรั้วในวัง เป็นเรื่องของผู้ใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทนั้น ทำให้คิดต่อไปอีกว่า คำราชาศัพท์เป็นเรื่องยากซึ่งเมื่อก่อนอาจเป็นจริง แต่ปัจจุบันคำราชาศัพท์เป็นเรื่องในชีวิตประจำวันไปเสียแล้ว แม้มิได้ใช้มากเท่ากับภาษาสามัญที่ใช้อยู่ในการดำรงชีวิตประจำวันแต่ทุกคน โดยเฉพาะผู้มีการศึกษาก็ต้องมีโอกาสที่จะสัมผัสกับคำราชาศัพท์ทุกวัน ไม่โดยตรงก็โดยทางอ้อม โดยเฉพาะทางสื่อมวลชน การเรียนรู้วิธีใช้คำราชาศัพท์นั้น กล่าวโดยสรุป ต้องเรียนรู้ใน 2 ประการ คือ เรียนรู้คำ ประการหนึ่งกับ เรียนรู้วิธี อีกประการหนึ่งเรียนรู้คำ คือ ต้องเรียนรู้คำราชาศัพท์เรียนรู้วิธี คือ ต้องเรียนรู้วิธีหรือเรียนรู้ธรรมเนียมการใช้คำราชาศัพท์การเรียนรู้เรื่องคำราชาศัพท์
- 5. คำราชาศัพท์สำหรับพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ลำดับพระราชอิสริยศักดิ์พระบรมราชวงศ์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว , สมเด็จพระบรมราชินีนาถสมเด็จพระบรมราชินี , สมเด็จพระบรมราชชนนี , สมเด็จพระยุพราช , สมเด็จพระสยามบรมราชกุมารีสมเด็จเจ้าฟ้าพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหม่อมเจ้า
- 6. ราชาศัพท์สำหรับพระมหากษัตริย์คำนามที่เป็นชื่อสิ่งของสำคัญที่ควรยกย่อง มีคำเติมหน้า ได้แก่ พระบรมมหาราช พระบรมมหา พระบรมราช พระบรม พระอัคราช พระอัคร และพระมหา เช่น พระบรมมหาราชวัง พระบรมมหาชนกพระบรมราชชนนี พระบรมราชวงศ์ พระบรมอัฐิ พระบรมโอรสาธิราช พระอัครชายา พระมหาปราสาท พระมหาเศวตฉัตร เป็นต้นคำนามเป็นชื่อสิ่งสำคัญรองลงมา นำหน้าด้วยคำ“พระราช” เช่น พระราชวังพระราชวงศ์ พระราชทรัพย์ เป็นต้น
- 7. คำนามเป็นชื่อของสิ่งสามัญทั่วไปที่ไม่ถือว่าสำคัญส่วนใหญ่เป็นคำบาลี สันสกฤต เขมร และคำไทยเก่า แต่บางคำก็เป็นคำไทยธรรมดานำหน้าด้วยคำ “พระ” เช่น พระบาท พระฉาย พระแท่น คำนามใดที่เป็นคำประสม มีคำ “พระ” ประกอบอยู่แล้ว ห้ามใช้คำ “พระ” นำหน้าซ้อนอีก
- 8. คำนามที่เป็นชื่อสิ่งไม่สำคัญและคำนั้นมักเป็นคำไทย นำหน้าด้วยคำว่า “ต้น” เช่น ม้าต้น เรือนต้น และนำหน้าด้วย “หลวง” เช่น รถหลวง สวนหลวง ส่วน “หลวง”ที่แปลว่าใหญ่ไม่จัดว่าเป็นราชาศัพท์ นอกจากคำว่า “ต้น” และ “หลวง” ประกอบท้ายคำแล้ว บางคำยังประกอบคำอื่นๆ อีก เช่น เรือพระที่นั่ง ม้าทรง ของเสวย ห้องบรรทม ราชาศัพท์มีที่มาหลายประการคือ มาจากภาษาบาลี เข้ามาทางพระพุทธศาสนาเพราะภาษาบาลีเป็นภาษาที่ใช้จารึกพระไตรปิฎกอันเป็นคัมภีร์สำคัญของพระพุทธศาสนาชาวพุทธถือกันทั่วไปว่าภาษาบาลีเป็นภาษาศักดิ์สิทธิ์ต้องเคารพกราบไหว้จนอาจกล่าวได้ว่าคำราชาศัพท์ที่มีมาแต่เดิมนั้นมาจากภาษาบาลีมากที่สุด เช่นพระรูปพระราชบิดา พระอัยกา พระวักกะพระราชอาสน์ภาษาสันสกฤต เป็นภาษาโบราณของอินเดียเช่นเดียวกับภาษาบาลี ก็เป็นภาษาที่ไทยเรานำมาใช้มาก โดยเข้ามาทางศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาที่คนไทยนับถือด้วยเช่นกัน(แต่มิใช่เป็นศาสนาหลักของชาติ) ภาษาสันสกฤตเป็นภาษาสูงที่หราหมณ์ใช้ติดต่อกับพระผู้เป็นเจ้า จึงเป็นภาษาอันศักดิ์สิทธิ์คู่ควรกับพระเจ้าแผ่นดินผู้เป็นสมมุติเทพไทยเราจึงนำเอาภาษาสันสกฤตมาใช้เป็นคำราชาศัพท์ เช่นพระเนตรพระกรรณสวรรคตที่มาของราชาศัพท์
- 9. ภาษาเขมร ในสมัยโบราณชาติขอม (เขมรในปัจจุบันนี้) เป็นชาติที่ยิ่งใหญ่มีอารายธรรม มีความเจริญสูงสุด พระเจ้าแผ่นดินของขอมอยู่ในฐานะสมมุติเทพ ทำให้ยอมรับว่าภาษาขอมนั้นย่อมจะต้องสูงส่งไปด้วย จึงเกิดมีการเรียนรู้ภาษาขอมกันมากขึ้นได้ใช้ในทางคาถาอาคมนิยมว่าเป็นของอันศักดิ์สิทธิ์ยกย่องว่าเป็นของสูงเช่นเดียวกันศาสนาไทยจึงนำเอาภาษาขอมมาใช้เป็นคำราชาศัพท์เพื่อให้สมเกียรติแก่พระเจ้าแผ่นดินภาษาไทย โดยปกติภาษาไทยจะไม่นำมาใช้เป็นคำราชาศัพท์แต่จะนำมาใช้ได้ต่อเมื่อเอาไปนำหน้าภาษาอื่น เช่นมีพระดำรัส เป็นพระราชโอรส น้ำจัณฑ์หรือใช้วิธีปรุงแต่งคำขึ้นเช่นพระที่นั่งช้างทรงเป็นต้นภาษาอื่น ๆ คำราชาศัพท์ที่นำมาจากภาษาอื่นนั้นน้อยมากแต่ก็มีมาประปราย เช่นพระสุหร่าย จากภาษาเปอร์เซีย พระเก้าอี้ จากภาษาจีน
- 10. ศัพท์สำหรับเจ้านายหรือพระบรมวงศานุวงศ์ คือตั้งแต่สมเด็จพระบรมราชินีลงไปถึงหม่อมเจ้าใช้พระราชนำหน้า เช่น พระราชเสาวนีย์ พระราชประวัติ พระราชดำรัส พระราชกุศล พระราโชวาท พระราโชบาย เป็นต้นใช้พระนำหน้า เช่น พระเศียร พระองค์ พระหัตถ์ พระทัย พระบาท เว้นแต่หม่อมเจ้าไม่ใช้ “พระ” นำหน้า ใช้ว่า เศียร องค์ หัตถ์ หทัย บาท เป็นต้นคำนามราชาศัพท์สำหรับเจ้านายอยู่ในตัว ไม่ต้องใช้คำนำหน้าหรือคำต่อท้าย เช่น วัง ตำหนัก ดังที่กล่าวมาแล้วข้างต้น
- 12. หมวดขัตติยตระกูล
- 13. หมวดครื่องใช้
- 16. คำราชาศัพท์ที่ใช้เป็นคำกริยาคำราชาศัพท์ที่ใช้เป็นคำกริยา เป็นคำแสดงอาการ แบ่งเป็น 4 ชนิดกริยาที่เป็นราชาศัพท์ในตัวเอง เช่น ตรัส,เสด็จ,กริ้ว,ประชวร,ประสูติ, เสวย,ถวาย,บรรทม,โปรด,ทรงดนตรี(เล่นดนตรี)ใช้ทรงนำหน้ากริยาธรรมดา เช่น ทรงฟัง ห้ามใช้ทรงนำหน้ากริยาที่มีนามราชาศัพท์ เช่น มีพระราชดำริ มีพระบรมราชโองการใช้เสด็จนำหน้ากริยาบางคำ เช่น เสด็จกลับ
- 18. ราชาศัพท์สำหรับพระภิกษุสงฆ์ การใช้คำพูดกับพระภิกษุทรงสมณศักดิ์ ที่ผิดกันมากคือชั้นสมเด็จพระราชาคณะเห็นจะเป็นเพราะมีคำว่า "สมเด็จ" นำหน้าจึงเข้าใจว่าต้องใช้คำราชาศัพท์ ซึ่งผิด ความจริงแล้ว พระภิกษุทรงสมณศักดิ์ที่ต้องใช้ราชาศัพท์มีเฉพาะเพียงสมเด็จพระสังฆราชเท่า นั้น เว้นแต่พระภิกษุรูปนั้นๆ ท่านจะมีฐานันดรศักดิ์ทางพระราชวงศ์ไทยเรามีคำพูดที่ใช้กับพระภิกษุโดยเฉพาะอยู่ประเภทหนึ่งบางทีก็ เป็นคำที่พระภิกษุเป็นผู้ใช้เอง ซึ่งคนไทยส่วนใหญ่จะรู้จักกันหมดแล้ว เช่น คำว่า อาตมาภาพ หรืออาตมา มีความหมายเท่ากับ ฉัน บางคำก็ทั้งท่านใช้เองและเราใช้กับท่าน เช่น คำว่า ฉัน หมายถึง กิน เป็นต้น การพูดกับพระภิกษุต้องมีสัมมาคารวะ สำรวม ไม่ใช้ถ้อยคำที่เป็นไปในทำนองพูดเล่นหรือพูดพล่อยๆ ซึ่งจะเป็นการขาดความเคารพไปสำหรับพระภิกษุ เราจำเป็นต้องทราบราชทินนาม เรียกว่า พระภิกษุผู้ทรงสมณศักดิ์ ของพระภิกษุเรียงลำดับได้ดังนี้ เพื่อที่จะได้ใช้ได้อย่างถูกต้อง
- 19. สมเด็จพระสังฆราชสมเด็จพระราชาคณะคือ พระภิกษุที่มีราชทินนามนำหน้าด้วย"สมเด็จพระ"พระราชาคณะชั้นรองพระราชาคณะชั้นธรรม พระราชาคณะชั้นนี้มักมีคำว่า "ธรรม" นำหน้าพระราชาคณะชั้นเทพ พระราชาคณะชั้นนี้มักมีคำว่า "เทพ" นำหน้าพระราชาคณะชั้นราช พระราชาคณะชั้นนี้มักมีคำว่า "ราช" นำหน้าพระราชาคณะชั้นสามัญพระครูสัญญาบัติ , พระครูชั้นประทวน พระเปรียญตั้งแต่ 3-9
- 21. ประโยชน์ของการเรียนรู้คำราชาศัพท์เพราะเหตุที่ว่าสถาบันพระมหากษัตริย์เป็นสถาบันที่สูงสุดของ ประเทศมาแต่โบราณ พระเจ้าแผ่นดินทรงใกล้ชิดกับประชาชนอย่างแนบแน่นประการหนึ่ง คำราชาศัพท์นั้นเป็นแบบอย่างวัฒนธรรมอันดีทางด้านการใช้ภาษาไทยประการหนึง และการอ่านหรือศึกษาวรรณคดีก็ดี การรับสารสื่อมวลชนในปัจจุบันก็ดี เหล่านี้ล้วนต้องมีคำราชาศัพท์เกี่ยวข้องอยู่ด้วยเสมออีกประการหนึ่ง ดังนั้นการเรียนรู้คำราชาศัพท์จึงเป็นสิ่งที่มีประโยชน์ทั้งทางตรงและทาง อ้อมมากมาย ดังจะเห็นได้ดังต่อไปนี้
- 22. 1. ประโยชน์จากการใช้คำราชาศัพท์ถูกต้องที่เรียกว่าใช้คำราชาศัพท์ถูกต้องนั้น คือ ถูกต้องตามบุคคลที่ใช้ว่าบุคคลใดควรใช้ราชาศัพท์ขั้นไหน อย่างไร ประการหนึ่ง ถูกต้องตามโอกาส คือ โอกาสใดใชคำราชาศัพท์หรือไม่เพียงใด ประการหนึ่ง และถูกต้องตามวิธีการใช้คือ ใช้ถูกต้องตามแบบแผนที่นิยมนั้นก็อีกประการหนึ่ง การใช้ราชาศัพท์ต้องใช้ทั้งความรุ้และประสบการณ์เป็นดุลยพินิจให้ถูกต้อง 2. ประโยชน์จากการเข้าใจที่ถูกต้องไม่ว่าจากการอ่านหนังสือประเภทต่างๆ เช่น วรรณกรรมทั่วไป วรรณคดี หนังสือพิมพ์ สิ่งพิมพ์ทั้งหลาย โทรทัศน์ วิทยุ ตลอดจนสิ่งบันเทิงทั้งหลาย มีภาพยนต์ ละคร โขน ลิเก เป็นต้น เพราะการรับรู้ รับฟัง บางครั้งต้องมีสิ่งที่เรียกว่า คำราชาศัพท์ร่วมอยู่ด้วยเสมอ ทั้งที่ตั้งใจและไม่ตั้งใจประโยชน์ทางตรง
- 23. เป็นประโยชน์ผลพลอยได้ แม้ตั้งเป้าหมายไว้ล่วงหน้าหรือไม่ตั้งเป้าหมายไว้ก็ตาม คือ เมื่อรู้คำราชาศัพท์ดี ถูกต้อง ฟังหรืออ่านเรื่องราวที่มีคำราชาศัพท์เข้าใจผลประโยชน์พลอยได้ ก็จะเกิดขึ้นเสมอ ดังนี้๑. ธำรงรักษาวัฒนธรรมอันดีงานของชาติไว้คือ รักษาให้คงอยู่ไม่เสื่อมสูญ ถือเป็นการธำรงรักษาวัฒนธรรมและความมั่นคงของประเทศชาติ๒. เพิ่มความมีเสน่ห์ในตัวบุคคลคือ บุคคลผู้รู้และใช้คำราชาศัพท์ได้อย่างถูกต้อง เป็นการแสดงออกซึ่งความมีวัฒนธรรมอันดีงามทางภาษาประโยชน์โดยทางอ้อม
- 24. แบบทดสอบเรื่องคำราชาศัพท์คำชี้แจง ให้นักเรียนเลือกคำตอบข้อที่ถูกที่สุดเพียงข้อเดียว๑. คำว่า “นอน” สำหรับพระภิกษุ ใช้ว่าอย่างไร ก. พักผ่อน ข. ทำวัตร ค. จำวัด ง. บรรทม๒. “คุณพ่อไม่อยู่ _____ ไป _____ พระที่วัด ค่ะ” ควรเติมคำข้อใด ก. เขา – เชิญ ข. ท่าน – นิมนต์ ค. แก – นิมนต์ ง. ท่าน – เรียนเชิญ๓. “พระสงฆ์รูปนี้ ______มาหลายวันแล้ว” ควรเติมคำในข้อใด ก. อาพาธ ข. เจ็บ ค. ป่วย ง. ประชวร
- 25. ๔. คำในข้อใดไม่ใช่คำราชาศัพท์ สำหรับพระมหากษัตริย์ ก.เสด็จ ข. บรรทม ค. ประสูติ ง. อาตมา๕. ข้อใดไม่ใช่คำราชาศัพท์ สำหรับพระมหากษัตริย์ ก. เสวย ข. ทรงบาตร ค. อาราธนา ง. พระนาสิก๖. คำราชาศัพท์ข้อใด ไม่ใช่ ราชาศัพท์หมวดร่างกาย ก. พระโอษฐ์ ข. พระเนตร ค. พระชงฆ์ ง. พระอัยกา
- 26. ๗ . คำราชาศัพท์ข้อใดใช้ ทรง นำหน้าก. ทรงตรัส ข. ทรงผนวชค. ทรงเสด็จ ง. ทรงบรรทม๘. คำสุภาพข้อใดใช้ไม่ถูกต้องก. กระบือ – วัว ข. วานร – ลิงค. วิฬาร – แมว ง. ปลาหาง – ปลาช่อน๙. คำราชาศัพท์ข้อใดไม่ถูกต้องก. พระนาภี – สะดือข. พระฉาย – กระจกค. พระฤทัย – ใจง. พระหัตถ์ – แขน๑๐. ข้อใดเป็นคำสุภาพของ ผักกระเฉดก. ผักทอดยอด ข. ผักรู้นอน ค. ผักไห่ ง. ผักสามหาว
- 27. ๑๑. ข้อความตอนใดใช้ราชาศัพท์ผิด (๑) สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพิธียกช่อฟ้า ณ วัดสีมาราม (๒) หลังจากเสด็จพระดำเนินกลับจากการแปรพระราชฐาน ณ พระราชวังไกลกังวล (๓) จากนั้นเสด็จออกให้ลูกเสือชาวบ้านจากทั่วประเทศเฝ้าฯ (๔) และทรงพระดำเนินชมนิทรรศการ "หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์" ก. ตอนที่ (๑) ข. ตอนที่ (๒) ค. ตอนที่ (๓) ง.ตอนที่ (๔)๑๒. ข้อใดใช้ราชาศัพท์ได้ถูกต้อง ก.พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานกระแสพระราชดำรัสแก่คณะผู้พิพากษาใหม่ที่ เข้าเฝ้าฯ ณ ศาลาเริงพระราชวังไกลกังวลข. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมารเสด็จออกแทนพระองค์พระราชทาน พระบรมราชวโรกาสให้คณะบุคคลต่าง ๆ เข้าเฝ้าค.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุเสด็จฯ เป็นประธานเปิดการแสดงของยอดมายากล เดวิด คอปเปอร์ฟิลด์ง.พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภาได้สำเร็จการศึกษาเป็นองค์บัณฑิตจากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์แล้ว
- 28. ๑๓. ข้อใดใช้ราชาศัพท์ถูกต้อง สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมงกุฎราชกุมาร.......นำ......ทั้งสองไปเข้าเฝ้าฯพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินีนาถ ก. เสด็จ ฯ ราชอาคันตุกะ ข. ทรงดำเนิน พระราชอาคันตุกะ ค. ทรงพระดำเนิน พระราชอาคันตุกะ ง. เสด็จพระดำเนิน ราชอาคันตุกะ ๑๔. ข้อใดใช้ราชาศัพท์ถูกต้อง ก. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระ จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ข. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีเครื่องคอมพิวเตอร์ส่วนพระองค์ในห้องทรงงาน ค. สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถทรงขอบพระทัยประชาชนที่มารับเสด็จ ง.ปีนี้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงเจริญพระชนมพรรษา 4 รอบ
- 29. ขอขอบคุณข้อมูลจากอ.นวลพรรณ ตาวงศ์ สนับสนุนจากกลุ่มผลิตสื่อและประยุกต์ใช้เทคโนโลยี สานักงานเขตพื้นที่การศึกษาตาก เขต 2คู่มือภาษาไทย ม.3 ท305-ท306 ภาคเรียนที่ 1-2 ,ประสงค์ และ นันทพร พวงแก้ว , สำนักพิมพ์ประสานมิตร , กทม. 2530 ติวเข้มภาษาไทย ม.3,อ.ปราณี แสงอากาศ , อ.ขวัญใจ ถาวรประเสริฐหนังสือแบบฝึกหัดภาษาไทย ทักษสัมพันธ์ เล่ม 2 ชั้น ม.2 ภาคเรียนที่ 2 รหัสวิชา ท204 ,อ.สุกัญญา ศักดิ์ประสิทธิ์ , อ.อังสนา วิบูลย์ชาติ , อ.ผุสสดี ธุวังควัฒน์ , อ.วรากร ใจดี , - , กทม. 2542 หนังสือหลักการใช้ภาษาไทย กลุ่มการเรียนรู้ภาษาไทย ช่วงชั้นที่ 3 หลักสูตรขั้นพื้นฐาน 25,สนีย์ วิลาวรรณ, สุระ ดามาพงษ์, ชัยวัฒน์ สีแก้ว 44 ไพโรจน์ อยู่มณเฑียร, หลักราชาศัพท์ (ฉบับสมบูรณ์), กรุงเทพฯ : รุ่งแสงการพิมพ์, ๒๕๓๖ .บรรณานุกรม