Este documento describe las principales estructuras celulares como el ret鱈culo endoplasm叩tico, ribosomas, centrosoma, aparato de Golgi, mitocondrias y cloroplastos. Tambi辿n describe los principales tipos de tejidos en el cuerpo, incluyendo el epitelial, conjuntivo, adiposo, cartilaginoso, 坦seo, muscular estriado, muscular liso y nervioso.
Este documento resume la evoluci坦n en el estudio de la estructura at坦mica de la materia. Comenzando con la teor鱈a at坦mica de Dem坦crito de 叩tomos indivisibles, la teor鱈a at坦mica de Dalton propuso que los 叩tomos son unidades discretas que se unen para formar compuestos. Posteriormente, los descubrimientos de Thomson, Rutherford y otros llevaron a nuevos modelos at坦micos donde se reconoci坦 la existencia de electrones y n炭cleos. El modelo actual propone que los 叩tomos consisten en
El documento describe el proceso de replicaci坦n del ADN. La replicaci坦n implica la separaci坦n de las dos hebras de la doble h辿lice de ADN, la s鱈ntesis de nuevas hebras complementarias usando las hebras originales como molde, y la uni坦n de los fragmentos para formar dos mol辿culas de ADN hijas id辿nticas, cada una con una hebra original y una nueva. La replicaci坦n ocurre en estructuras en forma de horquilla donde se sintetizan las nuevas hebras de forma continua y discontinua.
Este documento presenta datos sobre la mortalidad en la Comunidad Aut坦noma del Pa鱈s Vasco (CAPV) en 2010, incluyendo tasas de mortalidad por edad y sexo, las principales causas de muerte por sexo, y la evoluci坦n de la mortalidad por c叩ncer de mama, pulm坦n y pr坦stata entre 1990-2010. Tambi辿n incluye el n炭mero de defunciones y tasas de mortalidad por causas y sexo en 2010.
La respuesta inflamatoria se desencadena cuando microorganismos invaden un tejido. Las bacterias destruyen c辿lulas y liberan toxinas. C辿lulas en los vasos sangu鱈neos locales liberan histamina, causando dilataci坦n de arteriolas, aumento del flujo sangu鱈neo e incremento de la permeabilidad vascular. Esto produce enrojecimiento, inflamaci坦n, aumento de temperatura y escape de fluidos y prote鱈nas de los capilares hacia el tejido, causando edema y dolor. Los gl坦bulos blancos salen de los vas
Las plantas no tienen 坦rganos especializados para la excreci坦n. Sus desechos se almacenan, se reutilizan en procesos como la fotos鱈ntesis, o se eliminan a trav辿s de los estomas, pelos radicales y lenticelas. La excreci坦n en plantas sirve para sacar sustancias al exterior que luego pueden usarse en fotos鱈ntesis y respiraci坦n o almacenarse como reservas.
El documento describe los componentes estructurales y funciones de la membrana celular eucari坦tica. La membrana est叩 compuesta de una bicapa lip鱈dica de fosfol鱈pidos y colesterol que le confiere propiedades de semipermeabilidad selectiva y fluidez. Contiene prote鱈nas integrales y perif辿ricas involucradas en el transporte pasivo y activo a trav辿s de la membrana y en las interacciones celulares. La membrana controla el paso de sustancias entre el interior y exterior de la c辿lula y participa en
Este documento resume la historia de la teor鱈a celular. Explica que los primeros microscopios permitieron el descubrimiento de la c辿lula por Robert Hook en 1639. M叩s tarde, investigadores como Schleiden, Schwann y Virchow establecieron la teor鱈a celular, la cual establece que la c辿lula es la unidad b叩sica de todos los organismos y que nuevas c辿lulas se originan a partir de la divisi坦n de c辿lulas existentes.
El documento resume la evoluci坦n de los hom鱈nidos desde Orrorin tugenensis y Ardipithecus ramidus hace 6-7 millones de a単os hasta Homo sapiens. Detalla las caracter鱈sticas clave de la evoluci坦n humana como la adquisici坦n del bipedismo, el aumento del tama単o cerebral y la elaboraci坦n de herramientas m叩s sofisticadas. Tambi辿n explica los principales hallazgos f坦siles en Espa単a como Homo antecessor de m叩s de 1 mill坦n de a単os en la Sierra de Atapuerca y Homo heidelbergensis de 500,000 a単os en la
Las teor鱈as antiguas sobre el origen de las especies incluyen el fijismo, que propone que las especies no cambian, y el catastrofismo, que argumenta que los eventos catastr坦ficos destruyen especies existentes y crean nuevas. M叩s tarde, Lamarck propuso que las especies se transforman gradualmente a trav辿s de la herencia de caracteres adquiridos y la adaptaci坦n a trav辿s del uso y desuso de 坦rganos. Darwin y Wallace desarrollaron la teor鱈a de la evoluci坦n a trav辿s de la variaci坦n natural y
Este documento presenta varias teor鱈as sobre el origen de la vida. Explica que las primeras teor鱈as eran el creacionismo y la generaci坦n espont叩nea, pero que fueron reemplazadas por la teor鱈a de que los seres vivos solo pueden proceder de otros seres vivos. Luego describe teor鱈as modernas como la evoluci坦n qu鱈mica de la vida propuesta por Oparin y Haldane en 1924, la cual es actualmente la m叩s aceptada, explicando c坦mo mol辿culas org叩nicas simples podr鱈an haber evolucionado en los primer
1. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
IRAKURGAIA
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
C辿lula.
Bizi-uitatea
2. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Irakurgaia
1951n, Henrietta Lacks andrea baginako hemorragia ugariak edukitzen
hasi zenez, Baltimoreko Johns Hopkins ospitalera (Estatu Batuetan)
joatea erabaki zuen. Proba batzuk egin ondoren, tumore bat aurkitu
zioten umetoki-lepoan. Diagnosi eztabaidaezina lortzearren, sendagileek
biopsia egin eta laginak aztertzera bidali egin zituzten.
George Otto Gey sendagileak ere, garai hartan minbizirako sendaketa
baten bila ari zenak, lagin txiki bat jaso zuen. Bere lan nagusia giza
zelulak laborategian hazaraztean zetzan. Ordura arte ikusita zeukaten
giza zelula arrunt bat, hazkuntza ingurune egoki batean, berrogeita
hamar aldiz-edo zatikatu ondoren hil egiten zela. Geyk Lacks andrearen
zelulen lagina aztertu zuenean, harrituta geratu zen haren zelulak
probeta baten barruan etengabe hazi eta zatikatu egiten zirelako. Horrela
zelula ildo hilezin bat aurkitu zuen.
Henrietta 1951ko urrian hil zen, ahalik eta gehien heriotzaren kontra
borrokatu ondoren. Egun horretan bertan Gey doktoreak, Henriettaren
edo honen familiaren baimenik gabe, komunikabideei erakutsi zien
minbiziaren kontrako ikerkuntzan berak egindako aurrerapen zoragarria,
eta lehen aldiz zelula horiei HeLa zelula deitu zien.
Ordudanik HeLa zelulek euren burua zatikatzen jarraitu dute eta mundu
osoko laborategietan ikertu egin dira. Haiei esker milaka ikerkuntza
garatu eta minbiziaren kontrako borrokan aurrerapen zientifiko handiak
eskuratu dira.
Henrietta Lacks
HeLa. Zelulak
3. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Edukien eskema
Zelula. Bizitzaren unitatea
Aurkikuntza
Zelula-teoria
Antolaketa- mailak
Ezaugarriak
Motak
Zelula-nukleoa
Ezaugarriak
ADNaren kondentsazioa
Kromosomak
Ezaugarriak
Kopurua
Motak
Kariotipoa
Zelula-zikloa
Ezaugarriak
Faseak
Zelula-zatiketa
Mitosia
Meiosia
Konparaketa
Aldakortasuna
HASIERA
4. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Unitatearen azalpenerako baliabideak
Antolaketa-
mailak
Zelularen
aurkikuntza
Zelula-teoria Zelula-Antolaketa.
Motak
Zelula-nukleoa
ADNaren
kondentsazio
prozesua
Kromosomak Kromosoma
kopurua
Kromosoma
motak
Kariotipoa
Zelula-zikloa Zelula-zikloaren
faseak
Meiosia Mitosi eta
meiosiaren arteko
konparaketa
Meiosiaren
ondoriozko
aldakortasuna
HASIERA
Estekak
5. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelularen aurkikuntza
1665
Robert Hooke
Mikroskopioa
Kortxoa
1674
Anthony van
Leeuwenhoek
Mikroskopioa
Animalikuluak
1831
Robert
Brown
Zelula
begetalen
nukleoa
aurkitu zuen
1838
Johannes
Purkinje
Zelula
betetzen duen
likidoari
protoplasma
deitu zion
Zelulek osatzen
dituzte begetalak
zein animaliak
Matthias
Schleiden
Friedrich
Schwann
1855
Rudolf
Virchow
Zelula oro
aurretik
existitzen den
beste batetik
dator
Eta 1899an?
6. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelularen aurkikuntza
1899
Neuronen banakotasuna
frogatu zuen
Santiago Ram坦n y Cajal ITZULI
7. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelula-teoria
Zelula:
Izaki bizidunen
egiturazko unitatea da
Unitate funtzionala da
Aurretik existitzen den
beste batetik dator
Unitate genetikoa da
8. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Antolaketa-mailak
Maila
abiotikoak
Maila
biotikoak
Partikula
subatomikoak
Atomoak
Molekulak
Makromolekulak
Organuluak
Zelulak
Ehunak
Organoak
Aparatuak eta
sistemak
Banakoa
Biztanleria
Komunitatea
Ekosistema
Ekosfera
9. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelula
eukariotoa
Zelula-antolaketa. Motak
Zelula
prokariotoa
IKUS
EGITURA
IKUS
EGITURA
10. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelula-antolaketa. Motak
Zelula
prokariotoa
Zelula-pareta
Mintz
plasmatikoa
Bakterio-
kromosoma
Erribosomak
Flageloak
Finbriak
ITZULI
11. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelula
eukariotoa
Zelula-antolaketa. Motak
Nukleoa
Mintz
plasmatikoa
Zitoplasma
Zentrosoma
Zelula-
organuluak ITZULI
Animalia-
zelula
Zelula
begetala
12. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelula-nukleoa
Nukleoaren bilgarria
Nukleoplasma
Nukleoloa
13. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
ADNaren kondentsazio prozesua
Kromatinazko harizpia
kromosoma
14. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Kromosomen ezaugarriak
Giza kromatidak
Kromatina
Besoak
Zentromeroa
15. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Kromosoma kopurua
Zelula 2n = 6
Zelula n = 3
Ama-
kromosomak
Aita-
kromosomak
Organismo haploideakOrganismo diploideak
16. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Kromosoma motak
Metazentrikoak
Zentromeroa
Submetazentrikoak
Zentromeroa
Zentromeroa
Zentromeroa
Akrozentrikoak Telozentrikoak
17. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Kariotipoa
Heterokromosoma
arrak
Heterokromosoma
emeak
18. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelula-zikloa
Interfasea
M fasea
Zelularen
tamaina zein
organulu
kopurua
handitu egiten
da.
ADNa bikoiztu egiten
da.
ADNa bi zelulen artean
banatzen da, zitoplasma
zatitzen da eta bi zelula
alaba sortzen dira.
Kromatina antolatzen
da. Zuntzak
kondentsatu eta
biribildu egiten dira eta
kromosomak osatzen
dira.
19. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zelula-zikloaren faseak
M fasea
Nukleoaren zatiketa
(mitosia)
HEMEN SAKATU
GEHIAGO JAKITEKO
HEMEN SAKATU
GEHIAGO JAKITEKO
Zitoplasmaren zatiketa
(zitozinesia)
20. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
TELOFASEA
Kromosomak
kromatinan
deskondentsatzen
dira
ANAFASEA
Kromatida
ahizpak
banatzen dira
METAFASEA
Kromosomak
erdian paratzen
dira
PROFASEA
Kromatinaren
kondentsazioa
Mitosia edo nukleoaren zatiketa
M fasea
Nukleoaren zatiketa (mitosia)
PROFASEA METAFASEA ANAFASEA TELOFASEA
ITZULI
21. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Zitoplasmaren zatiketa (zitozinesia)
M fasea
Zitoplasmaren zatiketa
(zitozinesia)
Estugunea
ITZULI
22. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Meiosia
INTERFASEA
(ADNren
bikoizketa)
1. I. PROFASEA
(Kromosomen
kondentsazioa)
2. I. METAFASEA
(Kromosomak bikoteka
ezartzen dira)
3. I. ANAFASEA
(Kromosomak banantzea)
4. I. TELOFASEA
eta ZITOZINESIA
5. II. PROFASEA (Ardatza
berrosatzen da)
Zelula alabak
6. II. ANAFASEA
(Kromatiden banantzea)
7. TELOFASEA eta
ZITOZINESIA
MEIOSIS I
(separaci坦n de cromosomas
hom坦logos)
II. MEIOSIA (Kromatida
ahizpen banantzea)
GAINGURUTZAKETA
IKUS ZIKLO
BIOLOGIKOAK
I. MEIOSIA (Kromosoma
homologoen banantzea)
23. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Meiosia eta ziklo biologikoak
Ziklo diploidea
Ziklo haploidea
Ziklo diplohaploidea
24. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Meiosia eta ziklo biologikoak
Ziklo haploidea
ITZULI
Alga eta onddo
zelulabakarretan
25. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Meiosia eta ziklo biologikoak
Ziklo diplohaploidea ITZULI
Landareetan
eta alga zein
onddo
batzuetan
26. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Meiosia eta ziklo biologikoak
Ziklo diploidea
ITZULI
Animalia
gehienetan
27. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Mitosi eta meiosiaren arteko konparaketa
MITOSIA MEIOSIA
Emaitza: Bi zelula alaba diploide,
elkarren eta amaren berdinak.
Emaitza: Lau zelula alaba haploide,
elkarren eta zelula amaren desberdinak.
28. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Meiosiaren ondoriozko aldakortasuna
Ama-kromosoma Aita-kromosoma
1. Banaketa 2. Banaketa
Informazio
genetikoaren
trukaketa
I. Profasea
I. Metafasea
I. Anafasea
29. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA DBH 4. MAILA
C辿lula.Bizi-uitatea
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET
IRTENAURREKOA
Esteka interesgarriak
Mitosiaren animazioa
SARTU WEB ORRI
HONETARA
HASIERA
Kariotipoen jarduera
SARTU WEB ORRI
HONETARA
