More Related Content
Viewers also liked (20)
Similar to Cemal reşit rey (20)
More from yardimt (20)
Cemal reşit rey
- 1. Cemal Reşit Rey Cemal Reşit Rey (25 Ekim 1904, Kudüs – 7 Ekim 1985, İstanbul), Türk Beşleri arasında yer alan Cumhuriyet tari- hinin ilk kuşak bestecilerinden, Onuncu Yıl Marşı, Lüküs Hayat opereti gibi ünlü eserlerin yaratıcısıdır. 1 Yaşamı Cemal Reşit Rey sarayla yakın ilişkileri olan, son Osman- lı ailelerinden birinin oğluydu. 25 Eylül 1904'te Kudüs'te doğdu. Babası Ahmet Reşit Rey, o dönemde Kudüs’e mu- tasarrıf olarak atanmıştı. Cemal Reşit'in müziğe yeteneği o yıllarda ortaya çıktı. Diğer çocuklar sokakta oynarken o bulduğu bir akordeonu çalmaya ve ondan çıkan sesleri taklit etmeye çalışıyordu. Beş yaşındayken ailece İstanbul'a geldiler. Burada bir yandan ilkokula giderken, bir yandan da piyano çalışmaya başlar. Galatasaray Lisesi'nde okumaya başladığı yıllarda babasının politik durumu nedeniyle 1913 yılında zorunlu olarak Paris’e taşınırlar. Burada özellikle Fransa Cumhurbaşkanı Raymond Poin- caré aileye sahip çıkar. Birinci Dünya Savaşı'nın başla- masına çok az zaman vardır ve Cemal Reşit Bey ve aile- si dünyanın kültür başkenti Paris’te yaşamaya başlarlar. Cemal Reşit Bey daha çocuk yaşlarında Gustav Mahler'i orkestra yönetirken görecek, konservatuvarda onu müdür ve ünlü besteci Gabriel Faure dinleyecektir. Faure onu dinledikten sonra ünlü pedagog Marguerite Long'a tele- fon açar ve der. Sonra babasına dönerek diye onun müzik dehasını hemen keşfeder. Claude De- bussy'nin öğrencisi, Maurice Ravel'in en yakın dostların- dan ve eserlerini en iyi yorumlayan piyanistlerden biri olan Marguerite Long, 19 yaşına kadar hiç para almadan Cemal Reşit'in eğitimi ile yakından ilgilenir. Cemal Reşit Bey ve ailesi, savaş başlayınca Paris'te uzun süre kalamazlar. Cenevre'ye yerleşirler. Cemal Reşit eği- timine burada Cenevre Konservatuvarı'nda devam eder- ken, normal lise eğitimini de sürdürür. Konservatuvarın ustalık sınıfına kadar yükselir ancak 1919'da babası dahi- liye nazırlığına atanınca İstanbul'a gelirler. Baba oğlunu hemen İstanbul'da bir piyano öğretmenine götürür. An- cak çocuğun piyano bilgisi öğretmeninkinden fazladır. Cemal Reşit bu kez tek başına Paris’e eğitime gönderi- lecek, tekrar Marguerite Long'la çalışmaya başlayacaktır. Konservatuvarda Gabriel Faure'den müzik estetiği ders- leri alır. Besteci, piyanist ve orkestra şefliği üzerinde eği- tim görür. Daha okul yıllarında besteleriyle ilgi çekmeye başlar. 2 Onuncu Yıl Marşı Cumhuriyet'in 10. yıl kutlamaları için 1933'te bir marş yarışması düzenlenir. Cemal Reşit Rey, güftesi Behçet Kemal Çağlar ve Faruk Nafiz Çamlıbel'e ait olan şiir üze- rine bir beste yapmaya karar verir. Uzun süre uğraşıp, herkesin coşku ile birlikte söyleyeceği bir marş oluştur- maya çalışır. Ancak ağabeyi Ekrem Reşit'e yaptığı çalış- mayı bir türlü beğendiremez. Sonunda Cemal Bey'in aklı- na mehter ritmi gelir ve besteyi yapar. Herkesin rahatlıkla söyleyebileceği bir eser çıkar ortaya. Ankara'da eseri piyanoda çalarak kendi seslendirir. Marşı değerlendirecek olan heyet, Cemal beyin “Cumhuriyet” sözcüğünde majörden minöre geçildiğini, bunu da cum- huriyeti küçük düşürmek için yaptığını iddia eder. Ce- mal Reşit şöyle cevap verir: “Minör küçük anlamına gelir ama müzikte bu anlamda kullanılmaz. Beethoven'in Na- poleon'un kahramanlıkları için yazdığı Eroica'nın ikinci bölümü de do minör tonundadır.” Jüride bulunan bir başka kişinin, bir kahramanlık öyküsü olan Marseillaise'in de minör tonundan olduğunu söyle- mesiyle durum tatlıya bağlanır. Türkiye Cumhuriyeti'nin 10. Yıl Marşı böylece ortaya çıkmış olur. 3 Operetleri Cemal Reşit Rey, operet yazmaktan ve ağabeyi ile sah- ne sanatçıları ile birlikte yaşanan anılardan her zaman en sıcak biçimde söz etmişti: “Zerafet, incelik, nükte, hoşgörü... Bir sırada elli kişi oturmuş ve elli kişi de gülüyorsa bu bir sosyal hadisedir. Operet bestelediğim yıllar hayatımın en zevkli, en neşeli yıllarıdır. Sahne sanatçıları ile kısa sürede kaynaşmıştık. Onlarla konakta buluşur, şarkılar söyler çalışırdık. rah- metli biraderimin ölümü ile operet devri benim için ka- panmış oldu.” Cemal Reşit Rey, 1932-1942 yılları arasında ağabeyi Ekrem Reşit Rey'le birlikte operet ve revü müzikleri bes- teler. Cemal Reşit Bey, bir yandan ciddi klasik eserleri- ni yazarken, ağabeyi ile birlikte Viyana, Paris havasını İstanbul'da yaşatmaya çalışmakta, sahneye konulan her oyun İstanbul'da büyük sükse yapmaktadır. Cemal Re- şit Rey'in bu popüler çalışmaları kimi klasik müzik sa- natçısı tarafından onun zamanını boşa harcaması olarak 1
- 2. 2 4 ESERLERİ görülmesine rağmen, Cemal Bey bu çalışmaları hiçbir za- man küçümsememiş, sanat ve eğlenceyi düzeyli biçimde bir araya getiren operet ve revülerinden hep sevgi ile söz etmiştir. Rey Kardeşler'in ilk operet çalışmasını dönemin Şehir Ti- yatroları Genel Sanat Yönetmeni Muhsin Ertuğrul ve İs- tanbul Valisi Muhittin Üstündağ talep eder. Üç Saat Ope- reti bu istek üzerine yazılır. Beş ay süreyle kapalı gişe oynayınca, Muhsin Ertuğrul gelecek sezon için onlardan yeni bir müzikal talebinde bulunur. İkinci operet Lüküs Hayat olur. Rey Kardeşler'in yazdıkları operetler içinde en beğenileni her zaman Lüküs Hayat olmuştur. Üçün- cü yıl için yazılan operet Deli Dolu olur. Deli Dolu'da ana fikir iki yüzlülüktür. Eserde orkestrayı dönüşümlü olarak Hasan Ferit Alnar ve Cemal Reşit Rey yönetirler. sahne- de kullanılan karikatürler Cemal Nadir tarafından çizilir. Deli Dolu'nun ilk orkestrası mali sıkıntılar dolayısıyla 10 kişiliktir. 1979'da İstanbul Devlet Opera ve Balesi tara- fından sahnelenirken Cemal Bey, orkestrayı yetmiş kişi- ye çıkartır. 1937'de Hava Civa yazılır. Eserin ilk temsi- li 1943 yılında Avni Dilligil yönetiminde Ses Operet ve Tiyatrosu'nda yapılır. Ancak savaş yılları ekonomik krizi de beraberinde getirmiş ve eser daha küçük bütçeli olarak sahneye konulmuştur. Eserin baş kadın oyuncusu Semiha Berksoy'dur. Rey Kardeşler'in bu operetlerin dışında revü çalışmala- rında vardır. Adalar, Alabanda ve Aldırma. Bunlardan Alabanda'da Safiye Ayla oynamıştır. Cemal Reşit Rey'in ağabeyinin ölümünden sonra operet çalışmaları biter. Ailede birbirinin arkasına gelen ölüm- ler ve maddi sıkıntılar sonucu satılan konaktan kalan pa- ra ile taşındığı Serencebey'deki küçük apartman daire- sindeki yalnız yaşam, yaşlılık dönemindeki Cemal Reşit Rey'i sanat dünyasından da uzaklaştırmıştır. 60'lı yılların sonlarında Haldun Dormen onu ziyarete gider ve birlikte yeni bir operet çalışması yapmalarını önerir. Ağabeyinin ölümünden sonra operetlere veda eden Cemal Bey, şarkı sözleri için Erol Günaydın'la çalışmaya razı olur. Yayga- ra 70 isimli oyun büyük bir başarı kazanır. Ardından aynı ekiple Uy Balon Dünya isimli yeni bir çalışma daha ya- pılır ancak çok başarılı olmaz. 1971 yılında son opereti olan Bir İstanbul Masalı'nı besteler. 3.1 Son yılları 1985'te Lüküs Hayat 51 yıl aradan sonra yine aynı sahne- de İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda sahnelenecektir. Cemal Bey, gala gecesi için özel olarak hastaneden çıkarılır ve Harbiye Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu'na getirilir. Eser yıl- lar sonra yine büyük bir başarı kazanmıştır. Haldun Dor- men ve Gencay Gürün onu alkışlar arasında sahneye çı- karırlar. Seyirci onu dakikalarca ayakta alkışlar. Bu onun son sahneye çıkışı olacaktır. Ertesi gün tekrar hastaneye yatırılır ve buradan ikinci çıkışında Edirnekapı'daki aile mezarlığına defnedilecektir. 4 Eserleri 4.1 Operaları 1. Faire Sans Dire, tek perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey (Alfred De Musset’ten yararlanılarak) 1920. 2. Yarın Marek, üç perde, dört tablo. Libretto: Xavier Fromentin 1920. 3. Sultan Cem, beş perde, on iki sahne. Libretto: Ek- rem Reşir Rey (Roussel Despierre’nin senaryosuna göre) 1924. 4. Zeybek, üç perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1926. 5. Köyde bir facia, tek perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1929. 6. Çelebi, dört perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1942–1945. Orkestrasyonunun tamamlanması 1973. 4.2 Operet ve müzikalleri 1. La Petit Chaperon Rouge, iki sahne, 1920. 2. Üç saat, üç perde, 1932. 3. Lüküs hayat, üç perde, 1932. 4. Deli dolu, üç perde, 1934. 5. Saz Caz, üç perde, 1935. 6. Maskara, üç perde, 1936. 7. Hava Cıva, üç perde, 1937. 8. Yaygara 70, 1969. 9. Uy balon dünya, 1970. 10. Bir İstanbul masalı, 1971. Cemal Reşit Rey’in ayrıca üç müzikal komedisi (revü’sü) vardır. 1. Adalar revüsü, 1934. 2. Alabanda, 1941. 3. Aldırma, 1942. 4.3 Orkestra yapıtları 1. Bebek Efsanesi (Senfonik Şiir), 1928, 2. Karagöz (Senfonik Şiir), 1930–1931. 3. Enstantaneler (Senfonik İzlenimler), 1931.
- 3. 4.7 Şan ve orkestra eserleri 3 4. Scéne Turques (Halk Dansları Üzerine) dört parça, 1928. 5. Paysages de Soleil (Senfonik İzlenimler), 1931. 6. Inıtation (Senfonik Şiir), 1935. 7. Senfoni No:1, 1941. 8. L’appel (Senfonik Şiir), 1953. 9. Fatih (Senfonik Şiir), 1953. 10. Katibim (Piyano ve orkestra çeşitlemeler), 1953. 11. Senfonik Konçerto (İkili Orkestra için), 1963. 12. Senfoni No:2, 1969. 13. Türkiye (Senfonik Rapsodiler). 14. 50. Yıla Giriş (Senfonik Bölüm), 1973. 4.4 Konçertoları 1. Konçerto Kromatik (Piyano ve Orkestra için), 1932–1933. 2. Keman Konçertosu, 1939. 3. Piyano Konçertosu, 1949. 4. Gitar Konçertosu, 1978. 4.5 Konçertant parçaları 1. Introduction and Dance (Viyolonsel ve Orkestra için), 1928. 2. Konçertant Parçalar (Viyolonsel ve Orkestra için), 1955. 3. Andante ve Allegro (Keman ve Yaylılar Orkestrası için), 1967. 4.6 Oda müzikleri 1. Sonat (İki Piyano için), 1924. 2. Kentet (Beş Üflemeli Çalgı için), 1932. 3. Ondes Martenot ve Yaylı Çalgılar için Poem, 1934. 4. Yaylı Çalgılar Kuarteti, 1935. 5. Kısa Parça (Keman ve Piyano için), 1936. 6. Kuartet (Piyano ve Yaylılar için), 1938 – 1939. 7. Sextour (Tenor, Piyano ve Yaylılar Dörtlüsü için), 1939. 8. Colloqye Instrumental, 1957. 9. 12 Prelüd ve Füg (İki Piyano için), 1969. 4.7 Şan ve orkestra eserleri 1. Anadolu Türküleri (Dört Parça), 1926. 2. İki Anadolu Türküsü, 1930. 3. Mystique (Mevlana’nın “Mesnevi” Mukaddimesi), 1938. 4. Üç Anadolu Türküsü, 1970. 5. Vokal Fantezi, 1980. 4.8 Şan ve piyano eserleri 1. Je Me Demande (şiir: Ekrem Reşit Rey), 1919. 2. Üç Melodi (Paris’te Fromont Yayınevince basılmış- tır), 1920. 3. Initiales sur un Banc (şiir: Ekrem Reşit Rey), 1921. 4. Chanson du Printemps (şiir: Ekrem Reşit Rey), 1922. 5. Au Jardin (şiir: Philoxene Boyer), 1923. 6. L’Offrande Lyrique (sekiz ezgi), 1923. 7. Nocturne (şiir: Ekrem Reşit Rey), 1925. 8. 12 Anadolu Türküsü (Paris’te Heugel Yayınevince yayınlandı), 1925–1926. 9. Vatan (Hulusi Öktem’in “Mekteplerde Musıki” adlı kitabında yayımlanmıştır, 1930.) 10. Dört Melodi (şiirler: Baki Süha Ediboğlu), 1956. 4.9 Koro eserleri 1. Anadolu Halk Türküleri (dört sesli koro için), 1926. 2. İki Parça (eşliksiz kadın korosu için “Yunus Em- re’nin şiirleri üzerine”, 1936. 3. On Halk Türküsü (dört sesli koro ve piyano için), 1963. 4.10 Marşları 1. 10. Yıl Marşı (piyano ve şan; bando için düzenleme- leri yapılmıştır), 1933. 2. Denizciler Marşı (şan ve piyano için; bando düzen- lemeleri yapılmıştır), 1935. 3. Yedek Subay Marşı (piyano ve bando düzenlemesi yapılmıştır), 1940. 4. 100. Yıl Marşı, 1981.
- 4. 4 8 KAYNAKÇA 4.11 Piyano yapıtları 1. Scénes Turques, Anadolu Türküleri üzerine 6 parça (Heugel yayınevi, Paris), 1928. 2. Paysages de Soleil (Anadolu Halk Dansları üzerine 6 parça), 1930–1931. 3. Sonat, 1936. 4. Pelerinages Dans la Ville Qui N’est Plus que Souve- nir (Ankara Devlet Konservatuarı Yayını), 1940– 1941. 5. Fantezi, 1948. 6. İki Parça, 1959. 7. On Halk Şarkısı (koro şarkılarının piyano uyarlama- sı, Ankara Devlet Konservatuarı Yayını), 1967. 4.12 Sahne müzikleri 1. Özyurt, 1933. 2. Macbeth, 1934 3. Kral Lear, 1936. 4. Hamlet, 1936. 5. Benli Hürmüz, 1936. 5 Ödülleri 1. Cenevre Konservatuarı Solfej Birincilik Ödülü (1914-1915) 2. Cenevre Konservatuarı Piyano Birincilik Ödülü (1914-1915) 3. Cenevre Konservatuarı Erkek Birincilik Ödülü (1915-1916) 4. Cenevre Konservatuarı parnak Birincilik Ödülü (1915-1916) 5. İspanyol Hükümeti’nin Alfonso X el Sabio Nişanı (1953) 6. İtalyan Hükümeti’nin Stella della Solidarietà Italiana Nişanı (1957) 7. Fransız Hükümeti’nin Chevalier de la Legion d’Honneur payesi 8. Fransız Hükümeti’nin Officier de la Legion d’Honneur payesi 9. TİSAV Elli Yıl Sahnede Kalanlar Ödülü (1980) 10. İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Osman Hamdi Ödülü (1981) 11. Atatürk Sanat Armağanı (1981) 12. Devlet Sanatçısı Ünvanı (1981) 13. Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuarı Profesörü (1984) 14. Sevda-Cenap And Vakfı Altın Onur Madalyası (1985) 6 İsmini taşıyan yapılar 1. Cemal Reşit Rey Konser Salonu 2. Cemal Reşit Rey İlkokulu 3. Cemal Reşit Rey Guzel Sanatlar Lisesi 7 Ayrıca bakınız • Türk bestecilerin zaman çizelgesi 8 Kaynakça • “Cemal Reşit Rey Biyografi” (tr). Cemal Re- şit Rey Konser Salonu resmi websitesi. 17 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111017222225/http: //www.crrks.org:80/cemal-resit-rey.php. Erişim tarihi: 15 Eylul 2011.
- 5. 5 9 Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans 9.1 Metin • Cemal Reşit Rey Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Cemal_Re%C5%9Fit_Rey?oldid=17419299 Katkıda bulunanlar: Jimqode, Alpe- ren, Cemyildiz, Pinar, Citrat, Katpatuka, YurikBot, Basak, Noumenon, İncelemeelemani, Guzelonlu, Metal Militia, Erdemsenol, Ahmetan, Nosferatü, EmreDuran, Tarih, Euthygenes, Lazprens, Dünya vatandaşı, Memty Bot, Kibele, Gece Bekçisi, Delamorena, Dreamer, Krkzn, Vito Genovese, Anerka, Kculha, İqra, Tema, Düşünenadam, Eldarion, Maderibeyza, Eddie Guerrero, Sars, Levent, Ertugrulgazibahar, Ra- vages, Sakhalinio, Vikiçizer, robot, Loveless, Homonihilis, Dsmurat, PipepBot, Noyder, Takabeg, Kemal K., Melihsen, Brk, Cobija, Myrat, Théoden, Sadrettin, Merube 89, Hakanp, Khutuck Bot, Xqbot, Wertuose, Dr. Coal, Alptns90, Rapsar, Cekli829, Canilecanan, Ar- rowkun, ALİ FATİH ÖZER, ZéroBot, YBot, Özcün, Kirkurdu, KumulBot, Rdvnygt, Vitruvian, Drgulcu, KarCet, Gezginrocker, Nebra, E4024, YALIN BALTA, Addbot, Umut aslan, Yeni Üye, SelimAnkara1993, Yaslient1, Üçüncü Adam ve Anonim: 176 9.2 Resimler • Dosya:Question_book-4.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Question_book-4.svg Lisans: CC-BY- SA-3.0 Katkıda bulunanlar: Created from scratch in Adobe Illustrator. Originally based on Image:Question book.png created by User: Equazcion. Özgün yazarı: Tkgd2007 9.3 İçerik lisans • Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0