More Related Content
What's hot (20)
Similar to Historia lana (20)
Historia lana
- 1. FRANKISMOAREN BIGARREN ZATIA: FINKATZEA ETA AMAITZEA (1960-1975) Maria Arranz eta Jone Ezkurdia, BD
- 2. ERREGIMENA FINKATZEA 1955ean Vatikanoarekin konkordatua siniatu zuten eta Madrilgo Ituna sinatu zuten AEBrekin Ekonomia arazoak arindu ziren 1957an, Carrero Blancoren aholkuei jarraituz, Opus Deiko kideak sartu zituen Francok gobernuan ACNPko kideen ordez.
- 3. Teknokratak, Opus Deiko ministro berriak, ekonomian irekitasunaren aldekoak ziren eta politika-eta gizarte-gaietan kontserbadoreak. Zerga-errefermo bat hasi zuten eta Espainia Ekonomia Lankidetzarako Europako Erakundean (OECE) eta Nazioarteko OECEren sorrera, 1948 Diru Funtsean (NDF) sartu zen. Francok eraldaketa txikiak egin zituen lege berri batzuk sinatuz, bere burua zuritzeko. Manuel Fragak, Informazio eta Turismo ministro zenak, Prentsa Legea aurkeztu zuen, zentsura kentzeko. 1967an Erlijio Askatasunaren Legea ezarri zen, katolizismoaren monopolioarekin amaituz; hala ere, pribilegio guztiak izaten jarraitu zuen erlijio honek. Hezkuntza Lege Orokorraren bitartez, derrigorrezko eskolatze-aldia hamalau urtera luzatu zen.
- 4. Estatuaren Lege Organikoa 966an onetsi zen erreferendum bitartez, eta Oinarrizko Legeen artean azkena izan zen. Lege honekin prozesu konstituziogile eta instituzional luzea amaitu zen. Herri ordezkaritzaren oinarriak 3 bihurtu ziren: familia, udalerria eta sindikatua. Hala ere, subiranotasuna Francorena zen guztiz. Lege honek monarkiak Mugimenduaren printzipioei jarraituko ziela bermatzen zuen. Francok monarkia berri bat ezarri zuen, berak legitimatua, bere obrak aurrera jarrai zeza, Gerra Zibilaren garaile izan baitzen. Joan Karlos Espainiakoa printze izendatu zuen eta berari eta bere printzipioei leial izateko zina eginarazi zion.
- 5. DESARROLLISMOA 11959an hartutako neurri liberalizatzaileei esker ekoizpen-sistema eraldatu ahal izan zuten eta espainiarren bizi mailak gora egin zuen. 1959ko Ekonomia Antolamendu Berrirako Lege Dekretuaren helburua ordainketa-balantza orekatzea zen. Moneta- eta zerga- erreformak aplikatu zituzten sektore pribatuko kredituak mugatuz besteak beste, eta merkataritza neurriak hartu zituzten pezeta debaluatuz eta truke-tasa bakarra eta erreala finkatuz. Hasieran bizi baldintzak okerrera egin zuen, soldatak izoztuz, langabe kopurua igoz eta emigrazioak gora eginez. 1960an garapena hasi zen.
- 6. 1962an L坦pez Rod坦k zuzendutako Garapen Planerako Komisariotza sortu zen, sektore publikoa planifikatu eta pribatua bideratzeko. Hala ere, petrolioaren krisiak, inflazioak eta langabezia igotzeak, aldaketa gutxi egiten utzi zion. Adibidez, ez zuen lortu eskualdeen arteko desoreka murrizterik. Planak industrian bideratu zituen batez ere, azpiegiturak konpontzeko. Tren eta errepide bidezko garraioa hobetu zuen eta honi esker jendetza eta inbertsioak eremu garatuetara hurgildu ziren. Arrakasta lortzeko gakoak Europako ziklo ona aprobetxatzea, merkatua liberalizatzea eta 1970ean Espainia eta EEEk lehentasunezko hitzarmena sinatzea izan ziren. Ginera, ordainketa-balantza defizitarioa orekatzeko ezinbestekoak izan ziren emigratzaileek bidalitako dirua eta turismoaren bidezko diru sarrera.
- 7. Espainiako hazkundea bizia eta luzea izan zen garai honetan. Nazio-errenta hirukoiztu zen eta herrialde industrializatu bihurtu zen. Garapen honek espainiarren ohiturak eta pentsaerak aldatu zituen. Kontsumismoa sortu zen, emakumeak lan- merkatuan sartu ziren, ikasle kopurua handitu zen... Espainia tolerante eta permisiboagoa bihurtu zen.
- 8. Espainia hiritartu egin zen. Biztanleriak gora egin zuen, jaiotza asko (baby boom) eta heriotza gutxiegon ziren. Hala ere, errenta baxuko landatarrek emigratu egin behar izan zuten, lan-baldintza hobeen bila. Emigrazio Institutu Nazionala sortu zuten 1957an, eta Emigranteen Antolamenduari Buruzko Legea aldarrikatu zuten, 1962an. Honen ostean, emigratzaile gehienak haien herrietara itzuli ziren. Migrazio-mugimendu honek hiritartze-prozesuan ondorioak izan zituen, landa- eremu ugari despopulatzen ari baitziren. Honetaz aparte, lo- auzoak sortu ziren hiri- inguruetan.
- 9. Aldaketak egon ziren gizartean. Behe maila gutxitu egin zen, jornalari eta nakazari gehienek emigratu zutelako. Industria eta zerbitzuetako langile kopurua, ordea, nabarmen igo zen. Hauen bizi-maila igo egin zen gainera, langile-mugimenduen presioarengatik. Erdiko klaseekk gora egin zuten. Profesional liberalak, funtzionarioak eta langile espezializatuak ziren besteak beste. Goi klaseko kideak oso gutxi ziren. Nekazaritza-jabe handiak eta armadako agintaria ziren, eta botere ekononmiko eta indar politiko handia zuten.
- 10. GIZARTE MODERNOAGOA Espainia hiritarra landatarraren aurrean nagusitu zen. Langile klase barri bat eratu zen, booroka egin zuena lan-baldintza hobeak lortzeko. OSE sindikatua osatu zen. Eskolarizatu kopurua igo zen eta eraldaketa sekularizatzaileak egin ziren erlijioan. Espainiar eskok, gizarte modernoaren aldekoak, elizatik urrundu nahi izan zuten. Ekonomia-maila hobea zen eta etxeeta etxetresna berriak eskuragarri ziruzten. Kontsumismoa bultzatu zen. Telebistak agertuz joan ziren etxeetan, eta seat 600 kotxe ospetsu egin zen. Espainia Europara hurbilduz joan zen, eta gizartea frankismoaren oinarrietatik hurrunduz. Erregimenaren kontrako kultura osatu zen ere, eta 1960ko hamarkadan, prentsa-lege berria aldarrikatu ostean, lehenago debekatuta zeuden liburu eta pelikulak argitaratzen hasi ziren.
- 11. Franco hil zenerako ekonomia-hazkundeak Espainiako gizartea eraldatua zuen, baina 1970ko hamarkadan desoreka handiak zeuden oraindik. Zerbitzu publikoak urriak ziren, lango臓ile babesgabe asko zeuden eta kultura-maila baxua zen. Honek guztiak ekonomiaren hazkundea moteldu zuen.
- 12. OPOSIZIOA eta ERREPRESIOA Erregimenaren barnean ere oposizioa egon zen. Langile-mugimenduak egon ziren, Langile Komisioen (CCOO) inguruan. Hauteskundeak egon ziren, eta nahiz eta sindikatuak emaitza honak lortu zituen, legez-kanpo izendatu zuten. Unibertsitateko ikasleek demokrazia aldarrikatu zuten. 1969an, Bartzelonako ikasleek errektoretzari eraso egin zioten. Ikasleen kontzientziazio politikoa gero eta hadiagoa zen, eta unibertsitatea frankismoaren aurkako gune bihurtu zen. Horri aurre egiteko, gobernuak polizia- errepresioa, instalazioen okupaketa, ikasleei zigorrak ezartzea, eta abar agindu zuten.
- 13. Alderdi politikoek ere oposizio gogorra egin zuten. Alderdi komunsta izan zen aktiboena, PSOE. 1960ko hamarkadan Indar Demokratikoen Batasuna eratu zen, ezkerreko erakundeen elkarketaz, eta 1968an Barneko Alderdi Sozialista, PSI. Erregimenaren aurkako oposizioa Europako Mugimenduaren IV. Biltzarrera gonbidatu zuten, eta demokraziaren aldeko eta erregimena gaitzesteko adierazpena egin zuten. Honek krisi bat eragin zuen, eta Francok aprobetxatu egin zuen gobernu berria eratzeko. Hala ere, ez zuen ezer aldatu. Euskadin, ETAren terrorismoa gailendu Tierno Galv叩n, PSIren sortzailea zen, nazio-askatasuna aldarrikatuz.
- 14. FRANKISMOAREN AGONIA Erregimenaren barne tentsioak areagotuz joan ziren. Erregimenaren oraina eta Franco gabeko etorkizuna ziren arazoak. Alde ezberdinak zeuden: irekitasunaren aldekoak (erregimena gizarte-errealitatera egokitzea nahi zuten), immobilistak (Gerra Zibiletik sortutako erregimenaren ezaugarriak nahi zituzten berriro), eta kontserbadoreak (erregimenarekin jarraitu nahi zuten, oinarriak ez aldatzea). 1968an eztabaida berri bat hasi zen, asoziazionismoari Carrero Blanco kontserbadorea buruzkoa, pluralismo politikoa nahi baitzen . Immobilistek kontra egin zuten, eta irekitasunaren aldekoak elde. 1974an inoren gustukoa izan ez zen Elkartze Politikorako Eskubidearen Estatutu Juridikoa sinatu zen.
- 15. 1969an gertatu zen MATESAko eskandalua, ustelkeria kasua. Teknokraten eta falangisten arteko botere-borroka agerian utzi zuen.Krisi handiaren ondorioz, Francok joera bakarreko gobernu berria eratu zuen, Carrero Blanco gobernnuko boteretsuena bihurtuz. 1970eko Burgoseko prozesuan 16 ETAko kideri heriotza-zigorra leporatu zieten, polizia baten hilketagatik. Baina protesta handiak egon ziren eta kondenatuak indultatu behar izan zituzten. Lan-gatazkak, oposizioa, Elizarekiko-tentsioak, etab. areagotu egin ziren. 1973an gobernuko presidente hautatu zuen Francok Carrero Blanco, eta hilabete gutxitan ETAk hil egin zuen atentatu batean, immobilisten, kontserbadoreen eta irekitasunaren aldekoen borrokak areagotuz. Gobernuko presientearen hilketaren ondoren, Carlos Arias Navarro bihrtu zen presidente berria, kontserbadorea. Baina Navarrok porrot egin zuen.
- 16. Franco zahartu zen, eta ezin zuen agintaritzan jarraitu. 1975ena ETAko bi kide eta FRAPeko beste hiru exekutatu zituen. Hilabete batzuk geroago, Erresistentzia Talde Antifaxistak (GRAPO) best atentatu bat egin zuen lau polizia hiltzen Madrilen. Kanpo-politika ere ahuldu egin zen, deskolonizazioa bizkortu baitzen. Marokoko protekturatuari independentzia eman behar izan zioten, eta baita Gineari eta Ifni Marokori ere. Martxa Berdeari beldur zionez,Francok Espainniar Sahara ere eman behar izan zuen. Azkenean, 1975eko abenduaren 20an hil egin zen, frankismoari amaiera emanez.