�ݺ�ߣ

Sindirim kanalına bağlı bezler Tükrük bezleri pankreas karaciğer Safra kesesi Sublingual bezler Submandibuler bezler Parotis bezler

Tükürük bezleri Büyük tükürük bezleri bileşik tübülo-asiner bezlerdir. Kanallar ve asinuslardan (tübüler veya küresel dizilim gösteren sekretuvar son kısımlar) oluşmuştur. Bez yapısı üzüm dalına benzetilebilir. Sapları kanallara ve üzüm taneleri ise asinuslara karşılık gelir. Asinuslar tükürüğü modifiye eden ve oral kaviteye ileten kanal sistemi ile devam eder Tükürük bezleri ana boşaltım kanalı ile oral kaviteye açılır

Büyük tükürük bezlerinin salgı ürünleri merokrin tipte salgılanır. Salgı granülleri ekzositoz yoluyla hücreyi terk eder ve hücresel materyal dışında kayıp olmaz. Tükürük bezleri parankim ve stromadan oluşmuştur . Bezlerin parankiması, lobüllerde dizilim gösteren dallanan bir kanal sistemi ve asinuslardan oluşur. Bağ dokusundan meydana gelen stroma parankime destek sağlar. Stromada kan damarları, lenf damarları ve tükürük kanalları bulunur

Seröz hücreler. Genellikle primidal şekillidirler. Geniş tabanlarıyla bazal lamina üzerine oturur. Dar apikal yüzeylerinde lümene bakan mikrovilluslar vardır. Seröz hücrelerin küresel biçimde oluşturdukları, ortasında Lümen bulunan yapılara asinüs (alveolus) adı verilir. Komşu salgı hücreleri birbirlerine sıkı bağlantılar ile bağlanır.

asinüs Asinüs terimi tükürük bezlerin sekretuvar son kısımlarını tanımlar. Tübüler ve küresel dizilim gösteren asinuslarda salgı yapmayan miyoepitelyal hücre ve salgı yapan seröz veya müköz ya da her iki tip hücre bulunur. Bezlerin ayrımında üç tip asinüs esasalınır. 1. Seröz asinuslar; sadece seröz hücrelerden oluşan küresel yapılardır. 2. Müköz asinuslar; sadece müköz hücrelerden oluşan çoğunlukla tübüller yapılardır. 3. Miks asinuslar; hem seröz hem de müköz hücreler içerir.

Müköz hücreler Müköz hücreler genellikle kübik ya da prizmatiktir. Nükleusları ovaldir ve hücre tabanına doğru basıktır. Müköz hücreler, genellikle bir lümen çevresinde silindirik olarak dizilerek tübüller oluştururlar,

insanda submandibuiar bezde seröz ve müköz hücreler karakteristik bir biçimde dizilim gösterirler. Müköz hücreler tübülleri oluştururken, bunların son kısımları seröz hücreler tarafından örtülür ve seröz yarımayları oluştururlar (Giannuzi yarımayı).

Tükrük bezlerinin bez ve kanal epitellerinin bazal laminasında miyoepitelyal hücreler bulunur. Seröz asinüsleri saran miyoepitelyal hücreler oldukça dallanmış hücrelerdir ve sepet hücreleri olarak adlandırılırlar. Buna karşın, müköz tübüller ve duktus interkalaris'te bulunanlar iğsi şekildedir ve kanalın uzunluğuna paralel olarak uzanırlar

Kanal sisteminde salgı yapan son kısımlar, kübik epitel hücreleriyle döşeli olan duktus interkalaris ' e açılır. Bu kanalların birkaç tanesi birleşerek intralobüler duktus (çizgili kanal)' u o luşturur. Bu kanalın çizgili görünmesinin nedeni bazal membranlarının kıvrıntılı bir yapıda olması ve bu kıvrıntıların arasında mitokondrilerin yer almasıdır. Her lobülün çizgili kanalları birleşir ve tübülleri ayıran bağ dokusu septumları içindeki interlobüler duktus' a açılırlar. Her büyük tükrük bezinin ana kanalı, sonunda ağız boşluğuna açılır ve keratinleşmemiş çok katlı yassı epitelle örtülüdür

Miyoepitelyal Hücre Miyoepitelyal hücreler tükürük bezlerin interkalar kanal ve asinus kısımlarıyla ilişkili kasılabilir hücrelerdir. Miyoepitelyal hücreler interkalar kanalları ve asinus kısımları oluşturan hücrelerin bazal plazma membranı ile bazal laminası arasında bulunur ve bu hücrelere dezmozomlar ile bağlanır.

Miyoepitelyal hücreler epitelyal kaynaklı olmalarına rağmen birçok yönden düz kas hücrelerine benzerler. Miyoepitelyal hücrelerinin görevi asinus ve kanal kısmın çevresinde bulunarak kasılmak ve böylece salgı ürünün dışarıya doğru itilmesine yardımcı olmaktır

KANAL KISMI Tükürük bezlerinin kanal sistemi asinuslardan başlayarak ve oral kaviteye kadar uzanan gitgide çapı artan bir tübüler ağdır. 3 tip kanal vardır; interkalar kanal, çizgili kanal ve boşaltım kanal. Her birinin yapısı ve fonksiyonu farklıdır. Kanal sistemi tükürüğün sadece geçişini sağlayan basit bir iletici sistem değildir. Tükürüğün modifikasyonuna ve üretimine de aktif olarak katılır

Tükrük bezlerinin kanallarda �첹��şı��ş��ı��ı��ı

Parotis Bez Diğer tükürük bezleriyle karşılaştırıldığında interkalar kanallar daha uzundur. Çizgili kanallar ise gelişmiştir

Submandibular bez Submandibular bezin çizgili kanalları parotis veya sublingual bezdekilere oranla daha uzundur. Bu yüzden submandibular bezin histolojik kesitlerinde çizgili kanalların çok sayıda görülmesi karakteristik özelliğidir . interkalar kanalları parotis bezdekilerden daha kısadır.

Sublingual bez Sublingual bez büyük tükürük bezlerinin en küçüğüdür. interkalar kanallar kısa ve tanınması zor kanallardır. Çizgili kanallar parotis ve sublingual beze oranla daha az sayıda olmakla beraber bazı çizgili kanallar karakteristik özelliğini gösteren bazolateral membran katlanmalarından yoksun olabilir

interkalar Kanal Kanal sisteminin en küçük dalı interkalar kanallardır. interkalar kanallar tek katlı kübik epitel ile döşelidir. Miyoepitelyal hücre ve uzantıları kanalın bazal yüzeyi boyunca uzanır.

interkalar kanal hücrelerde santrale yerleşmiş bir nukleus, küçük bir golgi kompleksi ve RER içeren sitoplazmaya sahiptir. Özellikle asinusa yakın yerleşmiş hücrelerin apikal sitoplazmasında az miktarda salgı granülü bulunabilir. Apikal hücre yüzeyinde lümen içine uzanan birkaç kısa mikrovillus bulunur. Lateral yüzeyleri ise apikal bağlantı kompleksleri, dağınık yerleşmiş dezmozomlar ve aralık bağlantılar ile birleşir. Bu hücrelerde katlı uzantılar vardır ve komşu hücrelerin benzer uzantıları ile iç içe girer. Rutin histolojik kesitlerde küçük olması ve ayırt edici özelliğinin olmaması yüzünden interkalar kanalların tanımlanması zordur

Çizgili Kanal interkalar kanalların birkaç tanesi birleşerek çizgili kanalı oluşturur. Bu hücreler boşaltım kanalına doğru ilerledikçe basit kübik yapıdan prizmatik yapıya doğru değişim gösterir. Kanalın çapı asinusdan büyüktür. Lümeni ise interkalar kanallara ve asinuslara oranla daha geniştir.

Çizgili kanallara özelliğini hücrelerin tabanından nukleuslarına kadar uzanan ışınsal çizgilenmeler verir. EM ile bu çizgilenmelerin iyon transportu yapan hücrelerin bir özelliği olan bazal plazma membran katlanmalarından ve bu katlanmalara paralel olarak dizilmiş çok sayıda uzun mitokondrilerden oluştuğu gözlenir

Boşaltım Kanalı Her lobülün çizgili kanalları birleşir ve interlobüler kanallar ya da boşaltım kanalları oluşur. Çapları çizgili kanallardan daha geniştir. Her bir büyük tükürük bezin ana boşaltım kanalı non-keratinize çok katlı yassı epitel ile döşeli olarak oral kaviteye açılır

Parotis bezler Dallanmış asiner (alveolar) bezlerdir. Diğer büyük tükürük bezlerinden farklı olarak asinuslar sadece seröz hücrelerden oluşur . Bu hücrelerin salgı granülleri polisakkaritierin varlığını gösteren PAS (-) reaksiyon verir. Salgı granülleri proteinlerden zengindir ve yüksek amilaz aktivitesine sahiptir. Bağ dokusu kapsülü çok sayıda plazma hücresi ve lenfosit içerir. Plazma hücreleri IgA salgılar, IgA ağız boşluğunda bulunan patojenlere karşı İmmünolojik bir savunma mekanizması oluşturur. Parotis en büyük tükürükbezi olmasına rağmen üretilen toplam tükürüğün yaklaşık olarak %30 unu üretir

Submandibular bezler Dallanmış tubulo-alveolar bir bezdir. Salgı yapan kısımları hem seröz hem de müköz hücreler içerir. Salgı yapan kısımları seröz asinuslardan ve seröz yarımaylı müköz tübüllerden oluştuğu için miks bezldir Seröz hücreler bezde ve salgıladığı tükrükte bulunan zayıf amilolitik aktiviteden sorumludur. Submandibular ve sublingual bezlerde Giannuzi yarımaylarını oluşturan bu hücreler lizozim enzimi içerir. Bu enzim bakterilerin hücre duvarının hidrolize edilmesinde görev alır. Tükrük salgısının % 60 ını oluşturur.

Sublingual bezler Sublingual bez submandibular bez gibi seröz ve müköz hücrelerden oluşan bileşik tubülo-asiner bir bezdir. Sublingual bez büyük tükürük bezlerinin en küçüğüdür. Sublingual bez submandibular bez gibi miks bir bezdir. Ancak müköz hücreler daha fazladır. Seröz hücreler çoğunlukla müköz tübüllerin yarımaylarında bulunur. Seröz asinuslar çok nadir olarak görülebilir . Tükrük salgısının % 5 ini oluşturur. Tükrük içeriği: Ig A ----- İmmünolojik savunma Amilaz ------------Sindirim Tiyosiyonat iyonları --------------Bakteri yok edici etkisi var Laktoferrin --------------Bakteri metabolizması için gerekli demiri bağlar Kallikrein --------------Bağ dokuya geçer oradan kan damarlarına geçer kininojeni bradikinine dönüştürür ve bölgeye kan akışını artırır. Asinüslerden ilk oluşturulan tükrük primer tükrüktür. Çizgili kenarlı duktuslarda tükrükten dışarıya Na ve Cl çıkar içeriye potasyum ve bikarbonat alınır ve sekonder tükrük oluşturulur.

�ݺ�ߣ

Sindirim kanalına bağlı bezler

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (20)

More from mekki kocabaş Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi sağlık bilimleri enstitüsü (20)

Sindirim kanalına bağlı bezler