Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ,ΜΑΝΤΩ ΣΑΣΣΑΛΟΥ
Download as PPTX, PDF1 like23 views
Η θέση της γυναίκας στην βυζαντινή κοινωνία.
More Related Content
Similar to Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ,ΜΑΝΤΩ ΣΑΣΣΑΛΟΥ (20)
More from Iliana Kouvatsou (20)
Recently uploaded (20)
Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ,ΜΑΝΤΩ ΣΑΣΣΑΛΟΥ
- 1. Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:ΑΔΑΜΑΝΤΙΑ ΣΑΣΣΑΛΟΥ ΤΑΞΗ: Β3 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2023-2024 ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΗΛΙΑΝΑ ΚΟΥΒΑΤΣΟΥ
- 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά την διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, η κοινωνία γνώρισε πολίτικες, διοικητικές, οικονομικές και στρατιωτικές αλλαγές οι οποίες αναμφίβολα επηρέασαν τη θέση της γυναίκας μέσα την κοινωνία. Οι ρόλοι των γυναικών στο Βυζάντιο ήταν πολλαπλοί. Στην οικογένεια ως σύζυγος, μητέρα, κόρη, αδερφή, στην κοινωνία άλλα και στην οικονομική ζωή. Η γυναίκα της βυζαντινής περιόδου ζει μια ζωή περιορισμένη, σαφώς οριοθετημένη, ακολουθώντας τους κανόνες και τις παραδόσεις.
- 3. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Προορισμός της Βυζαντινής ήταν η δημιουργία οικογένειας και η απόκτηση τέκνων. Σημαντικό ρόλο έπαιζε το φύλο των παιδιών. Οι οικογένειες προτιμούσαν να είναι αρσενικού γένους καθώς έτσι θα απέφευγαν το έθιμο της προίκας που προοριζόταν για τα κορίτσια. Η γυναίκα ως κόρη και κατόπιν ως σύζυγος βρίσκεται ουσιαστικά υπό περιορισμό.
- 4. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ H κόρη μπορούσε να παντρευτεί από τα 12-13 χρόνια της. Για το γάμο της φρόντιζαν οι γονείς. Η αιτία που κρινόταν κατάλληλη για γάμο σε μια τόσο μικρή ηλικία ήταν η μεγάλη θνησιμότητα της εποχής. Πάντως δεν έλειπαν και οι υπερβολές: Έχουμε περιπτώσεις μνηστείας ακόμη και στην ηλικία των 7 ετών. Το λόγο για την επιλογή του συζύγου είχε ο πατέρας. Αργότερα με τη νομοθεσία των Ισαύρων - στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν τη μητέρα και να ισχυροποιήσουν τους οικογενειακούς θεσμούς - απαιτείται η συγκατάθεση και των δύο γονέων για τη σύναψη γάμου. Όμως όταν οι Μακεδόνες ανήλθαν στην εξουσία επανάφεραν σε ισχύ την πατρική εξουσία στο θέμα του γάμου. Συχνά βοηθούσαν στην επιλογή του συζύγου οι προξενήτρες, που είχαν ως αμοιβή ποσοστά από την προίκα. Οι χριστιανικές αρχές που καθόριζαν τις λειτουργίες της βυζαντινής κοινωνίας εξασφάλιζαν μία αξιοπρεπή ζωή στην παντρεμένη γυναίκα. Ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη όπου ανήκε, ήταν οικοδέσποινα και κυρά. Η απόκτηση παιδιών την εξύψωνε και την ολοκλήρωνε ως ύπαρξη. Ο σκοπός του γάμου ήταν η τεκνοποίηση.
- 5. Στο σπίτι, οι δουλειές των γυναικών ήταν η ύφανση στον αργαλειό, το πλύσιμο των ρούχων, το άλεσμα του σιταριού, το ζύμωμα του ψωμιού, το μαγείρεμα, και φυσικά, η γενική συντήρηση και καθαριότητα του σπιτιού. Σύμφωνα με την Ιουστινιάνεια νομοθεσία, το να καθίσει μια έγγαμη γυναίκα και να γευματίσει με τη συντροφιά τρίτων αντρών θεωρούνταν λόγος διαζυγίου. Ακόμη και στα οικογενειακά γεύματα ή δείπνα, γυναίκες και άντρες καθόταν σε χωριστά τραπέζια. Είναι υποχρεωμένη να παντρεύεται νέα και να είναι εντελώς υποταγμένη στον άντρα της Οι ενασχολήσεις της επικεντρώνονται στην ανάγνωση των Γραφών και τα οικιακά. Αυτή την εικόνα προβάλλουν οι διανοούμενοι της βυζαντινής κοινωνίας, οι άνθρωποι της θρησκείας και οι λόγιοι.
- 6. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Η σημασία που έδιναν οι Βυζαντινοί στη γυναικεία εκπαίδευση ήταν σχεδόν αμελητέα. Ο περιορισμένος ρόλος των γυναικών στη βυζαντινή κοινωνία, ο οποίος οριοθετούσε την παρουσία τους αποκλειστικά σχεδόν μέσα στην οικογένεια, καθόριζε και το είδος και τους στόχους της εκπαίδευσης τους. Η ανατροφή των κοριτσιών γενικά αποσκοπούσε στην προετοιμασία ικανών συζύγων και μητέρων. Ο εφοδιασμός τους με τις στοιχειώδεις γνώσεις γραφής και ανάγνωσης ήταν το επιθυμητό αποτέλεσμα για τη μόρφωση των κοριτσιών, όταν αυτό ήταν εφικτό και χωρίς τούτο να αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετέπειτα ζωή τους. Για την ανατροφή των παιδιών αρκούσε η μετάδοση σε αυτά της χριστιανικής αγωγής και των κοινωνικών κανόνων και προτύπων.
- 7. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Δεν υπήρχαν ταξικές διακρίσεις, τουλάχιστον για τις γυναίκες, στον τομέα της μόρφωσης, όπου ο αναλφαβητισμός ήταν γενικός, με εξαιρέσεις ελάχιστες και δακτυλοδεικτούμενες. Αν καμία αρχόντισσα ή μεγαλοαστή, μάθαινε να διαβάζει και να γράφει τη θεωρούσαν εξαιρετικά μορφωμένη, πνευματική προσωπικότητα και άλλα τέτοια. Πολλές γυναίκες με δικές τους προσπάθειες ή δίπλα σε λόγιους και ιερείς κατάφεραν να μορφωθούν πάνω στα αρχαία κείμενα, στις ιερές γραφές και στην ποίηση.
- 8. ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑ Στον επαγγελματικό τομέα ο ρόλος της γυναίκας ήταν μικρός. Συχνά η ανάγκη εξουδετέρωνε τους κοινωνικούς κανόνες. Η φτώχεια υποχρέωνε πολλές γυναίκες να βγαίνουν στην αγορά για να βγάλουν το ψωμί τους, δουλεύοντας στη βιοτεχνία, πουλώντας έργα φτιαγμένα από τα χέρια τους. Οι φτωχές γυναίκες δούλευαν στα χωράφια και στα εργαστήρια της οικογένειάς τους. Λίγες γυναίκες, μορφωμένες, ήταν ιατροί που θεράπευαν το γυναικείο πληθυσμό. Ένα επάγγελμα περιφρονημένο και κοινωνικά απαράδεκτο ήταν οι θεατρίνες που έφτασε να θεωρείται περίπου συνώνυμο της πόρνης. Ασκώντας τέτοιου είδους επαγγέλματα για να ζήσουν, οι γυναίκες του Βυζαντίου ήταν νομοθετικά αποκλεισμένες από άλλα σοβαρότερα και αξιολογότερα. Μια γυναίκα δεν μπορούσε να ασκήσει δημόσιο λειτούργημα, ούτε να ασχοληθεί με τη Νομική.
- 9. ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑ Η παροχή ενός άλλου τύπου υπηρεσιών φαίνεται πως ήταν καλά αμειβόμενη για τις Βυζαντινές. Η μαγεία ή φαρμακεία, η μετάδοση και η αποκάλυψη σε αμύητους μαγικών γνώσεων, αποτελούσε κερδοφόρα ενασχόληση. Ένα ακόμα γυναίκειο επάγγελμα ήταν εκείνο της πορνείας. Η Εκκλησία, αν και καταδίκαζε όσες γυναίκες εκπορνεύονταν, ωστόσο δεν τις αγνοούσε. Ο τρόπος της ζωής των γυναικών αυτών ήταν απορριπτέος και σκοπός των αγίων ήταν να τις επαναφέρουν στο δρόμο της σωτηρίας.
- 10. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑ Διαφωτιστικές είναι οι πληροφορίες σχετικά με την προσωπική περιουσία των γυναικών, καθώς η διάκριση της γυναικείας περιουσίας από την ανδρική στο πλαίσιο της οικογένειας είναι σαφής. Η νομοθεσία άλλωστε διαχωρίζοντας στα τρία την οικογενειακή περιουσία εξασφάλιζε στη Βυζαντινή κάποια οικονομική αυτονομία. Ακόμη και από την κύρια συνεισφορά της γυναίκας στην οικογενειακή περιουσία, την προίκα, δεν αποκλείεται ένα μικρό τμήμα από την εκμετάλλευση της να παρακρατούσε η ίδια η έγγαμη γυναίκα. Αυτά τα χρήματα, μαζί με ό,τι άλλο κληρονομούσε μετά το θάνατο των γονέων της, είχε τη δυνατότητα να τα διαθέσει κατά την κρίση της είτε για την οικογένεια της και τον εαυτό της (αμοιβές γιατρών) είτε, κυρίως, για ελεημοσύνες και πράξεις φιλανθρωπίας. Στη μεσαία και κατώτερη οικονομική τάξη οι γυναίκες μπορούσαν να εξασφαλίσουν αυτά τα χρήματα και από επαγγελματική ή εμπορική δραστηριότητα.
- 11. ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Η γυναίκα, ανεξάρτητα από κοινωνική τάξη έπρεπε να μάθει να ακούει, να πειθαρχεί και να σωπαίνει. Η γυναικεία φλυαρία επικρίνεται , πόσο μάλλον όταν γίνεται μέσα στην εκκλησία. Οι γυναίκες δεν πρέπει να γελάνε μπροστά σε άντρες, να μην κοιτάζουν τους άντρες στα μάτια, να μην μιλούν άσχημα, να αποφεύγουν τα συχνά λουτρά να κυκλοφορούν με σκεπασμένο το κεφάλι.
- 12. ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Οι γυναίκες έβγαιναν σπάνια από το σπίτι, είτε για την εκκλησία, είτε για ψώνια και τότε έπρεπε να είναι ντυμένες με απλά φορέματα και με το κεφάλι σκεπασμένο, ώστε να μην «προκαλούν», έστω και με την απλή θέα τους, τους άρρενες διαβάτες. Στις μετακινήσεις και στις δημόσιες εμφανίσεις τους οι Βυζαντινές φρόντιζαν πάντοτε να συνοδεύονται. Οι γυναίκες, ιδιαίτερα των καλών οικογενειών, δεν κυκλοφορούσαν ποτέ μόνες, ακόμη και όταν επρόκειτο για κοντινές αποστάσεις, πολύ δε περισσότερο όταν ταξίδευαν σε απομακρυσμένα από την κατοικία τους μέρη.
- 13. ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η συμμετοχή των γυναικών των μέσων κοινωνικών στρωμάτων στο κοινωνικό γίγνεσθαι είναι περισσότερο εμφανής από ό,τι θα ανέμενε κανείς. Οι έξοδοι από το σπίτι, που απέρρεαν από τις καθημερινές υποχρεώσεις προς τα παιδιά και το νοικοκυριό, με την προϋπόθεση της τήρησης ορισμένων κανόνων, ήταν αρκετές. Η παρουσία των γυναικών σε εκκλησιαστικές εκδηλώσεις εξαιρετικής σημασίας είναι έντονη, ενώ ο συγχρωτισμός τους με το αντίθετο φύλο, όταν συνέβαλε στην απόδειξη των ιδιαίτερων δυνάμεων των αγίων, είναι αποδεκτός. Ακόμη και γυναίκες της αριστοκρατίας, μακριά από τα σπίτια τους, συχνά χωρίς την επιβαλλόμενη συνοδεία, αναζητούσαν τη θεραπεία των παιδιών, των συζύγων τους ή και των ίδιων στο πρόσωπο ενός αγίου ή στον τάφο του.
- 14. Η ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Οι απλές γυναίκες, ως μέλη της Εκκλησίας του Χριστού, ακολουθούσαν πιστά τις επιταγές της και στον τομέα της φιλανθρωπίας, όσο η οικονομική αυτονομία τους το επέτρεπε και ανάλογα με την κοινωνική θέση τους. Αν η φιλανθρωπία δεν συγκαταλεγόταν στις αρετές των γυναικών, αυτές κατακρίνονταν. Συνήθης πράξη φιλανθρωπίας των ενάρετων γυναικών, όπως αναφέρει ο βιογράφος της αγίας Θεοφανούς αναφερόμενος στη μητέρα της αγίας, ήταν η πτωχολουσία και η διατροφή των πενήτων.
- 15. ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ Στη μακραίωνη περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίες λίγες σχετικά γυναίκες κατόρθωσαν να υπερβούν τα όρια που τους έθετε το φύλο τους και να αφήσουν ανεξίτηλα τα ίχνη της δράσης τους. Η αποκατάσταση των εικόνων κατά την εικονομαχία προωθήθηκε από τρεις γυναίκες, τις αυτοκράτειρες Ειρήνη ,Ευφροσύνη και Θεοδώρα, ενώ ενεργό ρόλο γενικότερα έπαιξαν οι γυναίκες που στήριξαν τη λατρεία μέσω των εικόνων. Άλλες σπουδαίες γυναίκες που φόρεσαν την πορφύρα ήταν Αγία Ελένη(μητέρα Μ. Κωνσταντίνου), η Θεοδώρα(σύζυγος του Ιουστινιανού), η Ευδοκία (σύζυγος του Θεοδοσίου Β'), η Ειρήνη η Αθηναία(σύζυγος του Λέοντα Δ'), η Θεοδώρα(σύζυγος του Θεόφιλου) η Ζωή σύζυγος τριών αυτοκρατόρων η Θεοφανώ (σύζυγος Ρωμανού Β΄ και Νικηφόρου Φωκά). Ελάχιστες γυναίκες, αποκλειστικά από την αριστοκρατική τάξη, μπόρεσαν να αποκτήσουν ευρύτατη μόρφωση. Τέτοιες φωτισμένες γυναίκες με μεγάλη πνευματική καλλιέργεια - πέρα από την Άννα Κομνηνή - ήταν η φιλόσοφος Υπατία στην Αλεξάνδρεια, η Πουλχερία αδελφή του Θεοδοσίου Β, η σύζυγός του Αθηναΐδα- Ευδοκία, η σπουδαία υμνωδός της ορθόδοξης εκκλησίας Κασσιανή. Η ανιψιά του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, Θεοδώρα Ραούλαινα Παλαιολογίνα κατείχε στη βιβλιοθήκη της πολλούς κώδικες με έργα αρχαίων Ελλήνων κλασικών, ορισμένους από τους οποίους είχε αντιγράψει η ίδια. Οι περισσότερες από αυτές τις φωτισμένες γυναίκες μορφώθηκαν όχι με το να φοιτήσουν σε κάποια ανώτατη Σχολή, αλλά με το να μαθητεύσουν κοντά σε κάποιον λόγιο λαϊκό ή κληρικό ή ακόμη και μόνο με την προσωπική τους προσπάθεια και μελέτη.
- 16. ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ Υπατία η Φιλόσοφος Η Υπατία (Αλεξάνδρεια, 370 - 415) ήταν Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός, διευθύντρια της νεοπλατωνικής σχολής στην Αλεξάνδρεια. Δίδαξε φιλοσοφία και αστρονομία στην Αλεξάνδρεια, όπου και δολοφονήθηκε από όχλο φανατικών χριστιανών.
- 17. ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ Αγία Ευδοκία Η Αιλία Ευδοκία (401 - 460), ή και Αγία Ευδοκία, ήταν σύζυγος του αυτοκράτορα Θεοδόσιου Β´ και μία εξέχουσα ιστορική προσωπικότητα με σημαντική συμβολή στην καθιέρωση του Χριστιανισμού κατά την έναρξη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά τον θάνατο του πατέρα της, φαίνεται ότι αδικήθηκε από τα αδέλφια της στη διανομή της πατρικής περιουσίας και κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη το έτος 420 ή 421 για να διεκδικήσει το δίκαιό της. Φαίνεται ότι για τον λόγο αυτό ζήτησε τη συνδρομή της αυγούστας Πουλχερίας, η οποία επιτρόπευε τότε τον αδελφό της Θεοδόσιο τον Β´ και αναζητούσε την εποχή εκείνη την κατάλληλη σύζυγο για τον μέλλοντα αυτοκράτορα.
- 18. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Οι πλούσιες Βυζαντινές φορούσαν πολυτελή κοσμήματα κι ακριβά αρώματα, έβαφαν τα φρύδια τους, τα βλέφαρα τους και τους δυο τελευταίους αιώνες της αυτοκρατορίας τα χείλια τους με κόκκινο κραγιόν. Περούκες δε φορούσαν πολύ συχνά, ούτε όμως και τις περιφρονούσαν. Στα χίλια τόσα χρόνια ζωής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κάτι που φαίνεται πως έμεινε αναλλοίωτο είναι η γυναικεία αμφίεση. Βασικά της στοιχεία παραμένουν πάντα ο μακρύς χιτώνας και ο μανδύας, που φοριέται στις εξόδους σαν πανωφόρι. Ο χιτώνας έχει μανίκια που καλύπτουν ολόκληρο το μπράτσο, αφήνοντας έξω μόνο το χέρι, ενώ ο μανδύας έχει προσαρμοσμένη μία κουκούλα, που κάλυπτε το κεφάλι. Αναλλοίωτη, επίσης, διατηρήθηκε η γυναικεία κόμμωση. Μαλλιά με χωρίστρα στη μέση, κατσαρωμένα στο μέτωπο, χυτά πίσω και συγκρατημένα στο μέτωπο, χυτά πίσω και συγκρατημένα στο σβέρκο με μια ταινία από λινό ύφασμα, ή με χτένι από ελεφαντόδοντο.
- 20. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ • Νικολάου Κ., Η Γυναίκα στη μέση Βυζαντινή Εποχή, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών- Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Αθήνα 2005. • https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CE%BA%CE%B5%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7_%C E%92%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AE_%CE%91%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BA%CF %81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1 • https://vizantinaistorika.blogspot.com/2014/03/blog-post_8.html • https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1 • https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B1_%CE%95%CF%85%CE%B4%CE%BF%CE%BA%CE%AF%C E%B1