лекц 7
- 1. УЛААНБААТАР ИХ СУРГУУЛЬ БИЗНЕС МЕНЕЖМЕНТИЙН ТЭНХИМ ХИЧЭЭЛИЙН НЭР: ДУНД ШАТНЫ НББ ЛЕКЦ 7 . БАРАА МАТЕРИАЛЫН ӨРТӨГИЙН КАРТ Хичээлийн кредит: 3 кредит Хичээлийн индекс: ВА366 Судлах анги: НББ-3 анги
- 2. АГУУЛГА 1. Бараа материалд оруулах биет зүйлс 2. Бараа материалын өртөгт хамаарах зүйлсийг тооцож үзэх 3. Бараа материалын өртөгийг үнэлэх
- 3. Бараа материалд оруулах биет зүйлсэд дараах зүйлс орно. - Худалдан авах бараа материал -Тээврийн нөхцөлд хэрэглэгдэх бараа материал -Тусгай зориулалттай бараа материал Бараа материалын өртөгт хамааруулах зүйлс Бүтээгдэхүүний зардал буюу бараа материалыг бэлэн болгохтой холбоотой бүх төрлийн зардлууд орно. Гэхдээ шууд холбогдолгүй зарим зардлууд байж болно. Тухайлбал: - Удирдлагын зардал - Зээлийн хүүгийн зардал гэх мэт
- 4. Бараа материалын өртөгт хамааруулах бүртгэл нь үйлдвэрийн зардал буюу борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөгийг тооцож үзээд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өртөгийн тайлан гаргана. (Өөрөө үйлдвэрлэл эрхэлж байвал)
- 5. Жишээ: Траст Трейд ХХК нь 2008.12.31-ний байдлаар дараах бараа материалтай холбоотой мэдээлэл өгөгдсөн. 2008.01.01 БМ эхний үлдэгдэл 14000, цэвэр худалдан авалт 126000, худалдан авалтын буцаалт 1800, Худалдан авалтын хөнгөлөлт 1200. БМ-ын үлдэгдэлтэй холбоотой дараах шууд зардлууд гарсан. Цалингийн зардал 72000, хангамжийн зардал 33000, цахилгаааны зардал 13000, элэгдлийн зардал 23000, бусад зардал 9000. 2008.01.01 дуусаагүй үйлдвэрлэл 33000 12.31 БМ-ын эцсийн үлдэгдэл 17000, дуусаагүй үйлдвэрлэлийн эцсийн үлдэгдэл 28000 Жилийн үйлдвэрлэсэн БМ-ын өртөгийг ол.
- 6. Траст Трейд ХХК ҮБӨТ 1. Зарцуулсан ТЭМ а) БМ эхний үлдэгдэл .................................. 14000 б) Нийт худалдан авалт ................ 126000 Ху. Авалтын буцаалт ................ (1800) Ху.авалтын хөнгөлөлт .............. (1200) Зарцуулахад бэлэн ТЭМ ................................. 123000 БМ эцсийн үлдэгдэл........................................... (17000) Нийт зарцуулсан ТЭМ ...................................... 120000 2. Шууд холбоотой зардал Цалингийн зардал........................... 72000 Шууд хөд. Зардал............................ 200000 Хан. Материалын зардал .............. 33000 Цахилгааны зардал......................... 13000 Элэгдлийн зардал ........................... 23000 Бусад зардал .................................. 9000 Нийт зардал..................................................... 350000 3. Тайлант хугацааны үйлдвэрлэлийн зардал 470000 4. Дуусаагүй үйфлдвэрлэлийн эхний үлдэгдэл 33000 5. Үйлдвэрлэлийн нийт зардал ........................... 503000 6. Дуусаагүй үйлдвэрлэлийн эцсийн үлдэгдэл (28000) Жилийн үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн ................. 475000
- 7. Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өртөгийн тайланг багууллага өөрийн дотоод хэрэгцээнд ашигладаг. Харин үйлчилгээний байгууллагын хувьд борлуулсан бүтээгдэхүүнийөртөгийн тайланг ашигладаг. Үйлдвэрлэлийн байгууллага нь зардлыг хувьсах, тогтмол гэж ангилдаг. Хувьсах зардал нь: - Шууд материалын зардал - Шууд хөдөлмөрийн зардал Шууд материалын зардалд тогтмол зардлуудаас гадна БМ-ын өртөгтэй холбоотой даатгал, татварын зардал, элэгдэлийн зардал г.м
- 8. Хувьсах зардлууд нь үйлдвэрлэлийн тоо хэмжээнээс шалтгаалж хувьсан өөрчлөгддөг учир бүтээгдэхүүний өртөг тооцоход ашиглана. Хувьсах зардлаар өртөг тооцох үед бүх тогтмол зардлыг тайлант хугацааны зардал гэж тооцно. Үүнийг ихэнх тохиолдолд БМ-ын өртөг тооцдог бүрэн шингээлтээр өртөгийг тооцох арга гэж хэлнэ.
- 9. БМ-ын өртөг тооцох 4 арга тус бүр дээр байнгын ба цаг үеийн системээр бүртгэлийг хийдэг. Жишээ: А компани 2007.07 сарын байдлаарх БМ-тай холбоотой мэдээлэл өгөгдсөн. 07.01 БМ-ын эхний үлдэгдэл – 1000ш * 120 төг 07.03 Худалдан авалт – 400ш * 225 төг 07.10 Борлуулалт – 1300ш 07.25 Худалдан авалт – 250ш * 264 төг 07.30 Борлуулалт – 320ш БМ-ыг бүртгэхдээ цаг үеийн, байнгын систем хэрэглэдэг гэж үзээд LIFO, FIFO, дундаж өртөгийн арга тус бүр дээр холбогдох тооцооллыг хий.
- 10. Цаг үеийн систем хэрэглэдэг гэж үзвэл: 1. FIFO арга Нийт ху.авалт = (1000ш*120) + (400ш*225) + (250ш*264) = 276000₮ Нийт борлуулалт=1300ш+320ш=1620ш FIFO = (1000ш*120)+(400ш*225)+(220ш*264)= 268080₮ БМ-ын эцсийн үлд= 30ш*264= 7920₮ 2. LIFO арга (250ш*264)+(400ш*225)+(970ш*120)=272400₮ БМ эцсийн үлд= 30ш*120= 3600₮ 3. Дундаж өртөгийн арга Нийт ху.авалт = 276000 = 170,37 ₮ Бор БМ 1620ш БМ үлд.өртөг = 30ш*170,37 = 5111,1 ₮ ББӨ = 1620ш * 170,37 = 275999,4
- 11. БАЙНГЫН СИСТЕМИЙН ҮЕД: FIFO АРГА: Сар Худалдан авалт өдөр Тоо Нэгж Нийт Ширх ийн үнэ эг үнэ Борлуулалт Тоо. Нэгжийн Ширх үнэ эг Үлдэгдэл Нийт үнэ 07.03 400 225 07.10 07.25 250 07.30 264 1000*120 300*225 187,500 66,000 320 100*225 220*264 58080 120,000 225 90,000 100 225 22,500 250 1300 120 400 90,000 Нэгж Нийт ийн үнэ үнэ 1000 07.01 Тоо. Ширх эг 264 66,000 30 264 7920
- 12. LIFO АРГА Сар Худалдан авалт өдөр Тоо Нэгжи Нийт Ширх йн үнэ эг үнэ Борлуулалт Тоо. Нэгжий Ширх н үнэ эг Үлдэгдэл Нийт үнэ 07.01 07.03 400 07.30 Нэгж ийн үнэ Нийт үнэ 1000 120 225 400 225 90,000 400*225 198,000 100 900*120 120 12,000 250 1300 264 120,000 264 66,000 30 120 3600 90,000 07.10 07.25 250 Тоо. Шир хэг 66,000 320 250*264 68400 70*120