This document describes the stages of mitosis: interphase, prophase, metaphase, anaphase, and telophase. It lists the stages out of order and repeats some stages to indicate the cyclical nature of mitosis from interphase through the division of the cell.
Il documento discute il ciclo cellulare, concentrandosi sulla mitosi e meiosi. Descrive le varie fasi del processo mitotico e meiotico, come profase, metafase, anafase e telofase, insieme ai dettagli come la crossing over durante la meiosi. Viene inoltre menzionata la citocinesi animale e vegetale.
3. DEFINIZIOA Birusa gure ezaugarrietaz baliatuz beren kopurua handitzeko gai diren izaki biologikoak dira. Izaki berezi mota bat da, oso erraz gaixo dezakee- na eta mintz batez (proteinaz osatuta) eta barruan dagoen azido nukleikoaz (ADN edo ARN-z) osatuta dago. Ugaltzeko garaian zelula bizi baten barruan egon behar dute nahi ta nahi ez.
4. EZAUGARRIAK Hiru ezaugarri dira nabarmen birusei buruz hitz egiten hasten garenean: 1.- TAMAINA: Izaki mikroskopikoak dira, hau da, begi hutsez ikus ezin daitezkeenak. 2.-KONPOSAKETA: Lehen esan dugun bezala ADN- edo ARN-z osatuta daude eta bai-ta proteinaz osatuta dagoen mintz batez ere. 3.-BIZILEKUA: Birus hauek, bakarrik zelula bizietan bizi daitezke, hau da, metabolismoa egiten duten zeluletan; eta hortik kanpo daudenean bizitrarik gabeko makromolekuletan bihurtzen dira.
5. ESTRUKTURA Birusak proteinez osatutako mintz batez osatuta daude eta baita ere, azido nukleikoz eratutako molekulaz. Hau guztiari Birioiak deritzogu. Proteinez osatutako mintzari kapsidea deritzo eta kapsi- dearen forma behatuz, birus mota batzuk bereiz ditzake- gu. ZILINDRIKOAK: Kapsomeroak helize baten inguruan jartzen direnean sortzen dira. Tabakoaren birusean adibidez. IKOSAEDRIKOAK: Kapsomeroak egokitzen dira ikosaedro bat osatzen(20 aurpegikoak).Adibidez faringitis batean.
6. BIRUS MOTAK Birus mota asko daude eta hauek dira batzuk hain zuzen ere: Arenavidae: Adibidez guanarito birusa edota sabia birusa. Astroviridae: Eltxo eta garrapatak sortutako gaixotasunak. Bunyaviridae: Birus bhanja. Herpesviridae: Cytomegalobirusa. Orthomyxoviridae: gripearen birusa. Papovaviridae: Paperak eta sarampioia. Hantavirus: Poumale virusa. Parvoviridae: Parvovirus humano. Nairovirus: Hazaren birusa. Flebovirus: sukarraren birusa. Caliciviridae: Vesibirusa. Coronaviridae: SARS birusa Filoviridae: Evola birusa
7. Flaviviridae: Hepatitis G Poxviridae: Reovirusa Retroviridae: Sida birusaren eragilea (VIH) Rhabdoviridae: Rabiaren virusa. Togaviridae: Rubeolaren virusa adibidez Asfaviridae: Afrikar peste porcinaren birusa daukagu hemen. Birus hauetaz ere hainbat gehiago ere daude. FLAVIVIRIDAE HANTAVIRUS BUNYAVIRIDAE RETROVIRIDAE CORONAVIRIDAE
8. GRIPEA Gripea da arnaseko gaixotasun kutsakorra da "orthomyxoviridae" familiko ARN birusak sortutakoa. Gripearen birusaren zoldurak gaixotasun batzuk eragin ditzake, batzuk suabeak baina beste batzuk kutsatu dena hil dezakete. Gripea izurri bat da eta sintoma hauek dakartza: sukarra, anorexia, ondoez generala, eztul sekoa, eztarriko mina, larinjitiseko sintomak eta batzuetan gastronteritis bezala: abdominaleko mina, botakak eta diarrea. Gripearen zailtasun gabeetako bat neumonia da. Gripea ez edukitzeko era errezena da kutsatu diren ondoan ez egotea. Hori erraza ez bada: eskuak arduratsu eta regularki garbitzea eta aurpegia ikutu gabe. Giro beroa eta hezea eta likido bero asko edateak sintomak arindu egiten ditu piska bat. Gaixotasun hau neguan gertatzen da.油
9. HIES-a HIES -aren esanahia: -Hartutako: ez da hereditarioa, birus batek sortutako baizik. - Immuno: gaixotasunei aurre egiteko defentsa-sistemarekin lotuta dago. - Eskasia: defentsa-sistemak gabeziaren bat duela adierazten digu. - Sindromea : gaixotasun jakin bat besteetatik bereizten duten sintomak. Gaixotasun hau hiru moduz kutxa daiteke: 1- Odolaren bidez: Batik bat, orratz, xiringa edo droga prestatzeko erabiltzen diren tresna berak erabiltzean kutsatzen da. Horregatik komenigarria da xiringa bat erabili ondoren zakarrontzira botatzea eta ez berriro erabiltzea.
10. 2- Harreman sexualen bidez: Harreman sexual ugari izateak arriskua areagotzen du, baina harreman sexual bakarra nahikoa izan daiteke kutsatzeko. Honengatik, Harreman sexualak edukitzerakoan, preserbatiboa edo kondoia erabiltzea da neurri errazena eta eraginkorrena. 3- Ama eta seme-alaba artekoa: Haurdunaldian, erditzean edo edoskitzean gerta liteke. Hala ere, osasun-kontrolei eta tratamenduei esker, GIB eramailea den emakume batek seme-alaba kutsatua edukitzeko aukera jaitsi egin da %20tik %2 baino gutxiagora.
