![İŞLETME BİLİMİ YRD. DOÇ. DR. GÜLER TOZKOPARAN Oda No: 322 E-posta : [email_address] Kaynak Kitap : İŞLETME EKONOMİSİ VE YÖNETİMİ Prof.Dr. Muammer DOĞAN](https://image.slidesharecdn.com/isletme1-110228150308-phpapp01/85/Isletme1-1-320.jpg)
More Related Content
What's hot (20)
Similar to Isletme1 (20)
More from Mert Erkol (15)
Isletme1
- 1. İŞLETME BİLİMİ YRD. DOÇ. DR. GÜLER TOZKOPARAN Oda No: 322 E-posta : [email_address] Kaynak Kitap : İŞLETME EKONOMİSİ VE YÖNETİMİ Prof.Dr. Muammer DOĞAN
- 2. Ä°ÅžLETMECÄ°LÄ°K Ä°LE Ä°LGÄ°LÄ° GENEL KAVRAMLAR
- 3. İŞLETMECİLİK İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1. GEREKSİNİMLER/İHTİYAÇLAR Gereklilik, yokluk, çaresiz kalıp isteme, yokluk. Giderilmek isteği ile birlikte yokluk duygusu. Tatmin edildiğinde insana zevk,edilmediğinde acı ve elem veren, organizmada çeşitli gerilimlere neden olan itici güç.
- 4. İnsan, bitip tükenmeyen ve tekrarlayan gereksinimlerini karşılamak için ekonomik faaliyette bulunmak zorundadır. Gereksinimler, iktisadi faaliyetin itici gücüdürler. Gereksinimler, tatmin araçlarına sahip olma arzusu duyurmakta ve arzu da gereksinimi giderecek aracın elde edilmesini sağlayacak olan çabayı uyararak ekonomik faaliyeti meydana getirmektedir.
- 5. GEREKSİNİMLERİN SINIFLANDIRILMASI Birincil Gereksinimler İnsanda doğuştan var olan temel fizyolojik gereksinimlerdir. Bunlar belirli bir süre karşılanmadıklarında insanın yaşamını sürdürmesi tehdit edilir ve sonunda ölüme kadar varan durumlar ortaya çıkabilir. İkincil Gereksinimler: İnsan toplumun bir parçası olduğuna göre, toplumsal faktörlerin etkisi altında da birçok gereksinimler ortaya çıkmaktadır. Bu gereksinimler, yaşamın ilk yıllarından itibaren ortaya çıkar ve çok önemli roller oynayarak sonuna kadar devam eder.
- 6. MASLOW’UN GEREKSİNİMLER HİYERARŞİSİ 7. Estetik Gereksinimi 6. Öğrenme ve Öğretme Gereksinimi 5. Kişiliği Kanıtlama Gereksinimi ( Kendini Gerçekleştirme/Özgerçekleştirme Gereksinimi) Bireyin potansiyel yeteneklerinin farkına varması, yaratıcı olabilmek için kendisini sürekli geliştirmesi. İnsanın yetenekleri ölçüsünde olabileceği her şeyi olması anlamına gelmektedir. 4. Sayma ve Sayılma Gereksinimi (Statü ve Saygınlık Gereksinimi): Bireyin kendisine saygı duyması ya da başkalarının beğeni ve ilgisini çekmesidir. 3. Sevme ve Sevilme Gereksinimi (Sosyal Gereksinim): Sevme, sevilme, bir gruba girme, arkadaş edinme gibi gereksinimlerdir. 2. Güvenlik Gereksinimi : Bireyin fiziksel güvenliğinin sağlanması ve geleceğinin güvence altına alınmasını içeren beklentilerdir. 1. Fizyolojik Gereksinimler (Yaşama gereksinimi): Yemek, barınmak, üremek gibi ilkel, fizyolojik ve ekonomik beklentilerdir.
- 7. 2. MAL VE HİZMET MAL İnsan gereksinimlerinin önemli bir bölümü, su, hava, güneş ışığı, buğday, ekmek, peynir, süt, kağıt, kalem, demir, çimento, ayakkabı vb. maddelerle karşılanır. Serbest mallar , doğada istenildiği kadar bol oldukları, kıt olmadıkları için, parayla alınıp satılmazlar, parasal değer taşımazlar. Ekonomik mallar , faydalı olmaları yanında, miktarları da kısıtlı olduğu için, ekonomik değer taşırlar, yani parayla alınıp satılırlar.
- 8. HİZMET Özellikle ikincil gereksinimler, hizmet adı verilen soyut eylemlerle karşılanırlar. Örneğin, otobüs ya da uçakla yolcu taşımak, avukatlık, doktorluk, bankacılık, öğretmenlik, tamircilik ve berberlik gibi hizmetleri yerine getirmek maddi nitelik taşımadıkları için mal olarak nitelendirilemezler. Ücret karşılığı sunulan hizmetlere ‘ekonomik hizmetler’ , ücret gerektirmeyenlere ‘ekonomik olmayan hizmetler’ denir.
- 9. 3. ÜRETİM VE ÜRETİM FAKTÖRLERİ ÜRETİM İnsan gereksinimlerinin karşılanması amacıyla, temel üretim faktörü olan doğa ve onun sunduğu kaynaklara, sermaye ve emek üretim faktörlerinin uygulanması sonucu mal ve hizmetler meydana getirilmesine ‘üretim ’ denir. Üretim ; insan gereksinimlerini gideren mal ve hizmetleri elde etmek amacıyla yapılan her türlü çabadır. Üretim ; faydalı mal ve hizmetlerin meydana getirilmesi, depolanması, taşınması ve satılması gibi faaliyetlerin bütününü kapsayan çok yönlü ve aşamalı bir süreçtir. Bu tanıma göre üretim ile şekil faydası, depolama ile zaman faydası, taşıma ile yer faydası ve satış ile mülkiyet faydası yaratılmaktadır.
- 10. 1. Emek (İşgücü): İnsanın bedensel ve düşünsel çabalarıdır. 2. Sermaye: İşletmenin amacına ve üretim faaliyetlerine uygun olarak toplanmış maddi ve maddi olmayan varlıkların tümü. Buna göre maddi sermaye kapsamında, doğal kaynaklar, yarı mamuller, mamuller, binalar, makineler, alacaklar, nakit incelenebilir. Maddi olmayan sermaye kapsamında ise, imtiyaz, lisans, marka, patent, hisse senedi ve iştirakler incelenebilir. 3. Girişimci: Mal ve hizmetleri üretmek ve/ ya da pazarlamak için üretim faktörlerini bir araya getiren, kar amacı güden ve zararı göze alan kişidir. 4 Teknoloji: Mal ve hizmetlerin tasarımı, üretimi, geliştirilmesi ve dağıtımı gibi işlevleri olanaklı kılan mühendislik ve yönetime ilişkin bilgiler. ÜRETİM FAKTÖRLERİ
- 11. GİRİŞİMCİ VE YÖNETİCİ GİRİŞİMCİ Mal ve hizmetleri üretmek ve/ ya da pazarlamak için üretim faktörlerini bir araya getiren, kar amacı güden ve zararı göze alan kişidir. Girişimci, kar sağlamak amacıyla işletmeyi kuran ve genellikle harekete geçiren kişidir. Girişimcinin yüklendiği belli başlı görevler şu şekilde sıralanabilir: — Üretim faktörlerini bir araya getirerek mal ve hizmet üretmek, — İşletmenin politikalarını belirlemek, — Ürünlerin kalitesini yükseltmek ve yeni pazarlar bulmak, — Yeni mal ve hizmet, yeni üretim yöntemleri, dağıtım kanalları araştırmak, — Hammadde kaynakları bulmak, — Riske katlanmak vb.dir.
- 12. YÖNETİCİ Yönetim , en basit anlamda, başkalarına iş yaptırma sanatıdır. Yönetim ; Amaçların saptanması ve bunların gerçekleştirilmesini sağlamak,işletmenin yaşamasını ve geleceğini ilgilendiren kararları almak ve bunların sorumluluğunu taşımak, insan gruplarını harekete geçirmek ve bunların yapıcı çabalarını geliştirmek olarak tanımlanabilir. Yönetici , kar ve riski başkalarının olmak üzere, ürün veya hizmet üretimi için üretim faktörlerini bir araya getiren ve işletmeyi çalıştırma sorumluluğu olan kişidir. Yönetici , işletmenin yönetim sorumluluğunu yüklenen, dönem sonunda elde edilen kar ve zarardan etkilenmeyen kişidir.
- 13. İŞLETME İnsanların gereksinim duyduğu ekonomik mal ve hizmetlerin üretimini üstlenen birimlerdir. Belirli bir ölçüde kar elde etmek ya da hizmet yaratmak amacıyla, üretim faktörlerini bilinçli, uyumlu ve sistemli olarak bir araya getiren ve toplumun gereksinme duyduğu mal ve hizmetleri üreten ve / ya da pazarlayan ekonomik ve sosyal kuruluşlara işletme denir.
- 14. İŞLETME EKONOMİK BİR BİRİMDİR En az emek kanunu gereğince faaliyette bulunur ve faaliyetlerinin sonucu makul bir kar sağlamayı hedefler.
- 15. İŞLETME TOPLUMSAL BİR İŞBİRLİĞİ SİSTEMİDİR İşletmeler sosyal birer kuruluşturlar, topluma dönük, toplum gereksinimlerini karşılayacak üretim eylemlerinde bulunurlar. Kar elde etmek amacını taşıdığı kadar topluma hizmet sunan sosyal bir ünite olarak da görülmelidir.
- 16. İŞLETME DİNAMİK BİR KURULUŞTUR Statik anlamda işletme denilince bir fabrika, bir ticarethane gibi işyeri ya da teknik bir ünite akla gelir. Dinamik anlamda ise işletme, üretim sürecinin gerçekleştiği, ortaya mal ya da hizmetin çıktığı bir yer olarak tanımlanabilir.
- 17. İŞLETME BAĞIMSIZ BİR KURULUŞTUR İşletme bağımsız, finansal ve yönetsel özerkliğe sahip bir kuruluştur. Ancak işletmeler çağın rekabetçi koşulları içinde varlıklarını sürdürmek için bazen diğer işletmelerle ekonomik, finansal ve yönetsel anlaşma ve birleşmelere ve böylelikle bağımsızlıklarını geçici ya da sürekli olarak kaybedebilirler.
- 18. İŞLETMELER SOSYO-TEKNİK BİR SİSTEMDİR İşletmenin oluşması için insan ögesi ile fiziksel varlıkların üretim amacıyla uyumlu bir biçimde bir araya gelmesi gerekir. Böyle bir birim içindeki ilişkiler de teknik, sosyal ve psikolojik nitelik taşır. İşletmenin teknik niteliğine ek olarak, psikolojik ve sosyal ilişkilerin ortaya çıkardığı psiko-sosyal bir varlık özelliği de vardır.
- 19. İŞLETME AÇIK BİR SİSTEMDİR ‘ Sistem ’, birbirleriyle bağımlı iki veya daha çok parça veya alt sistemlerden oluşan, çalışma özellikleri itibarıyla belirli bir sınırı olan örgütlenmiş ve bölünmez bir bütündür. Sistem ile sistemin faaliyette bulunduğu ortam arasında malzeme, enerji, bilgi alışverişi var ise, bu tür sistemler ‘ açık sistem ’ olarak adlandırılırlar. Açık sistemler , kendilerini oluşturan iş parçalarının yapılarını ve süreçlerini değiştirerek çevrelerine uyum sağlarlar. Açık sistemler , çevrelerinden girdi alırlar, bir süreçten geçirdikten sonra çevrelerine çıktı sunarlar.
- 20. Bir sistem olarak işletme , ortak amaca hizmet eden pek çok alt sistemden oluşan bir bütündür. Kendisini çevreleyen daha büyük sistemlerin de alt sistemi durumundadır. İşletmeler, toplumla, tüketicilerle, çeşitli kuruluşlarla sürekli ilişki içerisindedirler.
- 21. Açık sistemin dört temel elemanı vardır: — Girdiler: Mal ve hizmetleri üretmek için gerekli insan kaynağı, materyaller, finansal kaynaklar vb. — Dönüşüm Süreçleri: Girdileri çıktılara dönüştüren yönetsel ve teknolojik beceri ya da yeteneklerdir. Bu beceriler, yöneticinin planlama, örgütleme, liderlik ve kontrol etme işlevlerine ilişkin yetenekleri ve uygulanan teknolojiden oluşur. — Çıktılar: Bunlar üretilen mal ve hizmetler, kar ve zararlar, işgörenlerin gelişimi ve doyumu gibi unsurlardır. — Geribildirim: Dış çevreden örgütsel durum ve sonuçlara ilişkin bilgi sağlama anlamına gelir.
- 22. Geleneksel Amaçlar 1. Kar elde etmek: En basit tanımıyla kar, işletmenin belirli bir sürede edindiği gelirleri ile giderleri arasındaki olumlu farktır. Karın işletme açısından kullanım alanları şu şekilde özetlenebilir: — Kar, işletmenin varlığını sürdürme amacıdır. — Kar, işletmenin büyüme, yatırım ve gelişim aracıdır. — Kar, işletme sahiplerinin yaşam kalitesini arttırma aracıdır. — Kar, işletme başarısını ölçüm ve denetleme aracıdır. — Kar, ücret artışı ve prim yoluyla çalışanları özendirme aracıdır. İŞLETMELERİN AMAÇLARI VE TEMEL İLKELERİ
- 23. 2. Topluma Hizmet: İşletmelerin kuruluş amaçlarından diğer bir tanesi de, üretimini yaptıkları ürünler ve hizmetlerle toplumu oluşturan bireylerin gereksinimlerini karşılamaktır. Bu hizmet işletmenin yapısına göre dolaylı ve dolaysız gerçekleşebilir. Kar elde etmek için çaba harcayan her özel işletme, yarattığı katma değer ölçüsünde topluma hizmet götürmektedir. Yeni yatırımlara girişerek üretim miktar ve kalitesini yükseltmek, çalışanlara daha iyi ücret ödemek de dolaylı katkılardır.
- 24. 3. Varlıklarını Korumak: Karlı olarak çalışan bir işletmenin karlılığını sürdürmesi her şeyden önce işletmenin yaşamasına bağlıdır.
- 25. Çağdaş Amaçlar 1. Sosyal Kar ve Sosyal Sorumluluk: Günümüz işletmelerinin her üretim sonunda elde ettikleri parasal değerin tek başına pek önemi kalmamıştır. İşletme elde ettiği değerleri toplumun çeşitli kesimlerine yaralı olacak biçimde kullanmadığı ya da bu değerleri toplumla birlikte paylaşmadığı takdirde uzun dönemde o işletmelerin yaşama şansı azalır. Bir takım kültürel çalışmalara öncülük edilmesi, sportif tesislerin kurulması, sağlık ve güvenlik faaliyetlerinin genişletilmesi, çevre sorunlarına ilgi gösterilmesi birer sosyal uğraş olmanın ötesinde işletmelerin sosyal gerçeği olarak kabul edilir.
- 26. 2. Büyümek ve Gelişmek: Büyüme ve gelişme amacı geleneksel amaçları da içine alan geniş kapsamlı bir amaçtır. İşletme en uygun bir noktaya dek büyümeyi sürdürmeli ve gelişmelidir. Büyüme, karlarda, satışlarda, pazar payında, üretimde veya bunların birkaçında artışlar şeklinde kendini gösterebilir.
- 27. 3. Tüketicilere Hizmet Sunmak: İşletme genelde topluma fakat özde tüketiciye hizmet sorumluluğu taşımaktadır. İşletme tüketiciyi hoşnut kılmak, onun gerçek gereksinimlerine uygun üretim ve pazarlama eylemine girişmek zorundadır. Örneğin, kaliteli, ucuz ve kullanışlı mal üretmek kadar satış sonrası hizmetlerle de işletme tüketiciye hizmet etmelidir. Tüketiciyi aldatmak, yanıltıcı reklamlara girişmek, onun duygusal eğilimlerini sömürmek gibi yanlış bir pazarlama politikası uygulayan işletmeler uzun dönemde başarılı olamazlar.
- 28. İŞLETMECİLİK TEMEL İLKELERİ 1. Verimlilik Verimlilik , bir işletmede kaynakların ne derecede etkili kullanıldığını gösteren bir ölçüttür. Verimlilik ; üretim sürecinde boşluk olmadan verilen bir takım girdiler ile en yüksek üretimin sağlanmasıdır. Verimlilik , verilen bir çıktının en az maliyet ile üretilmesidir. Verimlilik , birim çıktıya (üretim sonucuna) düşen üretim ögesi miktarını gösterir ve çıkan sonuç ne kadar küçükse verimlilik o kadar fazla olur. Çıktıların toplam girdilere oranı ‘toplam faktör verimliliği’ ni gösterir. Çıktının herhangi bir üretim faktörüne oranı ise ‘kısmi faktör verimliliği’ ni verir.
- 29. Verimliliğin arttırılması için: — Makineleşmeyi arttırmak, — İleri teknoloji kullanmak, — Standardizasyon sağlamak, — Yeterli hammadde sağlamak, — Fire ve hurdaları azaltmak, taşımacılığı kolaylaştırmak, — Ergonomik koşullar sağlamak, — İş etüdü yapmak, — Makine duruşlarını azaltmak, — Düzenli bakım yapmak, — İşyeri düzeni oluşturmak, — Fiziksel çalışma ortamını iyileştirmek, — Eğitim olanaklarını arttırmak, — İletişimi geliştirmek gerekir.
- 30. 2. Ekonomiklik Ekonomiklik , toplam satış tutarının üretim maliyet giderlerine oranıdır. Bir anlamda verimliliğin parasal olarak ifade edilmesidir . Verimlilik, fiziksel miktarların birbirine oranı olduğu halde, ekonomiklik , üretimle ilgili gelir ve giderlerin birbirine değer olarak oranlanmasıdır. Bu oranın 1’den büyük olması işletmenin başarısını yansıtır. Bunun için üretim miktarının ve satış fiyatının artması, buna karşılık maliyet giderlerinin düşük olması gerekir. Üretim miktarı arttıkça birim başına maliyet giderlerinin azalacağı bir gerçektir.
- 31. 3. Rantabilite Rantabilite , sermayenin parasal olarak verimliliğini ifade eder. Belirli bir dönemde işletmede elde edilen karın işletmede kullanılan sermayeye oranıdır. Bu oranın yüksek olması işletmenin başarısını yansıtır. Bu amaçla üretim miktarı ve satış fiyatının yüksek tutulması, buna karşılık üretim maliyeti giderleri ve sermayenin düşük olması gerekir.
- 32. 4. Etkinlik Geleneksel pazar kuramına göre, herhangi ekonomik mal veya hizmetin (çıktını) değeri, tüketicilerin onun için ödemeyi arzu ettikleri fiyat ile belirlenir. Böylece ‘doğru çıktı’, eşdeğer maliyetler ile üretilmiş mallar veya hizmetler arasından tüketicilerin satın almayı tercih ettikleri üründür. Verimlilik ‘ işi doğru yapmak ’, etkinlik ise ‘ doğru işi yapmak ’ tır. Etkinlik, beşeri ögelerle ilgili olup, işletme dışı etkenlerin etkisi altındadır.