5 ijsdwerg
Download as ppt, pdf0 likes1,842 views
Van IJsdwerg tot dwergplaneet. De overgang van een ijsdwerg via het komeetstadium naar een planeto誰de.
5 ijsdwerg
- 1. VAN IJSDWERG TOTVAN IJSDWERG TOT DWERGPLANEETDWERGPLANEET De overgang van een ijsdwergDe overgang van een ijsdwerg via het komeetstadiumvia het komeetstadium naar een planeto誰denaar een planeto誰de C. de JagerC. de Jager
- 2. De tranen van St. LaurentiusDe tranen van St. Laurentius Op 11-13 augustus, enkele dagenOp 11-13 augustus, enkele dagen na de naamdag van deze heilige,na de naamdag van deze heilige, zien we zijn tranenzien we zijn tranen
- 3. Drie meteoren, waaronder twee Perse誰denDrie meteoren, waaronder twee Perse誰den en een sporadische meteooren een sporadische meteoor
- 5. Radiant: uitstralingspunt: Evenwijdige lijnen lijken uit 辿辿nRadiant: uitstralingspunt: Evenwijdige lijnen lijken uit 辿辿n punt te komen het verdwijnpunt of uitstralingspuntpunt te komen het verdwijnpunt of uitstralingspunt
- 6. Dat wist Perugino al in de 15e eeuwDat wist Perugino al in de 15e eeuw
- 7. De radiant van een stroom vallendeDe radiant van een stroom vallende sterrensterren Evenwijdig lopende lijnen lijken uit 辿辿nEvenwijdig lopende lijnen lijken uit 辿辿n punt te komen; hetpunt te komen; het verdwijnpuntverdwijnpunt de de radiantradiant Meteoren (vallende sterren) van eenMeteoren (vallende sterren) van een meteorenzwerm hebben een radiantmeteorenzwerm hebben een radiant Dus: ze lopen in evenwijdige banenDus: ze lopen in evenwijdige banen Als we hun snelheid kennen dan kunnenAls we hun snelheid kennen dan kunnen we hun baan in de ruimte berekenenwe hun baan in de ruimte berekenen
- 8. Een voorbeeld: waarnemingen van 23 aug.Een voorbeeld: waarnemingen van 23 aug. 1947 tonen tot verrassing twee radianten!1947 tonen tot verrassing twee radianten!
- 9. De radiant der Perseiden in 1947. ZichtbaarDe radiant der Perseiden in 1947. Zichtbaar van 15 juli 25 aug. Splitste zich na 12 aug!van 15 juli 25 aug. Splitste zich na 12 aug!
- 10. Dat kan nu - eindelijk! - beterDat kan nu - eindelijk! - beter Op de sterrenwacht bij Ecomare (Texel)Op de sterrenwacht bij Ecomare (Texel) staat nu een automatisch werkendestaat nu een automatisch werkende ostellingostelling Maakt iedere heldere nacht vele tientallemMaakt iedere heldere nacht vele tientallem opnamen van vallende sterrenopnamen van vallende sterren Gecombineerd met simultane opnamenGecombineerd met simultane opnamen elders kan hier de baan van de meteoorelders kan hier de baan van de meteoor uit afgeleid wordenuit afgeleid worden
- 11. Meteoor vallende sterMeteoor vallende ster Hoe ontstaat het meteoor-Hoe ontstaat het meteoor- verschijnsel?verschijnsel?
- 12. Stukje stof vliegt door dampkringStukje stof vliegt door dampkring De Perse誰den hebben snelheden van 60 km perDe Perse誰den hebben snelheden van 60 km per secondeseconde Lichtverschijnsel: wolk gas uit onze atmosfeer;Lichtverschijnsel: wolk gas uit onze atmosfeer; door de meteoro誰de tot lichten gebrachtdoor de meteoro誰de tot lichten gebracht De wolk heeft een doorsnee van enkele 100-enDe wolk heeft een doorsnee van enkele 100-en metersmeters Dit gebeurt op hoogten van 60 100 kmDit gebeurt op hoogten van 60 100 km Steentje van 1 cm doorsnee: zeer heldereSteentje van 1 cm doorsnee: zeer heldere meteoormeteoor Ook licht van stukje van 1 mm is nog te zienOok licht van stukje van 1 mm is nog te zien
- 13. De komeet van Swift-TuttleDe komeet van Swift-Tuttle Baan van de meteorenzwerm is te berekenen uitBaan van de meteorenzwerm is te berekenen uit snelheid en richting (= radiant)snelheid en richting (= radiant) Baan blijkt precies samen te vallen met die vanBaan blijkt precies samen te vallen met die van de komeet Swift-Tuttlede komeet Swift-Tuttle Komeet werd ontdekt in 1862Komeet werd ontdekt in 1862 Loopt in elliptische baan om zon in 130 jaarLoopt in elliptische baan om zon in 130 jaar Was in december 1992 weer het dichtst bij deWas in december 1992 weer het dichtst bij de zon; toen waren er vrij veel Perse誰den te zienzon; toen waren er vrij veel Perse誰den te zien Dus: Perse誰den zijn resten van deze komeetDus: Perse誰den zijn resten van deze komeet
- 14. Wat is een komeet? Drie bestanddelen:Wat is een komeet? Drie bestanddelen: kern, coma en staart.kern, coma en staart. (kern is niet te zien in de(kern is niet te zien in de coma)coma)
- 15. Diameter coma is ca. miljoen km;Diameter coma is ca. miljoen km; die van de kern 5 tot 50 kmdie van de kern 5 tot 50 km
- 16. Kern is ijsklomp (vuil ijs)Kern is ijsklomp (vuil ijs) Bij nadering tot zon verdampt deel van hetBij nadering tot zon verdampt deel van het ijsijs Dit wordt door de zonnewind van de zonDit wordt door de zonnewind van de zon weggeblazenweggeblazen Dus: de staart wijst altijd van de zon afDus: de staart wijst altijd van de zon af Ook gruis komt los van de kern en dit vultOok gruis komt los van de kern en dit vult langzamerhand de baanlangzamerhand de baan Perse誰den al bekend sinds ca. 800 naPerse誰den al bekend sinds ca. 800 na Chr.Chr.
- 17. De komeetbaan snijdt die van aarde op 11 augustus; gruisDe komeetbaan snijdt die van aarde op 11 augustus; gruis dat in dampkring dringt: meteoor!dat in dampkring dringt: meteoor!
- 18. Gas en fijn stof weggeblazen doorGas en fijn stof weggeblazen door zonnewindzonnewind De komeet Hale-BoppDe komeet Hale-Bopp Het gas (blauw) vliegt inHet gas (blauw) vliegt in bijna rechte lijn van debijna rechte lijn van de zon wegzon weg Maar ook heel fijn stofMaar ook heel fijn stof verlaat de kern; wordtverlaat de kern; wordt ook door zonnewindook door zonnewind weggeblazen, maarweggeblazen, maar langzamerlangzamer Dat is de witte gebogenDat is de witte gebogen staartstaart
- 19. Het zonnestelsel; waar komenHet zonnestelsel; waar komen de kometen vandaan?de kometen vandaan? Binnenplaneten; planeto誰den (=Binnenplaneten; planeto誰den (= dwergplaneten=astero誰den),dwergplaneten=astero誰den), buitenplaneten, Kuipergordel, Oortwolkbuitenplaneten, Kuipergordel, Oortwolk
- 20. De planeto誰den (kleine planeten)De planeto誰den (kleine planeten) 1 januari 1801: eerste ontdekt (Ceres,1 januari 1801: eerste ontdekt (Ceres, door Piazzi i Palermo) 500 m diameter,door Piazzi i Palermo) 500 m diameter, de grootstede grootste 1n 1920 : 900 bekend1n 1920 : 900 bekend Eerte namen: die van de klassieke godenEerte namen: die van de klassieke goden godinnen en halfgoden ; nadien meergodinnen en halfgoden ; nadien meer vrijheidvrijheid Maart 2018: 760 000 bekendMaart 2018: 760 000 bekend
- 21. Binnendeel van zonnestelsel metBinnendeel van zonnestelsel met de gordel van de planeto誰dende gordel van de planeto誰den
- 22. HOE ZIJN DE PLANETOIDENHOE ZIJN DE PLANETOIDEN ONTSTAAN?ONTSTAAN? Gezien de totale massa (ongeveer die vanGezien de totale massa (ongeveer die van een kleine planeet)een kleine planeet) En gezien de ligging binnen de baan vanEn gezien de ligging binnen de baan van de zwaarste planeetde zwaarste planeet Vermoedelijk als getijde effect van JupiterVermoedelijk als getijde effect van Jupiter op een planeet in wording, waarvan deop een planeet in wording, waarvan de vorming wel moest mislukken door devorming wel moest mislukken door de aantrekking van Jupiteraantrekking van Jupiter
- 23. LEEFBAAR? NEEN, GEENLEEFBAAR? NEEN, GEEN LUCHTLUCHT Te klein om een atmosfeer te kunnenTe klein om een atmosfeer te kunnen vasthoudenvasthouden Maar toch Maar toch Zeer recente ontdekking (maart 2018):Zeer recente ontdekking (maart 2018): veranderlijke ijslaag op Ceresveranderlijke ijslaag op Ceres Idem: instabiele laag koolstofIdem: instabiele laag koolstof
- 24. Volgende stap:Volgende stap: De Oort-wolkDe Oort-wolk
- 25. Wolk van ca. 10Wolk van ca. 101212 ijsbrokken omijsbrokken om zon op ca. 100.000 astronomischezon op ca. 100.000 astronomische eenheden: Oortwolkeenheden: Oortwolk
- 26. De Kuiper gordelDe Kuiper gordel Gerard Kuiper hoorde vanGerard Kuiper hoorde van Oort van diens ontdekkingOort van diens ontdekking Zijn vraag: hoe ontstond deZijn vraag: hoe ontstond de Oort wolk??Oort wolk?? Bedacht de Kuiper gordelBedacht de Kuiper gordel
- 27. Kuipergordel op ca. 40-100 AEKuipergordel op ca. 40-100 AE bevat dwergplaneten (ijsdwergen)bevat dwergplaneten (ijsdwergen)
- 28. Voorspeld en ontdektVoorspeld en ontdekt Kuiper voorspelde zijn gordel omstreeksKuiper voorspelde zijn gordel omstreeks 19501950 Het eerste object (Pluto) werd 1930Het eerste object (Pluto) werd 1930 ontdekt maar werd een planeet genoemdontdekt maar werd een planeet genoemd De volgenden pas na 1990De volgenden pas na 1990 Nu zijn er duizenden bekendNu zijn er duizenden bekend
- 29. Oortwolk en Kuipergordel:Oortwolk en Kuipergordel: wolken van ijsklompenwolken van ijsklompen Wanneer wordt ijsklomp komeet?Wanneer wordt ijsklomp komeet? Wat is samenhang tussenWat is samenhang tussen Oortwolk en KuipergordelOortwolk en Kuipergordel
- 30. Soms wordt een ijsklomp eenSoms wordt een ijsklomp een komeetkomeet Door aantrekkende storing vanDoor aantrekkende storing van passerende ster kan de baan van eenpasserende ster kan de baan van een ijsklomp uit de Oortwolk gewijzigd wordenijsklomp uit de Oortwolk gewijzigd worden Sommigen vliegen uit het zonnestelselSommigen vliegen uit het zonnestelsel Andere vliegen richting zonAndere vliegen richting zon Op kleine afstand tot de zon kan deOp kleine afstand tot de zon kan de ijsklomp in een komeet overgaan gevolgijsklomp in een komeet overgaan gevolg van verhitting door de zonvan verhitting door de zon
- 31. De theorie van Kuiper:De theorie van Kuiper: OortwolkOortwolk ontstond uit Kuipergordel door verstoring van hunontstond uit Kuipergordel door verstoring van hun banenbanen
- 32. Daar beginnen we nu aan teDaar beginnen we nu aan te twijfelentwijfelen Er zijn te veel objecten in de Oort wolkEr zijn te veel objecten in de Oort wolk En te weining in de Kuiper gordelEn te weining in de Kuiper gordel Waar komen ze dan vandaan?Waar komen ze dan vandaan? Uit de wereldruimte? En al passerendeUit de wereldruimte? En al passerende ingevangen door de zon?ingevangen door de zon?
- 33. De werelden uit deDe werelden uit de KuipergordelKuipergordel Pluto was de eerst-ontdektePluto was de eerst-ontdekte ijsdwerg; nu reeds eenijsdwerg; nu reeds een duizendtal gevondenduizendtal gevonden
- 34. Pluto: eerst-ontdekte ijsdwerg, metPluto: eerst-ontdekte ijsdwerg, met eerste satelliet: Charoneerste satelliet: Charon
- 35. Een andere ijsdwerg: SednaEen andere ijsdwerg: Sedna
- 36. Enkele werelden uit de KuipergordelEnkele werelden uit de Kuipergordel
- 37. Nogmaals: omvang van ijsdwergenNogmaals: omvang van ijsdwergen in vergelijk met andere objectenin vergelijk met andere objecten
- 38. Waarom noemen we Pluto geenWaarom noemen we Pluto geen planeet?planeet? De 8 planeten (Mercurius t/m Neptunus)De 8 planeten (Mercurius t/m Neptunus) hebben stabiele banen; dat is een van dehebben stabiele banen; dat is een van de criteria waaraan een planeet moetcriteria waaraan een planeet moet voldoenvoldoen De baan van Pluto kruist die vanDe baan van Pluto kruist die van NeptunusNeptunus Vroeg of laat zullen die twee (bijna)Vroeg of laat zullen die twee (bijna) tegelijk op hetzelfde punt zijntegelijk op hetzelfde punt zijn Dan zal Pluto door de zwaardereDan zal Pluto door de zwaardere Neptunus uit zijn baan worden geworpenNeptunus uit zijn baan worden geworpen
- 39. De CentaursDe Centaurs Tussen de planeto誰den een andereTussen de planeto誰den een andere groep van dwergplaneten wereldjesgroep van dwergplaneten wereldjes met een gaswolkje of zelfs staartjemet een gaswolkje of zelfs staartje
- 40. 944 Hidalgo en 2060 Chiron944 Hidalgo en 2060 Chiron Hidalgo: planeto誰de, ontdekt in 1920Hidalgo: planeto誰de, ontdekt in 1920 Elliptische baan door zonnestelselElliptische baan door zonnestelsel En .. een klein gaswolkje er om heen (pasEn .. een klein gaswolkje er om heen (pas veen later ontdekt)veen later ontdekt) Chiron: ontdekt 1977 zelfdeChiron: ontdekt 1977 zelfde eigenschappeneigenschappen Mogelijk is Phoebe (maan van Saturnus)Mogelijk is Phoebe (maan van Saturnus) ook van deze soort. Ingevangen object?ook van deze soort. Ingevangen object?
- 41. Dwergplaneet of komeet?Dwergplaneet of komeet? 2060 Chiron2060 Chiron 60558 Echeclus60558 Echeclus 166P/NEAT166P/NEAT Drie lichamen die als dwergplaneet maarDrie lichamen die als dwergplaneet maar ook als komeet zijn geregistreerdook als komeet zijn geregistreerd
- 42. Groen: Kuipergordel; oranje: CentaursGroen: Kuipergordel; oranje: Centaurs
- 43. We vermoeden: Centaurs zijn ijsplaneten die uitWe vermoeden: Centaurs zijn ijsplaneten die uit hun baan zijn geworpen; planeto誰den methun baan zijn geworpen; planeto誰den met gasomhulling; resten van kometen?gasomhulling; resten van kometen?
- 44. Een mogelijke levensloop (1)Een mogelijke levensloop (1) IJsklompen in Kuipergordel ontstondenIJsklompen in Kuipergordel ontstonden tegelijk met zon en planeten, 4.57 miljardtegelijk met zon en planeten, 4.57 miljard jaar geledenjaar geleden Door storingen van planeten werden veleDoor storingen van planeten werden vele naar buiten geworpennaar buiten geworpen Zo ontstond de Oortwolk; daar bevindenZo ontstond de Oortwolk; daar bevinden zich nog 10zich nog 101212 (!) ijsdwergen(!) ijsdwergen
- 45. Een mogelijke levensloop (2)Een mogelijke levensloop (2) Een ster passeert langs de OortwolkEen ster passeert langs de Oortwolk Objecten worden uit hun banen getrokkenObjecten worden uit hun banen getrokken Sommige krijgen een baan die ze vlak bij de zonSommige krijgen een baan die ze vlak bij de zon brengtbrengt IJs verdampt, coma en staart ontstaan: eenIJs verdampt, coma en staart ontstaan: een komeet!komeet! Een komeet is dus een zeldzaam verschijnsel;Een komeet is dus een zeldzaam verschijnsel; toch zien we jaarlijks wel een dozijn nieuwetoch zien we jaarlijks wel een dozijn nieuwe kometen; daaruit blijkt hoe rijk de Oortwolk iskometen; daaruit blijkt hoe rijk de Oortwolk is
- 46. Een mogelijke levensloop (3)Een mogelijke levensloop (3) Sommige werelden, meest met niet teSommige werelden, meest met niet te langgerekte banen, hebben nog een beetje gaslanggerekte banen, hebben nog een beetje gas over: de Centaursover: de Centaurs Maar als alle ijs verdampt is blijft eenMaar als alle ijs verdampt is blijft een gruisachtige kern overgruisachtige kern over Een voorbeeld: Phaethon: uitverdampteEen voorbeeld: Phaethon: uitverdampte komeetkernkomeetkern Een mogelijk ander voorbeeld: Phobos eenEen mogelijk ander voorbeeld: Phobos een maantje van Marsmaantje van Mars
- 47. Phobos: ingevangen komeetkern?Phobos: ingevangen komeetkern?
- 48. Een zeer recente ontdekkingEen zeer recente ontdekking September-oktober 2017: indringer van buitenSeptember-oktober 2017: indringer van buiten het zonnestelselhet zonnestelsel Vloog met meer dan 60 km/sec langs de zonVloog met meer dan 60 km/sec langs de zon Die snelheid maakte dat hij niet in hetDie snelheid maakte dat hij niet in het zonnestelsel kon blijvenzonnestelsel kon blijven Oumuamua = boodschapper van verOumuamua = boodschapper van ver Vraag: bestaan er dus planeto誰den die niet inVraag: bestaan er dus planeto誰den die niet in het zonnestelsel thuis horen ??het zonnestelsel thuis horen ??
- 49. Oumuamua : 400 x 40 meter. Rest vanOumuamua : 400 x 40 meter. Rest van een verre planeet ?? (de hypotheseseen verre planeet ?? (de hypotheses struikelen over elkaar)struikelen over elkaar)
- 50. Het zijn merendeelsHet zijn merendeels ijshoudende objecten; weijshoudende objecten; we bespraken:bespraken: MeteorenMeteoren KometenKometen Planeto誰denPlaneto誰den De OortwolkDe Oortwolk De Kuiper gordelDe Kuiper gordel De CentaursDe Centaurs Het object OumuamuaHet object Oumuamua
- 51. Raadsels te overRaadsels te over Dank voor uwDank voor uw belangstellingbelangstelling