�ݺ�ߣ

UNIDADE 1 O ESPACIO XEOGRÁFICO ESPAÑOL: O RELEVO Borja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín)

1. O ESPACIO XEOGRÁFICO ESPAÑOL España:  Que é? : estado europeo de ½ millón de Km².  Onde?: zona temperada no Hemisferio N. En Europa entre Atlántico e Mediterráneo.  Que inclúe?: Península Ib., 2 cidades autónomas (Ceuta e Melilla), o arquipélago canario (Pal, Hie, Gom, Ten, GC, Fuer e Lanz) e o balear (Mall, Men, Eiv, For e Cab).  Que implica isto? : gran diversidade natural (relevo, clima, vexetación, augas)  diversidade actividades económicas  variedade de paisaxes humanas.

2. RELEVO PENINSULAR Relevo = conxunto de formas da superficie terrestre.

2 factores ou causas do relevo : f orzas internas da Terra e procesos externos (clima, auga, seres vivos…).

Trazos relevo peninsula r: Forma maciza : por gran anchura e costas rectilíneas  limitada influencia marítima.

Elevada altitude : + de 600 m de media debido, a cordilleiras altas e Meseta.

Relevo montañoso na periferia  escasa influencia do mar

3. TIPOS DE UNIDADES MORFOESTRUCTURAIS 4 grandes tipos de unidades atopamos na Península:  Zócolos: - Chairas formadas no Paleozoico por aplanamento das cordilleiras anteriores. - Materiais silíceos (granito, lousa, cuarcita…) - Ríxidos  os novos empuxes os rompen. - Parte oeste da Península.

 Macizos: - Antigo zócolo levantado no Terciario por oroxénese alpina. - Materiais paleozoicos silíceos. - Cumes suaves e redondeadas por erosión. - Serras interiores da Meseta (Sistema Central e Montes de Toledo) e Macizo Galaico.

Cordilleiras de pregamento: - grandes elevacións montañosas aparecidas no Terciario. - Materiais sedimentarios pregados. - 2 tipos: a) intermedias : materiais pregados nos bordes dos zócolos (S. Ibérico, C. Cantábrica). b) alpinas : pregamento materiais de fosas mariñas (Pireneos, C. Béticas).

EVOLUCIÓN XEOLÓXICA DA TERRA

 Concas sedimentarias : - Zonas afundidas no Terciario. - Cheas de sedimentos . - 2 tipos : 1) Concas por afundimento dun bloque do zócolo. (Douro, Texo…). 2) Prealpinas: aos lados das cordilleiras alpinas (Ebro, Guadalquivir).

4 EVOLUCIÓN UNIDADES MORFOESTRUCTURAIS Precámbrico : - 4000 – 600 millóns BP . - Levantamento banda arqueada de NW a SE. (Galicia, M. Toledo e S. Central). - Lousa e gneis . - Posteriormente arrasada por erosión e inundada polo mar. Paleozoico (Primario): - 600 – 225 millóns. - Oroxénese herciniana  levantamento cordilleiras: Macizo Hespérico (W), Macizo Aquitania (N), Catalano-Balear (NE) e Bético-Rifeño (SE). - Granito, lousa, cuarcita. - Arrasados por erosión ao final do Primario.

Mesozoico (secundario): 225 – 68 millóns BP.

Erosión e sedimentación  aplanamento cordilleiras hercinianas e recheo de concas sedimentarias. Terciario : 68 – 2 millóns BP.

Oroxénese alpina  cordilleiras alpinas a partir de materiais depositados nas fosas entre os macizos antigos  Pireneos e C. Béticas.

- Formación depresións prealpinas entre as novas cordilleiras e o macizo antigo (Ebro e Guadalquivir). - Inclinación Meseta hacia Atlántico  dirección ríos  rede fluvial. - Formación rebordos montañosos da Meseta (Cantábrica, S. Ibérico, Serra Morena). - Zócolo Meseta (materiais ríxidos)  fracturación por movementos e tensións  fracturas e fallas  estructura xermánica = bloques levantados (horst) e afundidos (graben): a) Horst  Macizo Galaico e Cordilleiras interiores (Central e M. Toledo). b) Grabens  depresións interiores Meseta.

Cuaternario: - 2 millóns BP – hoxe. - 2 procesos: a) Glaciarismo :  Só nas cordilleiras máis altas (Pireneos, Béticas, Cantábrica, Central e Ibérico)  2 tipos: A. Glaciares de circo (só a cabeceira). B. Glaciares de Val (con circo e val en forma de U), éstes só nos Pireneos.

b) Terrazas fluviais: por alternacia glaciar: (A) Nos periodos glaciais  agua xease  ríos perden forza erosiva  acumulación depositos. (B) Nos periodos posglaciais   temperatura  fúndese o xeo  ríos recuperan caudal e forza erosiva. (C) Afundimento leito e deposición aluvións aos lados  terrazas. (D) Sucesivas glaciacións e interglaciacións  terrazas graduadas.

3. O ROCHEDO PENINSULAR E OS TIPOS DE RELEVO 3 tipos de áreas de acordo coa naturaleza do rochedo ( sílicea , calcaria e arxilosa ).

3.1 Área silícea W Península (Galicia, León, Estremadura) C. Cantábrica, Central, M. Toledo e S. Morena.

Rochas antigas (Precámbrico e Primario). Sobre todo granito = rocha cristalina, ríxida. 2 formas de alteración:  Química: por auga en profundidade  areas pardoamarelas (vales e zonas de escasa pendente).  Física: a partir de diáclases (fracturas). 2 tipos segundo a altitude: a) Alta montaña: as rochas rompen ao filtrarse auga polas diáclases e xearse  crestas agudas e escarpadas (agullas), e pedreiras (acumulación rochas ao pé das montañas).

b) Zonas menos altas: se as diáclases son paralelas  escamación (disgregación lenta) do granito  paisaxe ondulada (domos). Se son perpendiculares  fragmentación  bolas  berrocais  3 formas: Tores (amoreamento de bolas).

Rochas cabaleiras (bolas en equilibrio).

Caos de bolas (disposición caprichosa nas ladeiras).

3.2 Área calcaria Montes Vascos, E de C. Cantábrica, S. Ibérico, parte C. C. Catalana, Subbética.

Sedimentos do Secundario. Destaca a calcaria = rocha dura pero fácil de disolver coa auga (diáclases)  relevo cárstico  formas:  Lapiás ou lenares: cavidades e surcos, varios tipos: - lapiás de vertente. - lapiás lineal. - lapiás en mesa: extensas superficies entre eles.  Gargantas ou foces: vales estreitos e profundos, con vertentes abruptas.

Poljes: vales cerrados con fondo chan, percorridos por ríos, que desaparecen por un sumidoiro (ponor) e continúan subterraneamente. Cando polje se inunda  lago. Dolinas: cavidades orixinadas por auga estancada. Formas diversas (circulares, de pozo…) e unirse  uvalas (trazado complicado). Covas: por infiltración de auga por fisuras  circulación subterránea  Estalactitas (auga pinga do teito) e estalagmitas (auga depositada no chan). Auga regresa á superficie por mananciais ou “ollos” dun río (Guadiana). Simas: aberturas estreitas que comunican superficie e covas.

3.3 Área arxilosa Depresións submesetas, Ebro, Guadalquivir e chairas costeras mediterráneas.

Materiais sedimentarios pouco resistentes (arxilas, xesos…)

Relevo horizontal e pregamentos posteriores  relevo suavemente ondulado. Erosión rápida por brandura.

Nas zonas de alternancia sequía-choivas torrenciais, e non existe cobertera vexetal (SE Península)  cárcavas (fisuras estreitas e profundas) por arroiada  badlands (sucesión de cárcavas)

3.4 Relevo por erosión diferencial Aparece nas tres zonas anteriores. Erosión diferente según o tipo de materiales  distintos relevos en función a inclinación dos estratos: a) Estratos horizontais : rede fluvial  separación plataformas (páramos) con estrato duro e horizontais e vales (estratos brandos). Erosión  desgaste dos flancos dos páramos  cerros testemuña (outeiros de cumio horizontal)  antecerros (antigos cerros que perderon o estrato duro. Exemplo: Depresións Ebro e Guadalquivir.

b) Estratos con inclinación suave: alternancia estratos duros e brandos  erosión diferencial  costas con dorso (duro) e fronte (brando). Erosión  Retroceso das costas  cerros testemuña e antecerros.

c) Estratos pregados : 2 tipos:  Relevo apalachense: orixe = relevo herciniano erosionado  rexuvenecemento alpino  reactivación erosión diferencial  crestas paralelas (estratos duros) de altura similar e depresións (estratos brandos). Exemplos: Vales asturianos, Montes Toledo e S. Morena.

 Relevo xurásico: Alternacia pregamentos convexos (anticlinais) e cóncavos (sinclinais). Nos anticlinais, erosión  vales perpendiculares ó cumio (cluses) e paralelos ao cumio (combes). Baleiramento anticlinais por erosión  levantamento sinclinais (sinclinal colgado)  inversión de relevo. Exemplos: cordilleiras novas (S. Ibérico, Cantábrica, Pireneos, Béticas).

3. AS GRANDES UNIDADES MORFOESTRUCTURAIS DO RELEVO PENINSULAR 4 tipos de unidades: 1) Meseta. 2) Bordos montañosos da Meseta (Galaico, Cantábrica, Ibérico e Serra Morena. 3) Depresións exteriores (Ebro e Guadalquivir). 4) Cordilleiras periféricas (Pireneos, Vascos, Costero-Catalana e Béticas).

4.1 A Meseta Unidade fundamental do relevo peninsular.

Chaira elevada, resto do Macizo Hespérico (Paleozoico), arrasado por erosión  meseta.

Podemos diferenciar tres unidades nela: a) Antigo zócolo paleozoico : W peninsular (Salamanca, Estremadura). Erosión deixou ao descuberto os materiais primarios  penechairas (superficies de erosión con ondulación suave), montes illa (relevos residuais de estrato duro) e gargantas (ríos). b) Serras interiores : - Orixe terciario por leventamento bloques do zócolo na oroxénese alpina. - Rochedo primario (granito, lousa…) e cimas suaves. - 2 serras: Sistema Central (relevo máis vigoroso  división da Meseta en dúas, destacan Guadarrama, Somosierra ou Gredos) e Montes de Toledo (máis suave  divide en 2 á submeseta sur, destaca Serra Guadalupe

c) Concas sedimentarias interiores á Meseta: - Orixe terciaria. Oroxénese alpina  levantamentos e afundimentos  concas que se encheron de sedimentos, brandos na parte inferior (areas, arxilas,…) e duros na superior (calcarias…). Exemplos: conca da submeseta norte e da submeseta sur.

Nelas aparecen os seguintes relevos: páramos (superficies planas e elevadas de estrato resistente, ex: A Alcarria ou A Mancha), e campiñas (chairas baixas e onduladas percorridas por ríos, formadas por páramos erosionados, ex: Douro, Texo…).

4.2 Bordos montañosos da Meseta  Orixe terciaria por rexuvenecemento de bloques da Meseta ou pregamento de materiais depositados no secundario nos bordos da Meseta.  4 grandes unidades:

Macizo Galaico-Leonés: - Antigo ángulo NW do zócolo da Meseta  rexuvenecemento terciario  pregamento . - Materiais paleozoicos e cumios suaves e arredondeadas con multitude de fallas. - Serra Segundera, Os Ancares,…

II. Cordilleira Cantábrica : 2 sectores diferentes: a) Sector W: - Macizo Asturiano. - Materiais paleozoicos (zócolo) rexuvenecidos na o. alpina, con dureza diferente  relevo apalachense (W). - Relevo calcario no leste (Picos de Europa) con maior altura. b) Sector E. - Montañas Cantábricas. - Materiais secundarios calcarios e pregados no terciario. - Exemplos de relevo xurásico.

III. Sist. Ibérico : - Materiais secundarios no bordo oriental do zócolo pregados na o. alpina. - Núcleos con materiais paleozoicos. - 2 sectores: a) Norte : dirección NW-SE. Maiores alturas.Destacan Serra Demanda (1ª) e Moncayo (2ª). b) Sur: división en 2  interior ou castelá (Albarracín, 1ª; Serranía de Cuenca, 2ª) e exterior ou aragonesa (Javalambre, 2ª), separadas por fosa téctonica de Calatayud (materiais 3º).

IV. Serra Morena : - Non cordilleira, senón brusco escalón de separación Meseta e D. Guadalquivir. - Gran flexión fracturada en moitos puntos, producida por empuxe de leventamento das Cordilleiras Béticas. - Rochedo paleozoico.

4.3 Depresións exteriores. Concas prealpinas que, tras oroxénese alpina, quedaron entre cordilleiras alpinas e macizos antigos.

Forma triangular, cheas de sedimentos terciarios e cuaternarios  relevo horizontal. 1) Depresión Ebro : - Paralela aos Pireneos, pechada por éstes, S. Ib, e C. C. Catalana. - Orixe nun Macizo (do Ebro) erosionado e afundido  depresión inundada por mar e logo pechada  lago ata finais do 3º  val do Ebro. - Por tanto materiais mariños e continentais, grosos nos bordos montañosos (conglomerados) e finos no centro (areas, xesos,…) con diferente dureza  relevo diferente.

2) Depresión Guadalquivir : - Paralela a Cordilleiras Béticas. - Primeiro estivo aberta ao mar  lago litoral  colmataxe  marismas  depresión por acumulación materiais sedimentarios (areas, arxilas…). - Relevo de campiñas onduladas con mesas e cerros testigo.

4.4 Cordilleiras exteriores. Orixe terciaria (alpina) por pregamento materiais depositados nas fosas oceánicas bética e pirenaica entre macizos antigos. 4 cordilleiras: a) Pireneos : 3 zonas: - Zona axial: rochedo paleozoico (herciniano) rexuvenecido por oroxénese alpina  relevo + alto e abrupto (Aneto, Monteperdido…). - Prepireneos: sur da zona axial. Materiais calcarios 2º erguidos na o. alpina. Menor altura e división en dúas (interiores ou exteriores á zona axial). - Depresión media: estreita depresión entre serras interiores e exteriores prepirenaicas

b) Montes Vascos : Rochedo calcario, escasa altura e formas suaves. Destacan Aralar e Peña Gorbea. c) Cordilleira Costeiro Catalana : - Separada dos Pireneos por fallas. - No norte materiais 1º levantados no 3º. No sur materiais calcarios 2º pregados no 3º. - 2 alineacións: unha paralela á costa e outra interior + alta, separadas por unha depresión ou fosa tectónica chea de materiais 3º e 4º (vales).

�ݺ�ߣ

Unidade 1 relevo

Recommended

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (6)

Similar to Unidade 1 relevo (18)

More from camposseijo (20)

Unidade 1 relevo