際際滷

際際滷Share a Scribd company logo
WorldWide Telescope w gimnazjalnym
                   projekcie edukacyjnym.
                              Dorota i Jacek Kuprasowie
                              www.djkupras.blogspot.com

W poni甜szym tekcie chcemy skoncentrowa         si na mo甜liwociach zastosowania
programu WorldWide Telescope oraz towarzyszcego mu projektu edukacyjnego
Ambasadorzy WorldWide Telescope w gimnazjalnych projektach edukacyjnych. Artyku ten
powsta zaraz po warsztatach      jakie przeprowadzilimy 16 listopada br w OEIiZK.
Towarzysz mu dodatkowe materiay, kt坦re umiecilimy na naszym blogu.            Jest to
prezentacja    towarzyszca      warsztatowi    znajdujca    si      pod      adresem:
www.djkupras.blogspot.com/2011/11/edukacja-z-worldwide-telescope-warsztat.html       oraz
tekst   rozszerzajcy    pewne      kwestie    poruszone     w      trakcie     warsztatu
www.djkupras.blogspot.com/2011/11/edukacja-z-worldwide-telescope-oeiizk.html.




WorldWide Telescope (okrelany w dalszej czci tekstu jako WWT) jest darmowym
programem typu wirtualne planetarium, stworzonym przez Curtisa Wonga i Jonathana
Faya z Microsoft Research. Aplikacja ta umo甜liwia w bardzo prosty spos坦b tworzenie
prezentacji podobnych do seans坦w astronomicznych ogldanych w planetariach. Program
wykorzystuje dane z najwikszych naziemnych i kosmicznych teleskop坦w. W swoich
zasobach posiada satelitarne zdjcia Ziemi oraz fotografie wybranych obiekt坦w Ukadu
Sonecznego uzyskane w trakcie misji kosmicznych. Mo甜liwe jest r坦wnie甜 wykorzystanie
zdj false colors umo甜liwiajce pokaz nieba w r坦甜nych pasmach elektromagnetycznego
spektrum. W tworzonych seansach mo甜na dodawa wasne grafiki, teksty, narracj oraz
muzyk. Mo甜na r坦wnie甜 dodawa hipercza prowadzce do zasob坦w zewntrznych.
Dziki temu WWT mo甜e by stosowane r坦wnie甜 wszdzie tam, gdzie tradycyjnie
przyzwyczajeni jestemy do posugiwania si programami typu PowerPoint. Nic nie stoi
zatem na przeszkodzie, aby przy jego pomocy tworzy r坦wnie甜 prezentacje o tematyce
literackiej, historycznej, geograficznej bd添 biologicznej.

Osobicie uwa甜amy, 甜e WorldWide Telescope najlepiej sprawdza si jako element zestawu
na kt坦ry mog si skada GoogleEarth, Celestia, Stellarium oraz typowe programy do
tworzenia prezentacji. Zestaw taki mo甜e wspom坦c samodzielne tworzenie przez uczni坦w
dowolnych    prezentacji   z nauk     przyrodniczych,    wystarczy umiejtnie   wykorzysta
najmocniejsze cechy tworzcych go program坦w.

Przypominamy jeszcze, 甜e WWT jest aplikacj darmow. Mo甜na j pobra z ka甜dego
serwisu oferujcego tego typu programy (np. www.dobreprogramy.pl) zachcamy jednak
aby korzysta bezporednio ze strony jej tw坦rc坦w: www.worldwidetelescope.org.

                                              ****

WorldWide Telescope Ambassadors (w dalszej czci okrelany jako WWTA) to
projekt edukacyjny rozwijany przez may zesp坦 specjalist坦w zwizanych z Uniwersytetem
Harvarda, Microsoft Reseearch oraz portalem oferujcym materiay dla nauczycieli -
Teachers Domain. Kluczowymi postaciami w tym zespole s ze strony Uniwersytetu
Harvarda prof. Alyssa Goodman oraz Pat Udomprasert oraz ze strony Microsoftu
wymienieni ju甜 wczeniej Curtis Wong i Jonathan Fay. W ramach WWTA stopniowo tworzy
si zesp坦 wyszkolonych w posugiwaniu si WWT wolontariuszy organizujcych
prezentacje powicone popularyzacji astronomii przy pomocy tego programu. W wyniku
ich dziaa docelowo ma powsta publicznie dostpna baza zawierajca seanse
edukacyjne, mogce by pomoc dla amerykaskich nauczycieli. Aktualnie projekt ten
znajduje si w fazie pilota甜owej, kt坦r objto okoo 400 dzieci z dw坦ch szk坦 na terenie
Bostonu: Clarke Middle School oraz Prospect Hill Academy. Zachcamy, aby zapozna si
z kr坦tkim filmem znajdujcym si pod adresem: http://youtu.be/EHmZdDshSu0, kt坦ry
pokazuje warunki w jakich te pilota甜e si odbywaj. Utworzono r坦wnie甜 dedykowany
projektowi portal https://wwtambassadors.org/wwt/.




Zawiera on przykadowe seanse, materiay edukacyjne i inne pomoce, uatwiajce prac z
WWT.

Ambasadorzy      WorldWide     Telescope.     Na     dziaania   Amerykan坦w   natrafilimy
przypadkowo szukajc w sieci narzdzi do stworzenia polskiej wersji jzykowej WWT.
Osobicie zaskoczy nas fakt, 甜e specjalici z Harvardu oraz Microsoft Research
koncentruj swoje dziaania na grupie wiekowej odpowiadajcej naszemu gimnazjum.
Poinformowalimy o tym profesora Lecha Mankiewicza, dobrego ducha i opiekuna portalu
Hands-On Universe Polska. W efekcie wymiany sympatycznej korespondencji z
Amerykanami uzyskalimy zgod na tumaczenie ich materia坦w. W efekcie powstaa
zar坦wno polska wersja WWT jak i znajdujca si na HandsOn Universe sekcja
Ambasadorzy WorldWide Telescope zawierajca wszystko, co potrzebne do rozpoczcia
przygody z tym programem. Znajduj si w niej midzy innymi instrukcje posugiwania si
programem oraz tworzenia seans坦w, s videotutoriale, postaralimy si r坦wnie甜 aby
znalazy si w niej przykadowe seanse. Tumaczone przez nas materiay zostay dobrane
tak, aby umo甜liwiay samodzieln prac ucznia z programem. Aby odwiedzi nasz edycj
Ambasador坦w WWT nale甜y przej do adresu www.pl.euhou.net i klikn zakadk
Narzdzia. Wywietli si w坦wczas lista na kt坦rej kocu znajduj si Ambasadorzy
WorldWide Telescope:




WWT a gimnazjalny projekt edukacyjny. Chocia甜 jak wspomnielimy wczeniej WWT
mo甜e by stosowane w r坦甜nych kontekstach, uwa甜amy, 甜e najwdziczniejszym z nich
mog by wanie projekty edukacyjne realizowane w gimnazjum. Sdzimy tak, poniewa甜
wanie te projekty pozwalaj na du甜 swobod w wyborze zar坦wno tematyki jak i rodk坦w
do przeprowadzenia kluczowej prezentacji wieczcej projekt. WWT dziki prostocie
u甜ytkowania oraz piknej szacie graficznej doskonale si mo甜e sprawdzi jako narzdzie
do tworzenia prezentacji, za towarzyszcy mu projekt edukacyjny Ambasador坦w mo甜e by
添r坦dem dodatkowych inspiracji. Poni甜ej przedstawiamy par przykadowych pomys坦w,
kt坦re mamy nadziej, 甜e przydadz si zar坦wno uczniom, kt坦rzy zdecyduj si na podjcie
proponowanej w tym tekcie tematyki w swoich projektach jak i nauczycielom,
poszukujcym oryginalnych inspiracji. Przygotowujc je posikowalimy si Przewodnikiem
po projekcie gimnazjalnym dla uczni坦w znajdujcym w sekcji Gimnazjalny Projekt
Edukacyjny portalu CEO pod adresem: www.ceo.org.pl/pl/projekt
Tumaczenie wybranych seans坦w towarzyszcych WWT  WorldWide Telescope po
uruchomieniu czy si z serwerem, z kt坦rego pobiera aktualny spis stworzonych dla tego
programu seans坦w. Ka甜dy z nich mo甜na pobra na dysk lokalny i podda edycji.
Przykadem mo甜e by tutaj Siedem szczyt坦w autorstwa Petera Truncana, z kt坦rego
grafik zamieszczamy poni甜ej:




Seans ten aktualnie znajduje si na EuHou, wr坦d materia坦w przykadowych. Pozostae
cigle czekaj na swoich tumaczy. Uczniowie mog si podj pracy nad tymi, kt坦re
przykadowo da si wykorzysta w ramach istniejcej w Polsce podstawy programowej.
Warto zwr坦ci uwag, 甜e tak powstae prace mo甜na potem opublikowa na EuHou, co
nadaje projektowi dodatkowy sens. Oczywicie, wymaga to wczeniejszych ustale z
koordynatorami portalu.

Tworzenie autorskich seans坦w  to waciwie temat rzeka, ograniczony wycznie
kreatywnoci uczni坦w. Mo甜e zdecyduj si opracowa projekt na temat historii wielkich
odkry? WorldWide Telescope uatwi przygotowanie prezentacji bez wzgldu na to, czy
projekt bdzie powicony odkryciom dokonanym przy pomocy kosmicznego teleskopu
Hubblea czy te甜 podr坦甜y Karola Darwina:
Tym razem pozwolilimy sobie powy甜ej zamieci slajd z naszej prezentacji wygoszonej w
trakcie warsztatu. Wida na nim, 甜e tematyk darwinowskiego pomysu na seans
przyporzdkowalimy do dw坦ch przedmiot坦w  przyrody i historii. Zwracamy na to uwag,
gdy甜 WWT wietnie nadaje si do projekt坦w integrujcych wiedz z r坦甜nych przedmiot坦w.
Innymi przykadami mog by tutaj seanse Malowany kosmos oraz Dziwy niebieskie
kt坦ry powsta na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego:




Podobnie jak w przypadku tumacze, tak powstae prace o ile speniaj pewne kryteria
merytoryczne sdzimy, 甜e mog zosta umieszczone na EuHou.

Nasze planetarium. Na pomys takiego projektu gimnazjalnego wpadlimy przegldajc
materiay Microsoftu towarzyszce WWT. Znajduj si tam zdjcia i plany budowy
konstrukcji widocznej poni甜ej:




Amerykanie w swojej dokumentacji twierdz, 甜e koszt wykonania takiego planetarium nie
przekracza (bez projektora i komputera) kwoty 700$.
Nie sugerujemy tutaj absolutnie aby uczniowie budowali co podobnego. Sdzimy
natomiast, 甜e opracowanie koncepcji szkolnego planetarium w oparciu o istniejce zasoby
mo甜e by ciekawym i inspirujcym dowiadczeniem. Tak naprawd wystarczy bowiem
pracownia ze sprawnym projektorem i baza zawierajca odpowiednio dobrane seanse
WWT oraz plan, w jaki spos坦b zainteresowa tym potencjaln widowni. W ramach takiego
projektu uczniowie mog r坦wnie甜 przyjrze si, jak dziaaj profesjonalne planetaria
znajdujce si w najbli甜szym otoczeniu ich szkoy.

Wywiad z  Zupenie niedawno bylimy wiadkami bardzo ciekawego wydarzenia, jakim
bya telekonferencja zrealizowana za porednictwem Skypea w kt坦rej uczestniczyli
uczniowie jednej z warszawskich szk坦 podstawowych oraz noblista, Saul Perlmutter.
Nasuwa si tutaj pomys, czy w ramach gimnazjalnego projektu edukacyjnego nie
zrealizowa troch podobnego przedsiwzicia. Warto tutaj zwr坦ci uwag, 甜e wr坦d os坦b
wchodzcych w skad zespou WorldWide Telescope Ambassadors znajdziemy zar坦wno
profesor Goodman, naukowca z Uniwersytetu Harvarda jak i Curtisa Wonga, szefa jednego
z dzia坦w badawczych Microsoftu.




Cho nie jestemy rzecz jasna w stanie tego zagwarantowa, sdzimy, 甜e istnieje pewna
szansa na wyra甜enie przez nich zgody na telekonferencj o ile dotyczy ona bdzie WWT
czy projektu WWT Ambassadors. Takie wydarzenie mo甜e by bardzo atrakcyjne i mie
inspirujcy charakter, kt坦ry by mo甜e w przypadku niekt坦rych uczni坦w, wpynie na wyb坦r
ich cie甜ki zawodowej.

Projekt z wykorzystaniem WWT jako element wikszej imprezy typu szkolny piknik
naukowy lub dzie promocji szkoy. Na pocztku chcielibymy przypomnie, 甜e pojcie
prezentacji wieczcej gimnazjalny projekt edukacyjny mo甜na rozumie do szeroko.
Autorzy wspomnianego wczeniej przez nas Przewodnika wymieniaj dwanacie
przykad坦w, wr坦d kt坦rych znajdziemy nie tylko prezentacj przed klas czy stron
projektu, lecz r坦wnie甜 spotkanie w urzdzie gminy, debat oksfordzk czy gr terenow.
Poni甜ej zatem zamieszczamy pomys na wygld stanowiska gdzie projekt z udziaem WWT
bdzie prezentowany szerszej publicznoci uczestniczcej w wydarzeniu typu szkolny
piknik naukowy lub dni promocji szkoy.




W tym wypadku zamiast rezerwowania sali na potrzeb prezentacji mamy st坦 ustawiony
tak, by nie przeszkadza w ruchu w trakcie wikszej imprezy. Do stanowiska mo甜e podej
ka甜dy chtny, aby pobawi si programem. Dziki temu, 甜e do komputera podpite s dwie
klawiatury i myszki zostaje z jednej strony zachowana swoboda dla uczestnika w danej
chwili bawicego si programem z drugiej za pena kontrola nad tym, co ten uczestnik
robi. Zadaniem uczni坦w jest opracowanie organizacji obsugi takiego stanowiska i dob坦r
odpowiednich seans坦w tak, aby wpisyway si tematycznie w charakter wikszej imprezy.

Na zakoczenie. Mamy nadziej, 甜e te par pomys坦w kt坦re zaprezentowalimy powy甜ej
zainspiruje przynajmniej kt坦rego z Czytelnik坦w aby wypr坦bowa je w praktyce.

Zachcamy      r坦wnie甜     do     odwiedzenia    naszego         bloga.    Pod      adresem
www.djkupras.blogspot.com/search/label/WWT      znajduje   si    sporo   naszych   notatek,
mogcych by 添r坦dem dodatkowej inspiracji. Przypominamy jeszcze, 甜e materiay
edukacyjne zwizane z WWT znajduj si na EuHou: http://www.pl.euhou.net/. Po przejciu
na podany adres wystarczy klikn zakadk Narzdzia i wybra z listy pozycj
Ambasadorzy WorldWide Telescope.

Chtnie odpowiemy na nasuwajce si po lekturze tego tekstu pytania. Kontaktowa si z
nami mo甜na pod adresem jacekkupras@o2.pl bd添 dorotakupras@o2.pl

More Related Content

Viewers also liked (20)

Petrobras Investments Webcast Pn 2010 2014
Petrobras Investments Webcast Pn 2010 2014Petrobras Investments Webcast Pn 2010 2014
Petrobras Investments Webcast Pn 2010 2014
Joaquim Leao
Encoreagenda1
Encoreagenda1Encoreagenda1
Encoreagenda1
bmaronde
Hubble 3D - przewodnik dla nauczycieli.
Hubble 3D - przewodnik dla nauczycieli.Hubble 3D - przewodnik dla nauczycieli.
Hubble 3D - przewodnik dla nauczycieli.
JacekKupras
Orion wielki owca zimowego nieba
Orion  wielki owca zimowego niebaOrion  wielki owca zimowego nieba
Orion wielki owca zimowego nieba
JacekKupras
Kamperlijntje Pp Kl
Kamperlijntje Pp KlKamperlijntje Pp Kl
Kamperlijntje Pp Kl
joopvandijk
Buone pratiche in progress
Buone pratiche in progressBuone pratiche in progress
Buone pratiche in progress
MIUR
Socent Ecosystem in Greece
Socent Ecosystem in GreeceSocent Ecosystem in Greece
Socent Ecosystem in Greece
Konstantina Zoehrer
Informator Muzeum G坦rnolskiego wrzesie - grudzie 2010
Informator Muzeum G坦rnolskiego wrzesie - grudzie 2010Informator Muzeum G坦rnolskiego wrzesie - grudzie 2010
Informator Muzeum G坦rnolskiego wrzesie - grudzie 2010
JacekKupras
Virtual Astronaut Skeleton Puzzle
Virtual Astronaut   Skeleton PuzzleVirtual Astronaut   Skeleton Puzzle
Virtual Astronaut Skeleton Puzzle
JacekKupras
Virtual Astronaut Topographyhunt
Virtual Astronaut   TopographyhuntVirtual Astronaut   Topographyhunt
Virtual Astronaut Topographyhunt
JacekKupras
Moon night2010
Moon night2010Moon night2010
Moon night2010
JacekKupras
Food Ppoint Linked In Presentation
Food Ppoint Linked In PresentationFood Ppoint Linked In Presentation
Food Ppoint Linked In Presentation
jsaunders68
Iya2009 legacy
Iya2009 legacyIya2009 legacy
Iya2009 legacy
JacekKupras
或沿温岳温2
或沿温岳温2或沿温岳温2
或沿温岳温2
agent_J
Uniwerse in a Box - Podrcznik
Uniwerse in a Box - PodrcznikUniwerse in a Box - Podrcznik
Uniwerse in a Box - Podrcznik
JacekKupras
Lethia Owen's Presentation June 5, 2009
Lethia Owen's Presentation June 5, 2009Lethia Owen's Presentation June 5, 2009
Lethia Owen's Presentation June 5, 2009
dgamache
Difference Between Rich & Poor Countries
Difference Between Rich & Poor CountriesDifference Between Rich & Poor Countries
Difference Between Rich & Poor Countries
SUDHA - SAP HCM CERTIFIED FUNCTIONAL CONSULTANT
Pago de impuestos y cuotasPago de impuestos y cuotas
Pago de impuestos y cuotas
Nefi Jacob L坦pez Barreiro
Salsa newsletter 07 2010
Salsa newsletter 07 2010Salsa newsletter 07 2010
Salsa newsletter 07 2010
JacekKupras
Petrobras Investments Webcast Pn 2010 2014
Petrobras Investments Webcast Pn 2010 2014Petrobras Investments Webcast Pn 2010 2014
Petrobras Investments Webcast Pn 2010 2014
Joaquim Leao
Encoreagenda1
Encoreagenda1Encoreagenda1
Encoreagenda1
bmaronde
Hubble 3D - przewodnik dla nauczycieli.
Hubble 3D - przewodnik dla nauczycieli.Hubble 3D - przewodnik dla nauczycieli.
Hubble 3D - przewodnik dla nauczycieli.
JacekKupras
Orion wielki owca zimowego nieba
Orion  wielki owca zimowego niebaOrion  wielki owca zimowego nieba
Orion wielki owca zimowego nieba
JacekKupras
Kamperlijntje Pp Kl
Kamperlijntje Pp KlKamperlijntje Pp Kl
Kamperlijntje Pp Kl
joopvandijk
Buone pratiche in progress
Buone pratiche in progressBuone pratiche in progress
Buone pratiche in progress
MIUR
Informator Muzeum G坦rnolskiego wrzesie - grudzie 2010
Informator Muzeum G坦rnolskiego wrzesie - grudzie 2010Informator Muzeum G坦rnolskiego wrzesie - grudzie 2010
Informator Muzeum G坦rnolskiego wrzesie - grudzie 2010
JacekKupras
Virtual Astronaut Skeleton Puzzle
Virtual Astronaut   Skeleton PuzzleVirtual Astronaut   Skeleton Puzzle
Virtual Astronaut Skeleton Puzzle
JacekKupras
Virtual Astronaut Topographyhunt
Virtual Astronaut   TopographyhuntVirtual Astronaut   Topographyhunt
Virtual Astronaut Topographyhunt
JacekKupras
Moon night2010
Moon night2010Moon night2010
Moon night2010
JacekKupras
Food Ppoint Linked In Presentation
Food Ppoint Linked In PresentationFood Ppoint Linked In Presentation
Food Ppoint Linked In Presentation
jsaunders68
Iya2009 legacy
Iya2009 legacyIya2009 legacy
Iya2009 legacy
JacekKupras
或沿温岳温2
或沿温岳温2或沿温岳温2
或沿温岳温2
agent_J
Uniwerse in a Box - Podrcznik
Uniwerse in a Box - PodrcznikUniwerse in a Box - Podrcznik
Uniwerse in a Box - Podrcznik
JacekKupras
Lethia Owen's Presentation June 5, 2009
Lethia Owen's Presentation June 5, 2009Lethia Owen's Presentation June 5, 2009
Lethia Owen's Presentation June 5, 2009
dgamache
Pago de impuestos y cuotasPago de impuestos y cuotas
Pago de impuestos y cuotas
Nefi Jacob L坦pez Barreiro
Salsa newsletter 07 2010
Salsa newsletter 07 2010Salsa newsletter 07 2010
Salsa newsletter 07 2010
JacekKupras

Similar to WorldWide Telescope w gimnazjalnym projekcie edukacyjnym (19)

Malowane niebo
Malowane nieboMalowane niebo
Malowane niebo
JacekKupras
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 2
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 2Edukacja z WorldWide Telescope cz. 2
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 2
JacekKupras
Edukacja z WorldWide Telescope
Edukacja z WorldWide TelescopeEdukacja z WorldWide Telescope
Edukacja z WorldWide Telescope
JacekKupras
Anna Stokowska Evaluation: pros and cons of OER usage
Anna Stokowska  Evaluation: pros and cons of OER usageAnna Stokowska  Evaluation: pros and cons of OER usage
Anna Stokowska Evaluation: pros and cons of OER usage
LangOER
Anna Stokowska: podsumowanie cyklu webinar坦w o Otwartych Zasobach Edukacyjnyc...
Anna Stokowska: podsumowanie cyklu webinar坦w o Otwartych Zasobach Edukacyjnyc...Anna Stokowska: podsumowanie cyklu webinar坦w o Otwartych Zasobach Edukacyjnyc...
Anna Stokowska: podsumowanie cyklu webinar坦w o Otwartych Zasobach Edukacyjnyc...
centrumcyfrowe
Zasoby edukacyjne w wolnym dostpie.
Zasoby edukacyjne w wolnym dostpie.Zasoby edukacyjne w wolnym dostpie.
Zasoby edukacyjne w wolnym dostpie.
aleksandragajowska
Karolina Grodecka- How to: search for OER in effective way
Karolina Grodecka- How to: search for OER in effective wayKarolina Grodecka- How to: search for OER in effective way
Karolina Grodecka- How to: search for OER in effective way
LangOER
Karolina Grodecka: Efektywne wyszukiwanie Otwartych Zasob坦w Edukacyjnych
Karolina Grodecka: Efektywne wyszukiwanie Otwartych Zasob坦w EdukacyjnychKarolina Grodecka: Efektywne wyszukiwanie Otwartych Zasob坦w Edukacyjnych
Karolina Grodecka: Efektywne wyszukiwanie Otwartych Zasob坦w Edukacyjnych
centrumcyfrowe
PRZEGLD NARZDZI W WARSZTACIE OTWARTEGO NAUKOWCA
PRZEGLD NARZDZI W WARSZTACIE OTWARTEGO NAUKOWCAPRZEGLD NARZDZI W WARSZTACIE OTWARTEGO NAUKOWCA
PRZEGLD NARZDZI W WARSZTACIE OTWARTEGO NAUKOWCA
Artur Gunia
EarthCam - Witamy na pokadzie:)
EarthCam - Witamy na pokadzie:)EarthCam - Witamy na pokadzie:)
EarthCam - Witamy na pokadzie:)
JacekKupras
Nowoczesne technologie w edukacji
Nowoczesne technologie w edukacjiNowoczesne technologie w edukacji
Nowoczesne technologie w edukacji
Jolanta Gradowska
Otwarcie projektu op
Otwarcie projektu opOtwarcie projektu op
Otwarcie projektu op
Szkoa Podstawowa w Kotomierzu
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 4
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 4Edukacja z WorldWide Telescope cz. 4
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 4
JacekKupras
Przepis na projekt naukowy dla badaczy jzyka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy jzykaPrzepis na projekt naukowy dla badaczy jzyka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy jzyka
Konrad Juszczyk
Badania serwisow edukacyjnych z dziecmi. Polish IA Summit 2012
Badania serwisow edukacyjnych z dziecmi. Polish IA Summit 2012Badania serwisow edukacyjnych z dziecmi. Polish IA Summit 2012
Badania serwisow edukacyjnych z dziecmi. Polish IA Summit 2012
Paulina Makuch
Praca metod projektu jak zacz
Praca metod projektu   jak zaczPraca metod projektu   jak zacz
Praca metod projektu jak zacz
Centres-EU
Konferencja towarzyszca filmowi Hubble 3D
Konferencja towarzyszca filmowi Hubble 3DKonferencja towarzyszca filmowi Hubble 3D
Konferencja towarzyszca filmowi Hubble 3D
JacekKupras
Malowane niebo
Malowane nieboMalowane niebo
Malowane niebo
JacekKupras
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 2
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 2Edukacja z WorldWide Telescope cz. 2
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 2
JacekKupras
Edukacja z WorldWide Telescope
Edukacja z WorldWide TelescopeEdukacja z WorldWide Telescope
Edukacja z WorldWide Telescope
JacekKupras
Anna Stokowska Evaluation: pros and cons of OER usage
Anna Stokowska  Evaluation: pros and cons of OER usageAnna Stokowska  Evaluation: pros and cons of OER usage
Anna Stokowska Evaluation: pros and cons of OER usage
LangOER
Anna Stokowska: podsumowanie cyklu webinar坦w o Otwartych Zasobach Edukacyjnyc...
Anna Stokowska: podsumowanie cyklu webinar坦w o Otwartych Zasobach Edukacyjnyc...Anna Stokowska: podsumowanie cyklu webinar坦w o Otwartych Zasobach Edukacyjnyc...
Anna Stokowska: podsumowanie cyklu webinar坦w o Otwartych Zasobach Edukacyjnyc...
centrumcyfrowe
Zasoby edukacyjne w wolnym dostpie.
Zasoby edukacyjne w wolnym dostpie.Zasoby edukacyjne w wolnym dostpie.
Zasoby edukacyjne w wolnym dostpie.
aleksandragajowska
Karolina Grodecka- How to: search for OER in effective way
Karolina Grodecka- How to: search for OER in effective wayKarolina Grodecka- How to: search for OER in effective way
Karolina Grodecka- How to: search for OER in effective way
LangOER
Karolina Grodecka: Efektywne wyszukiwanie Otwartych Zasob坦w Edukacyjnych
Karolina Grodecka: Efektywne wyszukiwanie Otwartych Zasob坦w EdukacyjnychKarolina Grodecka: Efektywne wyszukiwanie Otwartych Zasob坦w Edukacyjnych
Karolina Grodecka: Efektywne wyszukiwanie Otwartych Zasob坦w Edukacyjnych
centrumcyfrowe
PRZEGLD NARZDZI W WARSZTACIE OTWARTEGO NAUKOWCA
PRZEGLD NARZDZI W WARSZTACIE OTWARTEGO NAUKOWCAPRZEGLD NARZDZI W WARSZTACIE OTWARTEGO NAUKOWCA
PRZEGLD NARZDZI W WARSZTACIE OTWARTEGO NAUKOWCA
Artur Gunia
EarthCam - Witamy na pokadzie:)
EarthCam - Witamy na pokadzie:)EarthCam - Witamy na pokadzie:)
EarthCam - Witamy na pokadzie:)
JacekKupras
Nowoczesne technologie w edukacji
Nowoczesne technologie w edukacjiNowoczesne technologie w edukacji
Nowoczesne technologie w edukacji
Jolanta Gradowska
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 4
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 4Edukacja z WorldWide Telescope cz. 4
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 4
JacekKupras
Przepis na projekt naukowy dla badaczy jzyka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy jzykaPrzepis na projekt naukowy dla badaczy jzyka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy jzyka
Konrad Juszczyk
Badania serwisow edukacyjnych z dziecmi. Polish IA Summit 2012
Badania serwisow edukacyjnych z dziecmi. Polish IA Summit 2012Badania serwisow edukacyjnych z dziecmi. Polish IA Summit 2012
Badania serwisow edukacyjnych z dziecmi. Polish IA Summit 2012
Paulina Makuch
Praca metod projektu jak zacz
Praca metod projektu   jak zaczPraca metod projektu   jak zacz
Praca metod projektu jak zacz
Centres-EU
Konferencja towarzyszca filmowi Hubble 3D
Konferencja towarzyszca filmowi Hubble 3DKonferencja towarzyszca filmowi Hubble 3D
Konferencja towarzyszca filmowi Hubble 3D
JacekKupras

More from JacekKupras (20)

Eu unawe evaluation
Eu unawe evaluationEu unawe evaluation
Eu unawe evaluation
JacekKupras
Astronomy curricula for different ages and cultural backgrounds
Astronomy curricula for different ages and cultural backgroundsAstronomy curricula for different ages and cultural backgrounds
Astronomy curricula for different ages and cultural backgrounds
JacekKupras
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
JacekKupras
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
JacekKupras
Przegld misji Mars Science Laboratory
Przegld misji Mars Science LaboratoryPrzegld misji Mars Science Laboratory
Przegld misji Mars Science Laboratory
JacekKupras
21 Century Skills w piguce
21 Century Skills w piguce21 Century Skills w piguce
21 Century Skills w piguce
JacekKupras
Co to takiego
Co to takiegoCo to takiego
Co to takiego
JacekKupras
MoonKam dla ka甜dego
MoonKam dla ka甜degoMoonKam dla ka甜dego
MoonKam dla ka甜dego
JacekKupras
Earth camwinter2012
Earth camwinter2012Earth camwinter2012
Earth camwinter2012
JacekKupras
Orbiter w geografii
Orbiter w geografiiOrbiter w geografii
Orbiter w geografii
JacekKupras
Instrukcja do Globe at Night
Instrukcja do Globe at NightInstrukcja do Globe at Night
Instrukcja do Globe at Night
JacekKupras
Globeatnight
GlobeatnightGlobeatnight
Globeatnight
JacekKupras
Tour do's and don'ts
Tour do's and don'tsTour do's and don'ts
Tour do's and don'ts
JacekKupras
Creative computing with Scratch
Creative computing with ScratchCreative computing with Scratch
Creative computing with Scratch
JacekKupras
Koniec epoki kredy
Koniec epoki kredyKoniec epoki kredy
Koniec epoki kredy
JacekKupras
Wie甜a toruskiego ratuszaWie甜a toruskiego ratusza
Wie甜a toruskiego ratusza
JacekKupras
Muzeum w toruskim ratuszu
Muzeum w toruskim ratuszuMuzeum w toruskim ratuszu
Muzeum w toruskim ratuszu
JacekKupras
Malowane niebo
Malowane nieboMalowane niebo
Malowane niebo
JacekKupras
Akademia modego odkrywcy
Akademia modego odkrywcyAkademia modego odkrywcy
Akademia modego odkrywcy
JacekKupras
Kalendarz
KalendarzKalendarz
Kalendarz
JacekKupras
Eu unawe evaluation
Eu unawe evaluationEu unawe evaluation
Eu unawe evaluation
JacekKupras
Astronomy curricula for different ages and cultural backgrounds
Astronomy curricula for different ages and cultural backgroundsAstronomy curricula for different ages and cultural backgrounds
Astronomy curricula for different ages and cultural backgrounds
JacekKupras
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
JacekKupras
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
Edukacja z WorldWide Telescope cz. 3
JacekKupras
Przegld misji Mars Science Laboratory
Przegld misji Mars Science LaboratoryPrzegld misji Mars Science Laboratory
Przegld misji Mars Science Laboratory
JacekKupras
21 Century Skills w piguce
21 Century Skills w piguce21 Century Skills w piguce
21 Century Skills w piguce
JacekKupras
Co to takiego
Co to takiegoCo to takiego
Co to takiego
JacekKupras
MoonKam dla ka甜dego
MoonKam dla ka甜degoMoonKam dla ka甜dego
MoonKam dla ka甜dego
JacekKupras
Earth camwinter2012
Earth camwinter2012Earth camwinter2012
Earth camwinter2012
JacekKupras
Orbiter w geografii
Orbiter w geografiiOrbiter w geografii
Orbiter w geografii
JacekKupras
Instrukcja do Globe at Night
Instrukcja do Globe at NightInstrukcja do Globe at Night
Instrukcja do Globe at Night
JacekKupras
Tour do's and don'ts
Tour do's and don'tsTour do's and don'ts
Tour do's and don'ts
JacekKupras
Creative computing with Scratch
Creative computing with ScratchCreative computing with Scratch
Creative computing with Scratch
JacekKupras
Koniec epoki kredy
Koniec epoki kredyKoniec epoki kredy
Koniec epoki kredy
JacekKupras
Wie甜a toruskiego ratuszaWie甜a toruskiego ratusza
Wie甜a toruskiego ratusza
JacekKupras
Muzeum w toruskim ratuszu
Muzeum w toruskim ratuszuMuzeum w toruskim ratuszu
Muzeum w toruskim ratuszu
JacekKupras
Malowane niebo
Malowane nieboMalowane niebo
Malowane niebo
JacekKupras
Akademia modego odkrywcy
Akademia modego odkrywcyAkademia modego odkrywcy
Akademia modego odkrywcy
JacekKupras

WorldWide Telescope w gimnazjalnym projekcie edukacyjnym

  • 1. WorldWide Telescope w gimnazjalnym projekcie edukacyjnym. Dorota i Jacek Kuprasowie www.djkupras.blogspot.com W poni甜szym tekcie chcemy skoncentrowa si na mo甜liwociach zastosowania programu WorldWide Telescope oraz towarzyszcego mu projektu edukacyjnego Ambasadorzy WorldWide Telescope w gimnazjalnych projektach edukacyjnych. Artyku ten powsta zaraz po warsztatach jakie przeprowadzilimy 16 listopada br w OEIiZK. Towarzysz mu dodatkowe materiay, kt坦re umiecilimy na naszym blogu. Jest to prezentacja towarzyszca warsztatowi znajdujca si pod adresem: www.djkupras.blogspot.com/2011/11/edukacja-z-worldwide-telescope-warsztat.html oraz tekst rozszerzajcy pewne kwestie poruszone w trakcie warsztatu www.djkupras.blogspot.com/2011/11/edukacja-z-worldwide-telescope-oeiizk.html. WorldWide Telescope (okrelany w dalszej czci tekstu jako WWT) jest darmowym programem typu wirtualne planetarium, stworzonym przez Curtisa Wonga i Jonathana
  • 2. Faya z Microsoft Research. Aplikacja ta umo甜liwia w bardzo prosty spos坦b tworzenie prezentacji podobnych do seans坦w astronomicznych ogldanych w planetariach. Program wykorzystuje dane z najwikszych naziemnych i kosmicznych teleskop坦w. W swoich zasobach posiada satelitarne zdjcia Ziemi oraz fotografie wybranych obiekt坦w Ukadu Sonecznego uzyskane w trakcie misji kosmicznych. Mo甜liwe jest r坦wnie甜 wykorzystanie zdj false colors umo甜liwiajce pokaz nieba w r坦甜nych pasmach elektromagnetycznego spektrum. W tworzonych seansach mo甜na dodawa wasne grafiki, teksty, narracj oraz muzyk. Mo甜na r坦wnie甜 dodawa hipercza prowadzce do zasob坦w zewntrznych. Dziki temu WWT mo甜e by stosowane r坦wnie甜 wszdzie tam, gdzie tradycyjnie przyzwyczajeni jestemy do posugiwania si programami typu PowerPoint. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, aby przy jego pomocy tworzy r坦wnie甜 prezentacje o tematyce literackiej, historycznej, geograficznej bd添 biologicznej. Osobicie uwa甜amy, 甜e WorldWide Telescope najlepiej sprawdza si jako element zestawu na kt坦ry mog si skada GoogleEarth, Celestia, Stellarium oraz typowe programy do tworzenia prezentacji. Zestaw taki mo甜e wspom坦c samodzielne tworzenie przez uczni坦w dowolnych prezentacji z nauk przyrodniczych, wystarczy umiejtnie wykorzysta najmocniejsze cechy tworzcych go program坦w. Przypominamy jeszcze, 甜e WWT jest aplikacj darmow. Mo甜na j pobra z ka甜dego serwisu oferujcego tego typu programy (np. www.dobreprogramy.pl) zachcamy jednak aby korzysta bezporednio ze strony jej tw坦rc坦w: www.worldwidetelescope.org. **** WorldWide Telescope Ambassadors (w dalszej czci okrelany jako WWTA) to projekt edukacyjny rozwijany przez may zesp坦 specjalist坦w zwizanych z Uniwersytetem Harvarda, Microsoft Reseearch oraz portalem oferujcym materiay dla nauczycieli - Teachers Domain. Kluczowymi postaciami w tym zespole s ze strony Uniwersytetu Harvarda prof. Alyssa Goodman oraz Pat Udomprasert oraz ze strony Microsoftu wymienieni ju甜 wczeniej Curtis Wong i Jonathan Fay. W ramach WWTA stopniowo tworzy si zesp坦 wyszkolonych w posugiwaniu si WWT wolontariuszy organizujcych prezentacje powicone popularyzacji astronomii przy pomocy tego programu. W wyniku ich dziaa docelowo ma powsta publicznie dostpna baza zawierajca seanse edukacyjne, mogce by pomoc dla amerykaskich nauczycieli. Aktualnie projekt ten znajduje si w fazie pilota甜owej, kt坦r objto okoo 400 dzieci z dw坦ch szk坦 na terenie
  • 3. Bostonu: Clarke Middle School oraz Prospect Hill Academy. Zachcamy, aby zapozna si z kr坦tkim filmem znajdujcym si pod adresem: http://youtu.be/EHmZdDshSu0, kt坦ry pokazuje warunki w jakich te pilota甜e si odbywaj. Utworzono r坦wnie甜 dedykowany projektowi portal https://wwtambassadors.org/wwt/. Zawiera on przykadowe seanse, materiay edukacyjne i inne pomoce, uatwiajce prac z WWT. Ambasadorzy WorldWide Telescope. Na dziaania Amerykan坦w natrafilimy przypadkowo szukajc w sieci narzdzi do stworzenia polskiej wersji jzykowej WWT. Osobicie zaskoczy nas fakt, 甜e specjalici z Harvardu oraz Microsoft Research koncentruj swoje dziaania na grupie wiekowej odpowiadajcej naszemu gimnazjum. Poinformowalimy o tym profesora Lecha Mankiewicza, dobrego ducha i opiekuna portalu Hands-On Universe Polska. W efekcie wymiany sympatycznej korespondencji z Amerykanami uzyskalimy zgod na tumaczenie ich materia坦w. W efekcie powstaa zar坦wno polska wersja WWT jak i znajdujca si na HandsOn Universe sekcja Ambasadorzy WorldWide Telescope zawierajca wszystko, co potrzebne do rozpoczcia przygody z tym programem. Znajduj si w niej midzy innymi instrukcje posugiwania si programem oraz tworzenia seans坦w, s videotutoriale, postaralimy si r坦wnie甜 aby znalazy si w niej przykadowe seanse. Tumaczone przez nas materiay zostay dobrane tak, aby umo甜liwiay samodzieln prac ucznia z programem. Aby odwiedzi nasz edycj Ambasador坦w WWT nale甜y przej do adresu www.pl.euhou.net i klikn zakadk
  • 4. Narzdzia. Wywietli si w坦wczas lista na kt坦rej kocu znajduj si Ambasadorzy WorldWide Telescope: WWT a gimnazjalny projekt edukacyjny. Chocia甜 jak wspomnielimy wczeniej WWT mo甜e by stosowane w r坦甜nych kontekstach, uwa甜amy, 甜e najwdziczniejszym z nich mog by wanie projekty edukacyjne realizowane w gimnazjum. Sdzimy tak, poniewa甜 wanie te projekty pozwalaj na du甜 swobod w wyborze zar坦wno tematyki jak i rodk坦w do przeprowadzenia kluczowej prezentacji wieczcej projekt. WWT dziki prostocie u甜ytkowania oraz piknej szacie graficznej doskonale si mo甜e sprawdzi jako narzdzie do tworzenia prezentacji, za towarzyszcy mu projekt edukacyjny Ambasador坦w mo甜e by 添r坦dem dodatkowych inspiracji. Poni甜ej przedstawiamy par przykadowych pomys坦w, kt坦re mamy nadziej, 甜e przydadz si zar坦wno uczniom, kt坦rzy zdecyduj si na podjcie proponowanej w tym tekcie tematyki w swoich projektach jak i nauczycielom, poszukujcym oryginalnych inspiracji. Przygotowujc je posikowalimy si Przewodnikiem po projekcie gimnazjalnym dla uczni坦w znajdujcym w sekcji Gimnazjalny Projekt Edukacyjny portalu CEO pod adresem: www.ceo.org.pl/pl/projekt
  • 5. Tumaczenie wybranych seans坦w towarzyszcych WWT WorldWide Telescope po uruchomieniu czy si z serwerem, z kt坦rego pobiera aktualny spis stworzonych dla tego programu seans坦w. Ka甜dy z nich mo甜na pobra na dysk lokalny i podda edycji. Przykadem mo甜e by tutaj Siedem szczyt坦w autorstwa Petera Truncana, z kt坦rego grafik zamieszczamy poni甜ej: Seans ten aktualnie znajduje si na EuHou, wr坦d materia坦w przykadowych. Pozostae cigle czekaj na swoich tumaczy. Uczniowie mog si podj pracy nad tymi, kt坦re przykadowo da si wykorzysta w ramach istniejcej w Polsce podstawy programowej. Warto zwr坦ci uwag, 甜e tak powstae prace mo甜na potem opublikowa na EuHou, co nadaje projektowi dodatkowy sens. Oczywicie, wymaga to wczeniejszych ustale z koordynatorami portalu. Tworzenie autorskich seans坦w to waciwie temat rzeka, ograniczony wycznie kreatywnoci uczni坦w. Mo甜e zdecyduj si opracowa projekt na temat historii wielkich odkry? WorldWide Telescope uatwi przygotowanie prezentacji bez wzgldu na to, czy projekt bdzie powicony odkryciom dokonanym przy pomocy kosmicznego teleskopu Hubblea czy te甜 podr坦甜y Karola Darwina:
  • 6. Tym razem pozwolilimy sobie powy甜ej zamieci slajd z naszej prezentacji wygoszonej w trakcie warsztatu. Wida na nim, 甜e tematyk darwinowskiego pomysu na seans przyporzdkowalimy do dw坦ch przedmiot坦w przyrody i historii. Zwracamy na to uwag, gdy甜 WWT wietnie nadaje si do projekt坦w integrujcych wiedz z r坦甜nych przedmiot坦w. Innymi przykadami mog by tutaj seanse Malowany kosmos oraz Dziwy niebieskie kt坦ry powsta na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego: Podobnie jak w przypadku tumacze, tak powstae prace o ile speniaj pewne kryteria merytoryczne sdzimy, 甜e mog zosta umieszczone na EuHou. Nasze planetarium. Na pomys takiego projektu gimnazjalnego wpadlimy przegldajc materiay Microsoftu towarzyszce WWT. Znajduj si tam zdjcia i plany budowy konstrukcji widocznej poni甜ej: Amerykanie w swojej dokumentacji twierdz, 甜e koszt wykonania takiego planetarium nie przekracza (bez projektora i komputera) kwoty 700$.
  • 7. Nie sugerujemy tutaj absolutnie aby uczniowie budowali co podobnego. Sdzimy natomiast, 甜e opracowanie koncepcji szkolnego planetarium w oparciu o istniejce zasoby mo甜e by ciekawym i inspirujcym dowiadczeniem. Tak naprawd wystarczy bowiem pracownia ze sprawnym projektorem i baza zawierajca odpowiednio dobrane seanse WWT oraz plan, w jaki spos坦b zainteresowa tym potencjaln widowni. W ramach takiego projektu uczniowie mog r坦wnie甜 przyjrze si, jak dziaaj profesjonalne planetaria znajdujce si w najbli甜szym otoczeniu ich szkoy. Wywiad z Zupenie niedawno bylimy wiadkami bardzo ciekawego wydarzenia, jakim bya telekonferencja zrealizowana za porednictwem Skypea w kt坦rej uczestniczyli uczniowie jednej z warszawskich szk坦 podstawowych oraz noblista, Saul Perlmutter. Nasuwa si tutaj pomys, czy w ramach gimnazjalnego projektu edukacyjnego nie zrealizowa troch podobnego przedsiwzicia. Warto tutaj zwr坦ci uwag, 甜e wr坦d os坦b wchodzcych w skad zespou WorldWide Telescope Ambassadors znajdziemy zar坦wno profesor Goodman, naukowca z Uniwersytetu Harvarda jak i Curtisa Wonga, szefa jednego z dzia坦w badawczych Microsoftu. Cho nie jestemy rzecz jasna w stanie tego zagwarantowa, sdzimy, 甜e istnieje pewna szansa na wyra甜enie przez nich zgody na telekonferencj o ile dotyczy ona bdzie WWT czy projektu WWT Ambassadors. Takie wydarzenie mo甜e by bardzo atrakcyjne i mie inspirujcy charakter, kt坦ry by mo甜e w przypadku niekt坦rych uczni坦w, wpynie na wyb坦r ich cie甜ki zawodowej. Projekt z wykorzystaniem WWT jako element wikszej imprezy typu szkolny piknik naukowy lub dzie promocji szkoy. Na pocztku chcielibymy przypomnie, 甜e pojcie prezentacji wieczcej gimnazjalny projekt edukacyjny mo甜na rozumie do szeroko.
  • 8. Autorzy wspomnianego wczeniej przez nas Przewodnika wymieniaj dwanacie przykad坦w, wr坦d kt坦rych znajdziemy nie tylko prezentacj przed klas czy stron projektu, lecz r坦wnie甜 spotkanie w urzdzie gminy, debat oksfordzk czy gr terenow. Poni甜ej zatem zamieszczamy pomys na wygld stanowiska gdzie projekt z udziaem WWT bdzie prezentowany szerszej publicznoci uczestniczcej w wydarzeniu typu szkolny piknik naukowy lub dni promocji szkoy. W tym wypadku zamiast rezerwowania sali na potrzeb prezentacji mamy st坦 ustawiony tak, by nie przeszkadza w ruchu w trakcie wikszej imprezy. Do stanowiska mo甜e podej ka甜dy chtny, aby pobawi si programem. Dziki temu, 甜e do komputera podpite s dwie klawiatury i myszki zostaje z jednej strony zachowana swoboda dla uczestnika w danej chwili bawicego si programem z drugiej za pena kontrola nad tym, co ten uczestnik robi. Zadaniem uczni坦w jest opracowanie organizacji obsugi takiego stanowiska i dob坦r odpowiednich seans坦w tak, aby wpisyway si tematycznie w charakter wikszej imprezy. Na zakoczenie. Mamy nadziej, 甜e te par pomys坦w kt坦re zaprezentowalimy powy甜ej zainspiruje przynajmniej kt坦rego z Czytelnik坦w aby wypr坦bowa je w praktyce. Zachcamy r坦wnie甜 do odwiedzenia naszego bloga. Pod adresem www.djkupras.blogspot.com/search/label/WWT znajduje si sporo naszych notatek, mogcych by 添r坦dem dodatkowej inspiracji. Przypominamy jeszcze, 甜e materiay edukacyjne zwizane z WWT znajduj si na EuHou: http://www.pl.euhou.net/. Po przejciu na podany adres wystarczy klikn zakadk Narzdzia i wybra z listy pozycj Ambasadorzy WorldWide Telescope. Chtnie odpowiemy na nasuwajce si po lekturze tego tekstu pytania. Kontaktowa si z nami mo甜na pod adresem jacekkupras@o2.pl bd添 dorotakupras@o2.pl