More Related Content
What's hot (20)
Viewers also liked (20)
Similar to 3.5 stresle başa çıkma (20)
More from eabdep (14)
Recently uploaded (7)
3.5 stresle başa çıkma
- 1. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (BAP)
- 2. 3.5 Stresle Başa Çıkma 2
- 4. 3.5.1 Stres Kaynakları 4 Peki nedir bu stres, stresin belirtileri ve strese yol açan etmenler?
- 5. Kişilerin stres tanımı bireysel özelliklerine, deneyimlerine ve yaşadığı sorunlara göre farklılık göstermektedir. Stres, bizi zorlayan, kısıtlayan ve engelleyen olaylar, durumlar karşısında verdiğimiz tepkilerin tümüdür. Stres birçok insanın düşündüğü gibi sadece üzerimizde hissettiğimiz baskı ve gerginlikle sınırlı değildir. Stres, durup dururken ya da kendiliğinden oluşan bir durum değildir. 3.5.1 Stres Kaynakları 5
- 6. Stres yalnızca bireyin dışında gelişen olumsuz durum ya da olaylar nedeniyle de oluşmaz. Bazen olumlu durum ya da olaylar da stres nedeni olabilir. Stresi oluşturan bu durum ya da olaylar değil, kişinin bu durum ya da olayları nasıl algıladığıdır. 3.5.1 Stres Kaynakları 6
- 8. Davranışsal belirtiler •Kızgınlık, kararsızlık, uyku ve yemek düzenindeki bozulmalar, huzursuz uyku uyuma, rahatlamak için yemek yeme, sigara ve alkol kullanımının artması, hızlı yemek ve konuşmak, pasif veya saldırgan davranışlar göstermek, içine kapanmak veya somurtmak, zamanı iyi kullanamamak, iş performansının düşmesi, kazalara maruz kalınması, cinselliğe olan ilginin azalması veya kaybolması, konuşurken sesin titremesi, ağlamanın artması ve tikler 3.5.1 Stres Kaynakları 8
- 9. Fizyolojik belirtiler •Sık sık soğuk algınlığına yakalanma ve diğer enfeksiyonlara açık olma, düzensiz kalp atışları, nefes nefese kalma, göğüste sıkışma veya ağrı, bayılma, baş ağrısı, yüksek tansiyon, sırt ağrısı, yorgunluk, sindirim bozuklukları, ishal veya kabız olma, deri rahatsızlıkları veya alerjik reaksiyonlar, aşırı terleme, iştah değişiklikleri, hızlı kilo kaybetme veya hızlı kilo alma, kadınlarda aybaşı düzeninde değişiklikler meydana gelmesi. 3.5.1 Stres Kaynakları 9
- 10. Psikolojik belirtiler •Unutkanlık, huysuzluk, sinirlilik, mizaç değişiklikleri, kaygı, depresyon, korkma, utangaçlık veya mahcubiyet, suçluluk veya kıskançlık duyma, aşağılık duygusu duyma ve kendine güveni kaybetme, ümitsizlik hissetme, intihar düşünceleri, dikkat azlığı ve hayal kurmanın artması. 3.5.1 Stres Kaynakları 10
- 11. Sosyal Belirtiler •İnsanlara karşı güvensizlik, randevulara gitmemek veya çok kısa zaman kala iptal etmek, insanlarda hata bulmaya çalışmak ve sözle rencide etmek, haddinden fazla savunmacı tutum, birçok kişiye birden küs olmak, konuşmamak. 3.5.1 Stres Kaynakları 11
- 12. 3.5.1 Stres Kaynakları 12 Fiziksel Stres Kaynakları Sıcak, soğuk, gürültü, kötü çalışma şartları ve donanım, yangın, trafik, şiddet, kişinin hasta ya da rahatsız olması Sosyal Stres Kaynakları Sosyal, ekonomik ve politik koşullar: işsizlik, kira sorunu, vergiler, ödenmesi gereken borçlar, yüksek suç oranı, çevre kirliliği, teknolojik değişikliklere ayak uyduramama İş ve kariyer: Yetiştirilmesi gereken işler, yanlış anlaşılmalar, iş seyahatleri, işin bölünmesi, rekabet, kendini kabul ettirme çabası, eğitim Kişilerarası ve çevresel ilişkiler: Farklı değer yargıları, zorunluluklar, kötü hizmetler, sigara içen ve içmeyenler, kötü araba kullanma alışkanlıkları, sosyal beklentiler Aile ortamı: İş yükünün paylaşılmaması, kıskançlık, farklı değerlere sahip olma, ailede ölüm veya hastalık, aile bireylerinin farklı yaşam tarzlarının olması, maddi sorunlar, ailede dayanışmanın olmaması, özel çocuğa sahip olma
- 13. 133.5.1 Stres Kaynakları FİZİKSEL STRES KAYNAKLARI SOSYAL STRES KAYNAKLARI
- 14. • Yaşanan duygusal zorlanma, • çocuklarının durumuna ilişkin yeterli bilgi edinememe, • başkalarına çocuğun durumunu açıklamada çekilen güçlük, • çocukta engele bağlı olarak görülen davranış ve sağlık sorunları, • çocuğun uzun süreli bakıma duyduğu ihtiyaç, • tedavi ve eğitim konusunda pek çok uzmanla görüşme gerekliliği, • uygun eğitim ortamını bulma çabaları, • daha fazla zaman, para ve enerji gereksinimi, • çocuğun geleceğine ilişkin kaygılar, • uzmanlarla kurulan iletişimin yetersizliği özel çocuğa sahip aileler için önemli stres kaynaklarını oluşturmaktadır. 3.5.1 Stres Kaynakları 14
- 15. 3.5.1 Stres Kaynakları 15 KISA SÜRELİ STRES UZUN SÜRELİ STRES
- 16. 3.5.2 Stresin Sonuçları 16
- 17. Stres yaratan durumun/durumların önemine, süresine ve sayısına bağlı olarak stresin sonuçları farklılık göstermektedir. Psikosomatik rahatsızlık; kaygı, stres, duygusal çatışma gibi psikolojik nedenlerden kaynaklanan fiziksel rahatsızlıklardır. 3.5.2 Stresin Sonuçları 17
- 18. Psikosomatik hastalıklar kısaca aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: Kalp–damar hastalıkları: Yüksek tansiyon görülen bazı durumlar, migren, damar spazmı, kalp ritmi bozuklukları, kalp krizi vb. Solunum sistemi hastalıkları: Daha sık aralıklarla ve daha zor nefes alma, astım. Sindirim sistemi bozuklukları: Bazı kabızlıklar ve kusmalar, kronik gastrit, mide ülseri, bazı şişmanlıklar, iştahsızlık. Eklem ve kas hastalıkları: Kas krampları, kas ağrıları, sırt ağrıları, eklem romatizmaları. Genital ve idrar yolları bozuklukları: Cinsel iktidarsızlık, gece işemeleri, adetten kesilme, düzensiz adet görme. 3.5.2 Stresin Sonuçları 18
- 19. Psikosomatik hastalıklar kısaca aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: Deri bozuklukları: Alerji, kaşıntılar, sedef hastalığı. Hormonal bozukluklar: Guatr. Sinir sistemi bozuklukları: Uykusuzluk, bazı baş ağrıları, bazı baş dönmeleri, migren. Göz bozuklukları: Göz kapaklarında kızarıklık ve şişlik, kirpik diplerinde kabuklanma, gözün az görmesine sebep olan istemsiz ritmik kasılmalar vb. Konuşma bozuklukları: Pepelemek, kekelemek. 3.5.2 Stresin Sonuçları 19
- 20. Stresin iş hayatınız üzerindeki sonuçları Bireyin görevi başında bulunamamasına İş veriminin düşmesine, iş motivasyonunun azalmasına İş kazalarının artmasına, işlerini zamanında yetiştirememesine İşte hatalar yapmasına, İşinden memnuniyetsiz olmasına, nefret etmesine İş arkadaşlarıyla ve işverenle sorunlar yaşamasına 3.5.2 Stresin Sonuçları 20
- 21. Stresin aile bireyleri ve günlük yaşamları üzerindeki sonuçları Hayata karşı isteksizlik, kendi bakımına özen göstermeme Eve ve aile üyelerine olan ilgide azalma, ev düzeninin olmaması Çabuk sinirlenme, tahammülsüzlük Çocuklarının sevgi ve duygusal ihtiyacını karşılayamama, aile içi iletişimin bozulması, Aile içi şiddette artış, yalnızlığa eğilim, sosyal çevreye uyumsuzluk, Madde bağımlılığına eğilim, aileye ayrılan vakitte azalma 3.5.2 Stresin Sonuçları 21
- 22. 3.5.3 Stres Döngüsü 22
- 23. Uyum sağlama sürecinin üç aşaması vardır: Alarm, Direnç, Tükenme. 3.5.3 Stres Döngüsü 23
- 24. Alarm aşaması Stres yaratıcı olay ya da durum fark edilmekte, vücut savaş ya da kaç tepkisi göstermekte ve biyokimyasal tepkiler harekete geçirilerek, beden kendini korumaya hazırlanmaktadır. 3.5.3 Stres Döngüsü 24
- 25. Direnç aşaması Bu süreçte stres kaynağına uyum sağlandıkça direnç ortaya çıkar, her şey normale döner, bu aşamada kaybedilen enerji yeniden kazanılmaya ve vücuttaki tahribat giderilmeye çalışılır. 3.5.3 Stres Döngüsü 25
- 26. Tükenme aşaması Bu aşamada stres kaynağı ile başa çıkılamaz, uyum sağlanamaz. Birey tükenmiştir, stres kaynağı hala mevcuttur ve birey başka stres kaynaklarının etkilerine de açıktır. 263.5.3 Stres Döngüsü
- 27. 3.5.4 Stresle Başa Çıkma Stratejileri 27
- 28. Stresle başa çıkma • Bireyin stres oluşturan öğeleri ve bunlara verdiği tepkileri tanıması, problemlerini doğru teşhis etmesi, stres vericileri yönlendirerek kendini psikolojik ve fizyolojik zararlardan koruması sürecidir. Stresle başa çıkmanın ilk adımı • Stresle başa çıkmanızı kolaylaştıracak kaynakları belirlemektir. Başa çıkma kaynağı • Strese karşı dayanıklı hale gelmenizi ve stres kaynağı olarak tanımladığınız olay, durum ya da problemle başa çıkmanızı sağlayan kaynaklardır. 3.5.4 Stresle Başa Çıkma Stratejileri 28
- 29. Başa çıkma kaynakları kişisel ve sosyo-ekolojik kaynaklar olmak üzere iki gruba ayrılır. Kişisel başa çıkma kaynakları; maddi kaynaklar, fiziksel kaynaklar, psikolojik kaynaklar, yetersizliği etkileyen koşullar, tıbbî bakım ve tedavi olanakları, eğitim hizmetleri, başa çıkma becerileri. Sosyo-ekolojik başa çıkma kaynakları; bireyin çevresi veya sosyal bağlamı içinde bulunan; evlilik ilişkisi, sosyal ilişki ağı, aile ve daha geniş bir toplum içerisinde erişilebilen ve duygusal olarak destek sağlayan sosyal destek kaynaklarını içermektedir. 3.5.4 Stresle Başa Çıkma Stratejileri 29
- 30. Stresle başa çıkma stratejileri Duygu odaklı başa çıkma Problem odaklı başa çıkma 3.5.4 Stresle Başa Çıkma Stratejileri 30
- 31. 3.5.4.1 Duygu odaklı başa çıkma 31
- 32. Duygu odaklı başa çıkma, stres kaynaklarının neden olduğu acı verici ve rahatsız edici duyguları azaltmak için başvurduğumuz duygu, düşünce ve davranışsal çabaları yansıtır. 3.5.4.1 Duygu odaklı başa çıkma 32
- 33. Duygu odaklı başa çıkmada birey; duygularını bastırabilir, sorun hakkında düşünmekten kaçınabilir, rahatlamak için alkol ya da ilaç alabilir, bir şeylerin kötü gittiğini inkâr edebilir. 3.5.4.1 Duygu odaklı başa çıkma 33
- 34. 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 34
- 35. Stresin kaynağını uzaklaştırmayı ya da değiştirmeyi amaçlayan yöntemdir. Problem odaklı başa çıkma yöntemi aktif olarak bilgi toplama ve problem çözmeyi içerir. Kişiler arası çatışmaları çözmek amacıyla görüşme yapmak, yardım istemek vb. etkinlikler problem odaklı başa çıkmaya örnek olabilir. Problem odaklı başa çıkmada başvurulacak yöntemlerden biri problem çözme tekniklerini kullanmaktır. 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 35
- 36. Problem çözme teknikleri problemi saptama seçenekleri gözden geçirme bir çözümü seçme eyleme geçme sonuçları değerlendirme 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 36
- 37. Problem saptama Problemin ne olduğu tanımlanır, problem üzerinde çalışılabilir bir duruma getirilir ve amaç belirlenir. 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 37
- 38. Seçenekleri gözden geçirme Problemi çözmeyi sağlayabilecek tüm seçenekler gözden geçirilir. 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 38
- 39. Çözüm yolu seçme Gözden geçirilen seçeneklerin olumlu yönleri ve olumsuz yönleri tartışılarak uygun bir çözüm yolu seçilir ve bir eylem planı geliştirilir. 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 39
- 40. Eyleme geçirme Eylem planı uygulanmaya başlanır. 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 40
- 41. Sonuçları değerlendirme “Gerginliğim biraz olsun azaldı mı?” sorusunu sorun. Eğer bu soruya yanıtınız “evet” ise planınızı uygulamaya devam edin; eğer yanıtınız “hayır” ise diğer çözüm yollarından birini seçerek süreci tekrarlayın. 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 41
- 42. Bireyin daha olumlu ve sorunu çözmeye yönelik düşünceleridir. Birey karşılaştığı problemleri çözmek için en azından çözmeye hazır hale getirmek için olumlu cümleler kurar. Olumlu diyalog 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 42
- 43. Olumlu diyalog kurmayı engelleyen düşünme tarzları Ya hep ya hiç türü düşünme “Ya bu işi hallederim ya da hayat çekilmez olur.” Aşırı genelleme “Beni hiç kimse anlamıyor”, “Tüm dünya bana karşı.” Felaketleştirme “Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.” Kişiselleştirme “Çocuğumun bu durumu benim suçum.” 3.5.4.2 Problem odaklı başa çıkma 43
- 44. 3.5.4.3 Bedene yönelik yöntemler 44
- 45. Nefes egzersizleri, çeşitli gevşeme yöntemleri (yoga, meditasyon, derinlemesine kas gevşetme), doğru beslenme (strese yol açan beslenme alışkanlıklarından vazgeçme) ve spor. 3.5.4.3 Bedene yönelik yöntemler 45
- 46. 3.5.4.4 Duygu ve düşüncelere yönelik yöntemler 46
- 47. Hayata bir “bilim adamı” gibi yaklaşmayı alışkanlık haline getirme (tek bir olaydan hareketle genellemeler yapmadan, her görüş için sürekli kanıt arama, kanıtı olmayan görüşlerden vazgeçme), stres oluşturucu faktörleri bir tehdit gibi yorumlamak yerine, “yeteneklerini sınama imkanı” gibi yorumlama, duygularını başkalarıyla paylaşabilme, duygularını açıkça ve uygun bir biçimde ifade edebilmeyi öğrenme, irrasyonel inançlarını, varsayımlarını sınamayı öğrenme. 3.5.4.4 Duygu ve düşüncelere yönelik yöntemler 47
- 48. 3.5.4.5 Duruma yönelik yöntemler 48
- 49. Zamanı iyi kullanma, sosyal destekten yararlanma, iletişim becerilerini geliştirme, girişken davranış alışkanlıkları edinme. 3.5.4.5 Duruma yönelik yöntemler 49
- 50. 3.5.4.6 Profesyonel destek alma 50
- 51. Stres kaynaklarının yönetilmesinde uzman tarafından kullanılan yöntemler Bireysel Terapi: Bireye odaklanmış psikoterapi yöntemidir. Birey çözemediği sorunlarını, ona yardım edebilecek bilgi ve eğitime sahip uzmana anlatır ve birlikte bireyin sorunlarına çözüm bulmaya çalışırlar. Grup terapisi: Bireylerin düşünce, duygu ve davranışlarını daha iyi anlamalarını ve çevreleri ile daha iyi ve sağlıklı ilişki kurmalarını sağlar. Bu anlamda yalnızlık duygusunun, kaygı ve endişelerin giderilmesine yardımcı olur. Psikodrama: Drama teknikleri kullanılarak, ruhsal sorunların ifade edilmesi amaçlanır. Bireyin başından geçen olay, kendisi ve grup üyeleri tarafından dramatize edilir. Aile Terapisi: Birim olarak aile ele alınır. Aile içi dinamiklere bakılarak, sorunlar ailenin bütünlüğü içinde çözümlenmeye çalışılır. 3.5.4.6 Profesyonel destek alma 51